Hoe The Craft ons twintig jaar geleden angst inboezemde voor tienermeisjes

Ours is the magic, ours is the power – The Craft, 1996 Het eerste dat je ziet is een groep meisjes, die in een cirkel zitten. Ze hebben hun ogen dicht en bezingen hun kracht en gezag. Simpel gezegd is The Craft, de film die twintig jaar geleden uitkwam, een verhaal over jonge vrouwen die proberen om hun macht te heroveren, want als je een tienermeisje bent, dan ben je gedoemd tot machteloosheid. Dan zet de intro, in de stijl van Buffy, in – brullende gitaren, fragmenten van ogen vol donkere make-up, en historische beelden van tarotkaarten, duivels, heksen en rode kaarsen – elke jonge vrouw was gefascineerd. Hoe kon je dat toen niet zijn?

Je wordt geen heks zonder je "anders" te voelen – en welke tiener denkt niet dat-ie anders is? Bij elk van de vier personages is er iets anders waarmee je je kan identificeren. In eerste plaats zijn het gemarginaliseerde vrouwen, dankzij de eikels die hen slecht behandelen – Nancy krijgt een soa, en Chris, dezelfde jongen, liegt er over dat hij met Sarah naar bed is geweest, nadat ze niet met hem mee naar huis was gegaan, en in de school rondbazuint dat hij de slechtste seks ooit met haar heeft gehad – maar elk van hen heeft zo haar kwaliteiten die hen tegenwerkt. Sarah is de nieuwkomer in de groep en lijdt aan psychische problemen, ze heeft al eens zelfmoord geprobeerd te plegen. Rochelle is een allochtoon en wordt door de populaire meisjes gepest om haar haar. Bonnie heeft brandwonden over haar hele lichaam, dus bedekt ze zichzelf met zoveel donkere kledinglagen, dat je er spontaan ongemakkelijk van wordt als je naar haar kijkt. Nancy leeft een arm arbeidersleven met een gemene stiefvader die haar moeder lichamelijk en emotioneel misbruikt. Ze moet ook naar een katholieke school, waar voornamelijk leerlingen uit normale gezinnen op zitten.

Ze zijn buitenbeentjes, en iedereen weet dat. Sarah zit met Chris de klootzak terwijl ze net gewend is geraakt aan haar nieuwe school. Hij wijst haar erop dat ze niet moet omgaan met "de hoeren van Eastwick." Nancy is een "slet", Bonnie heeft rare littekens, en voorzichtig negeert hij Rochelle's imperfecties. De camera beperkt zich tot de hoeren van Eastwick, die rondhangen bij een grote gekleurde muurschildering van de Heilige Maagd Maria – zo niet subtiel, maar visueel gezien toch een briljant contrast. Helaas weerspiegelt de film de gebreken van het echte tienerleven. Als ze hun eerste echte hekserij-opwelling krijgen in een veld buiten het dorp, bidden ze tot hun godin Manon om zich los te maken van hun gebreken. In een dromerige fantasy-tienerfilm krijgen ze de kracht om dat ook daadwerkelijk te doen. Wat kan verleidelijker zijn dan dat?

Tieners zijn het perfecte materiaal voor schrijver Peter Filardi om de geschiedenis van hekserij op te projecteren, omdat alle symptomen van het zijn van een freak, net als in een klein dorpje op het Engelse platteland, nog steeds werkelijkheid zijn in de klas. Elk litteken is genoeg om neergezet te worden als een heks. Hetzelfde geldt voor psychische stoornissen, of voor meisjes die met veel verschillende jongens naar bed gaan.

Naast het feit dat Nancy als een gemene trut wordt neergezet, erkent de film de seksualiteit van tienermeisjes totaal niet. Het is net zo bruut en onsmakelijk als de zielige spottende opmerkingen van de geile gasten die met iedereen naar bed gaan en vrouwen als vuil behandelen. Er wordt verondersteld dat ze biseksueel is – "Ik hou van vrouwen in uniform," glimlacht ze naar een vrouwelijke ambtenaar, en als de vier meiden de "zo licht als een veertje, zo stijf als een plank-truc" uitproberen, waarbij je iemand optilt met twee vingers, begint ze de lucht meteen te vingeren. Elk handgebaar en fragment van haar wijd opengesperde ogen en tongbewegingen wekken suggesties op. Ze is het meisje waarvan je niet weet of je nou met haar haar samen wil zijn of seks met haar wil hebben. Twintig jaar later weet de media en de meerderheid nog steeds niet wat ze met de seksualiteit van jonge meisjes aan moeten. Dit is het gevolg van haar instortmoment op het einde van de film – ze is gewoon te extreem, het is allemaal te veel van het goed, ze gaat een grens over.

