Bestaat pornoverslaving echt?

Twee mannen, allebei met een bovengemiddelde drang om te masturberen op internetporno. Toch is slechts één van deze mannen pornoverslaafd.

"Ik kijk dagelijks naar porno en heb ongeveer zeven terabyte aan video's rondslingeren op verschillende harde schijven en usb-sticks," vertelde Ben me. "Ik ben me volledig bewust van het feit dat ik meer porno kijk dan gemiddeld, en ik kan je oprecht niet vertellen waar dat aan ligt. Ik denk dat het misschien komt doordat ik pas op latere leeftijd seks had dan veel van mijn vrienden. Porno was altijd de enige manier voor me om over mijn seksualiteit te leren."

Zeven terabyte aan porno is megaveel, zeker als je bedenkt dat het 2015 is en er miljoenen video's gewoon gratis te streamen zijn. Maar maakt dat van Ben een pornoverslaafde? Hij vindt zelf van niet.

Mark (niet z'n echte naam) vindt het net als Ben bijna onmogelijk om de lokroep van porno op internet te weerstaan. Zelfs op z'n werk moet Mark zichzelf bedwingen om geen vieze filmpjes te kijken, en dat lukt niet altijd. Vlak voor kerst zag een collega zijn met smerigheid gevulde beeldscherm, waardoor Mark de kerstvakantie doorbracht in afwachting van zijn mogelijke ontslag. Hij mocht uiteindelijk blijven van zijn werkgever, maar besloot wel om hulp in te schakelen. "Ik ben pornoverslaafd," gaf hij toe.

Net zoals bij seksverslaving – dé nieuwe rage in celebritykringen – is er veel kritiek op het concept 'pornoverslaving'. In een onlangs verschenen boek, Sex Addiction: A Critical History, claimen de Nieuw-Zeelandse academici Barry Reay, Nina Attwood en Clairde Gooder dat pornoverslaving een mythische status heeft. Het is volgens hem een product van "sociaal opportunisme, diagnostisch amorfisme, therapeutisch zelfbelang en de aanmoediging van popcultuur." Wat dat allemaal precies betekent moet je zelf maar uitzoeken, maar in ieder geval betekent het dat veel porno kijken niet hetzelfde als een verslaving is. Reay bevestigt dat onze cultuur gevaarlijke condities heeft geschapen voor mensen die gevoelig zijn voor porno, maar van een verslaving kan volgens hem geen sprake zijn.

Mark, en duizenden andere mannen (maar weinig vrouwen willen behandeld worden voor pornoverslaving) zijn het daar niet mee eens. Het online Kick Start Recovery Program, opgericht door de Engelse pornoverslaving-expert Paul Hall, heeft meer dan elfduizend gebruikers.

Het Marylebone Centre for Psychological Therapies , het oudste behandelingscentrum voor seks- en pornoverslaving van Engeland, ziet dat er in de laatste vijf jaar steeds meer mensen die naar hen worden doorverwezen. Mark liet zich ook op die plek behandelen. Hij was één van de zeshonderd mannen die een twaalf weken durende therapie volgde, waarin de mannen vooral veel spraken over hun probleem.

Er zijn geen vervolgstudies gedaan die onderzoeken hoe effectief de behandeling is, maar psychotherapeut dr. Thaddeus Birchard, de directeur van het centrum, zegt dat uit de nazorg blijkt dat het werkt. Hij twijfelt absoluut niet: pornoverslaving bestaat.

"Het is een vorm van seksuele verslaving," vertelt hij me. "Je kunt het omschrijven aan de hand van vier criteria: je hebt je gedrag niet onder controle, je vindt het moeilijk om te stoppen, je gaat door met het gedrag – ondanks de schadelijke gevolgen, en het gedrag heeft een soort verdovende functie op de rest van alle dingen die je doet."

Birchard geeft wel toe dat wat voor de ene man een onschuldige masturbatiesessie is, voor de andere een medisch probleem is. "Een van de problemen als je het over seks- of pornoverslaving hebt, is dat alles subjectief is," zegt hij. "De enige die echt kan beslissen of je pornoverslaafd bent, ben je zelf."

