De handel in tweedehands e-books kan vanaf nu doorgaan

Na een heleboel juridisch getouwtrek is de kogel door de kerk: de website tomkabinet.nl mag doorgaan met het faciliteren van online handel in tweedehands e-books. Dit is een doorbraak in de regelgeving over het hergebruik van intellectueel bezit.

Tom Kabinet is een website die sinds het voorjaar van 2014 ruimte biedt voor handel in tweedehands e-books. In Nederland mag je je eigendommen verkopen, dus ook je digitale bezit. Helemaal legaal zou je denken. Toch zag het Nederlands Uitgeversverbond, dat 90% van de Nederlandse uitgevers vertegenwoordigt, dit anders. Volgens het verbond stonden er te veel digitale boeken op de site waarvan het onmogelijk was om aan te tonen dat ze op een legale manier waren verkregen. Tom Kabinet heeft nu 72 uur om de discutabele titels van haar website te verwijderen. Lukt dit niet, dan betekent dat het einde van Tom Kabinet in z'n huidige vorm. De uitspraak van eerder vandaag is dus wel iets genuanceerder dan wat deze kop op nrc.nl suggereert.

Voor de duidelijkheid: 'Tom Kabinet' is Deens voor 'lege boekenkast'. Tom is dus geen echt persoon. Marc Jellema, één van de oprichters van Tom Kabinet, praatte me bij over het belang van deze zaak."Deze zaak zou een doorbraak kunnen forceren in het hergebruik van digitaal eigendom in de breedste zin van het woord. Niet alleen boeken. Er zijn wel wat andere initiatiefjes geweest, maar op het Europese vasteland is dit de eerste en enige zaak die zoveel stof tot nadenken geeft. Van over de hele wereld worden we goed in de gaten gehouden." Dit komt waarschijnlijk door het vreemde verloop van de zaak. Het Uitgeversverbond dacht inkomsten mis te lopen en spande een spoedprocedure aan, maar die werd glansrijk gewonnen door Tom Kabinet. Tom Kabinet deed een beroep op een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. In 2012 bepaalde het Hof dat softwarelicenties wel doorverkocht mochten worden. "De rechter zei dat we dat standpunt konden verdedigen, dus we konden fluitend verder met ons initiatief. De NUV is daarop in hoger beroep gegaan. Natuurlijk brengen ze nu hernieuwde feiten op tafel, maar dat wil niet zeggen dat er een compleet nieuw onderzoek wordt gestart. Voor ons zijn de fundamenten nog steeds dezelfde." Die fundamenten vormen een stevig statement in een verwarrende wetgeving. De wetgeving is niet alleen vreemd wat betreft het doorverkopen van e-books – onze minister van Financiën weet überhaupt niet goed wat hij met belasting op moderne technologie aanmoet. Hij erkent het e-book niet eens als boek. Zo betaal je in Nederland volgens de website van de belastingdienst 6% BTW over boeken, en alles wat boekachtig is. Onder boeken verstaat de belastingdienst ook blinde atlassen, boekbollen (?!), kleurboeken, borduur- en handwerkpatronen, en als klap op de vuurpijl: voor kinderen bestemde producten die eruitzien als een boek. E-books staan hier dus anno 2015 NIET tussen. In Nederland betaal je nog steeds gewoon 21% BTW over e-books. Ter vergelijking: in Frankrijk is dit 7%, in Luxemburg zelfs een vooruitstrevende 3%. Waar staan we in Nederland met de wetgeving over e-books? In juni 2012 heeft een Tweede Kamerlid van GroenLinks een motie ingediend voor een EU-breed laag btw-tarief voor digitale nieuwsproducten, in juli 2012 werd deze aangenomen. In mei 2014 werden er kamervragen gesteld aan de staatssecretaris van Financiën over de stand van zaken. In de beantwoording daarvan geeft hij aan dat een verlaging van het btw-tarief afhankelijk is van een eventueel voorstel van de Europese Commissie en dat lidstaten het unaniem eens moeten worden over een verlaagd tarief. Dat kan dus nog wel even duren.

Ondertussen zitten we nog steeds in de 21e eeuw en neemt de verkoop van e-books alsmaar toe. Jellema: "Jaarlijks gaan er miljoenen e-books legaal over de toonbank. Natuurlijk zijn er daarnaast ook veel illegale downloads. Maar daartussen zit nog heel wat ruimte. Wij bieden een alternatief voor een eerlijke prijs." Is dit alternatief niet gewoon een maas in een ouderwetse wetgeving? Jellema vindt die term niet terecht. "Als je het een maas in de wet noemt, dan doe je onze missie eigenlijk teniet. Dan lijkt het alsof we een soort list uithalen. Kijk, e-books in Nederland zijn behoorlijk duur, wat niet helemaal terecht is. Bij normale boeken zitten er nog drukkosten en dergelijke bij de prijs inbegrepen, terwijl dat bij e-books niet het geval is. E-books zouden dus veel goedkoper moeten zijn dan nu het geval is." De prijs van een e-book is inderdaad behoorlijk hoog. Vraag me niet waarom, maar het populairste boek van Nederland is op dit moment een boek over darmen. De Mooie Voedselmachine van Giulia Enders is op de website van Bruna in paperback te koop voor €17,95. Voor iedereen met een e-reader en een grenzeloze passie voor de spijsvertering is er ook een e-book te koop voor €12,99. Dit is driekwart van de originele prijs. Jellema vindt dit te hoog: "Mensen zijn gewoonweg niet bereid dit te blijven betalen. Op Tom Kabinet zie je boeken voor de helft van de reguliere e-bookprijs. Het is logisch dat je er dan meer van verkoopt. De uitgevers proberen een paar exemplaren te verkopen voor een hoge prijs, om daarmee het gewenste inkomen te genereren. Ze proberen tegen beter weten in, en conform oude modellen, het aantal kopieën zo beperkt mogelijk te houden, zodat het inkomen van de schrijvers voor langere termijn gegarandeerd blijft. Wij houden van lezen en we houden van schrijvers. Ook wij willen dat de schrijvers een fatsoenlijk inkomen krijgen. Het probleem van illegale kopieën was er al lang voordat wij live gingen. Wij zijn niet de bron van het probleem, wij zijn een deel van de oplossing." De NUV zette Tom kabinet op één lijn met websites als The Pirate Bay. De site is echter beter vergelijkbaar met Netflix. Het is een andere manier van omgaan met culturele eigendommen, voortschrijdende techniek en een gezonde kijk op het heden. "Wij hebben ook voorgesteld aan de uitgevers en schrijvers om samen te kijken hoe we beter uit deze situatie kunnen komen, in plaats van elkaar juridisch de tent uit te vechten. Ik noem het websharing, om een deel van de winst te delen met de schrijvers en de uitgevers. Hoe kan ik als boekliefhebber een model bedenken waarbij ik de schrijvers en uitgevers een warm hart toedraag? Dat is de vraag die hier moet worden gesteld. Niet hoeveel geld ik bij schrijvers uit de zakken klop."