§

Als je ooit een zestienjarige bent geweest met een vriendinnengroep, dan weet je hoe het gaat in zo'n groep. Een bende is het meest ondoordringbare netwerk dat je je kan voorstellen. Het kan ook één grote nachtmerrie worden: een achtbaan aan emoties, geheimzinnige verwondingen, en een erkenningsstrijd die alleen te overwinnen is door wie zich goed kan inleven of wie zelf in de vriendenkring zit. The Craft erkent de onbeheersbare macht die bij zulke vriendschappen komt kijken. Best wel letterlijk ook, want de vier meiden kunnen gewoon doen waar ze zin in hebben. Ze laten het haar van een racistische trut in bosjes uitvallen, met flinke littekens tot gevolg. Natuurlijk komt deze macht door hekserij, maar het gaat ook over de macht van meisjes in het algemeen. De film laat zien wat er gebeurt als meisjes een groep vormen die elkaar door dik en dun steunt.

De film begrijpt hoe ze dat moet toepassen, maar ook door de minder belangrijke kanten te belichten. Niks is zo erg als vriendinnen die zich tegen anderen keren op school – laats staan drie tegen één. Als Nancy en haar aanhang besluiten om nieuweling Sarah te terroriseren, is dat afschuwelijk om te zien. Als Sarah slaapt, gaan ze bij haar langs en laten ze haar bed zweven met kwaadaardige spreuken. In werkelijkheid is ze ook behekst. "Vroeger, als een heks haar coven (een groep heksen) verraadde, dan zouden ze haar vermoorden," dreigt Nancy, nadat ze haar badkamer binnenstormt. Als je uit een vriendinnengroep stapt, dan hoop je maar dat God je bijstaat. Er is niks zo slopend als de emotionele stress van meiden – vooral als je het een hele tijd opkropt. Dit kwartet heeft ongetwijfeld een weg gebaand voor Mean Girls, voortboordurend op wat de film Heathers acht jaar eerder heeft gedaan met Veronica Sawyer, en door er mystieke elementen aan toe te voegen. Stel je voor wat het Burn Book uit Mean Girls had veroorzaakt als het in handen was gevallen van deze vier meiden.

De reacties die ontstonden door tienermeisjes op deze manier neer te zetten, was fenomenaal. Het hitste een generatie jonge vrouwen op die de kracht van hun autoriteit leerde kennen. Ondanks het leeftijdsadvies van twaalf jaar en ouder, beoordeelde de MPAA (de filmclassificering in Amerika) de film als ongeschikt voor kijkers onder de achttien.

De hekserij is, briljant genoeg, op waarheid gebaseerd. Regisseur Andrew Fleming huurde Wicca-adviseur Pat Devin in, hogepriesteres van de Covenant of the Goddess, om hem te helpen met het verhaal, en ze verzekerde hem dat de spreuken algemeen genoeg waren om in Wiccaboeken terug te vinden, en heeft haar covens zelfs geraadpleegd voor liederen. "Neo-paganisme is mogelijk melodramatischer neergezet vanwege de film, maar was nog steeds herkenbaar als neo-paganisme," legt Brooks Alexander uit in zijn boek

Witchcraft Goes Mainstream. "Het feit dat de film moderne hekserij op zo'n manier neerzet dat het herkenbaar wordt in het echte leven, is de reden dat het zo'n grote invloed heeft gehad." Waarom? De verleiding van mystieke krachten was nog niet verdwenen bij de meisjes die zich machteloos voelden. En de hekserij in films lijkt sterk op echte occulte rituelen en gebruiken. Hoe meer tieners op onderzoek uit gaan, hoe nieuwsgieriger ze worden. Zoals Devin in een ongewoon interview zei over haar betrokkenheid bij The Craft: "Ik begon mezelf een heks te noemen toen ik zestien jaar was, omdat Donovan een liedje schreef dat Season of the Witch heet. Ik onderschat de invloed van de media op tieners niet, en deze film is gericht op tieners." Volgens Alexander werden er enkele dagen nadat de film in première ging, al vraagtekens gezet bij diverse heksengroepen en neo-paganistische organisaties. "Ze werden overrompeld; zelfs degenen die enige voorkennis hadden over de film waren geschrokken door de onverwacht grote hoeveelheid reacties." Dit was natuurlijk een probleem. Ze waren nooit eerder als cool beschouwd. Aan de ene kant groeide het legale neo-paganisme; aan de andere kant werd hekserij plotseling een enorm issue in de tienercultuur, een onbeheersbaar fenomeen, in tegenstelling tot het eerdere echte occultisme. Later dat jaar verscheen Sabrina, the Teenage Witch wereldwijd op tv, en het jaar daarop, in 1997, verscheen Buffy the Vampire Slayer. In 1998 kwam Charmed. Ondanks dat Hollywood niet sneller is dan het licht, en niemand met zekerheid kan zeggen dat The Craft de directe aanleiding was tot alles dat daarna zou komen, ontstaat iets niet uit het niets. Of het klimaat toen goed was voor dat soort macht, onder leiding van tieners, of dat het gewoon toeval was dat diverse projecten op hetzelfde tempo voortkabbelden, heeft The Craft voor een heel nieuw gevoel gezorgd. Tienermeisjes waren een gevaarlijk mysterie, en dat mocht niet zo snel worden vergeten.