Door de vaagheid van definities blijven verslavingen makkelijk te bekritiseren. Birchard benadrukt dat hoe het ook zij, de meeste van zijn patiënten zich slecht voelen over hun liefde/obsessie/verslaving voor porno; wat op zichzelf al genoeg reden is om ze te helpen. Het begrip "schaamte" is iets dat vaak genoemd wordt – en niemand zit te wachten op de gevolgen daarvan, zoals afkeuring van vrienden of je partner. Een recent onderzoek toont aan dat religieuze mensen sneller geloven dat ze aan porno verslaafd zijn.

"Een van de zwaktes van de concepten 'porno-' en 'seksverslaving', is dat het moeilijk is om te zeggen wanneer iemand een probleemgeval is," zegt Reay. "Het is een behoorlijk vage meting. Het kan niet alleen aan het individu overgelaten worden om te bepalen of hij verslaafd is, maar als één of ander criteria gehanteerd wordt, wie bepaalt dan welke hoeveelheid pornoconsumptie nog acceptabel is en welke hoeveelheid niet meer?"

Reay gelooft dat "pornoverslaving" een bedacht begrip is dat ingewikkelde problemen te veel simplificeert. In de media heeft iedereen het te pas en te onpas over pornoverslaving. Dat creëert volgens Reay "een cultureel klimaat waarin concepten zoals 'seks-' en 'pornoverslaving' simpele woorden zijn om verontrustend seksueel gedrag uit te leggen."

Birchard vindt dat verwerpelijk en zegt dat pornoverslaving iets lichamelijks is. Neurowetenschap is waar je moet zijn om dit soort claims te kunnen onderbouwen. Sommige studies lijken aan te geven dat seksuele dwang kan leiden tot fysieke veranderingen in het brein. Maar niet alle studies zijn even nauwkeurig. Sommige werden op ratten getest, en van de onderzoeken met mensen was er vaak sprake van een klein databestand (acht mannen in dit geval).

Professor David Ley is één van de grootste critici van pornoverslaving, en maakt dan ook gehakt van de zwakke onderzoeken en dunne bewijslast.

Bichard, daarentegen, vertelt dat "vrouwen verslaafd zijn aan relaties en mannen aan seks," dat "vrouwen seks hebben om een relatie te hebben en mannen relaties hebben om seks te hebben," en dat mannen "aangetrokken worden" terwijl vrouwen "aantrekkelijk zijn."

Hoe dan ook, al deze discussies zijn eigenlijk niet echt belangrijk, als je bedenkt dat mensen hulp zoeken omdat ze zich slecht voelen. Props voor jou als je zonder zorgen tien uur per dag kunt sjorren, maar wat doen we met mensen die dat niet het geval is?

Psychotherapeut Ash Rehn vertelde me: "Ik doe geen uitspraken over pornoverslaving en of het 'echt' is of niet. De mensen die me om advies vragen over hun pornoconsumptie zijn in een veel betere positie om te bepalen of ze het een serieus en echt probleem vinden – dat is niet aan mij. Het is in ieder geval duidelijk dat veel mensen het moeilijk vinden hun pornogebruik te stoppen of te beperken."

Rehn zegt echter wel dat te erg focussen op de 'pornoverslaving' ervoor kan zorgen dat we onderliggende problemen negeren. "En dat is natuurlijk niet wat therapeuten moeten doen." In theorie kunnen mensen aan alles verslaafd raken: geld verdienen, praten, Snickers. Dwangmatig gedrag is vaak een gevolg van andere mentale problemen.

In een studie over seksverslaafde mannen bleek 62% last te hebben van serieuze depressies, en bijna allemaal hadden ze een probleem met alcohol, obsessief-dwangmatige stoornissen of sociale fobie.

Dat alles betekent niet dat mensen zoals Mark – die het niet kan laten om minstens een paar keer per werkdag naar PornHub te gaan – geen probleem hebben of geen hulp zouden mogen krijgen. De vraag is of we hen een slechte dienst bewijzen als we ze verslaafden noemen. Het begrip 'verslaafd' verwijst altijd naar een gewoonte waarvan een teveel als slecht wordt gezien, zoals eten, seks, of gokken – nooit zal iemand die veel leest of muziek luistert verslaafd worden genoemd. Dus of iemand als verslaafd aanmerken hem (of haar) verder gaat helpen is de vraag.

We zijn verhuisd naar een andere facebookpagina! Like als de wiedeweerga VICE Nederland om niks te missen van alles wat we maken: