Dit weekend kun je een cursus mindful clownen volgen

Er bestaat blijkbaar zoiets als 'mindful clownen', waarbij technieken uit de mindfulness worden gebruikt om "je clown te voeden". Denk niet dat het een grap is, want dat is het absolúút niet. Bittere ernst, is wat hier aan de hand is. Mindful clownen is een zen-stroming binnen de internationale clowngemeenschap. Boeddha meets Bassie.

Ik leerde van het bestaan van dit intrigerende fenomeen door een facebookevent voor een cursus mindful clownen, dit weekend. De onvermijdelijke aanval van laat-alles-vallen-en-kom-hier-meer-over-te-weten die hierop volgde, bracht me naar de website van de organisatie van het evenement, waarop het fenomeen 'mindful clownen' door middel van een woordweb wordt uitgelegd:

Zoals het meestal gaat met woordwebben, riep dit meer vragen op dan antwoorden. Wat is mindful clownen in godsnaam? Waarom bestaat dit?

Om er meer over te weten te komen, nam ik contact op met Bart Walter van Clowsense, de organisatie achter het facebookevent. Bart geeft dit weekend twee workshops clownerie: 'The Naked Clown 4', met het thema 'spelen vanuit je buikgevoel', en de eerdergenoemde cursus mindful clownen. (De cursussen kosten 150 euro – en er staat op het moment van schrijven één persoon op aanwezig, dus als je snel bent kun je vast nog meedoen). Bart bleek een bijzonder vriendelijke man die ook oprecht klonk als een clown, omdat hij elke vijf woorden zachtjes gniffelde.

VICE: Wat houdt de cursus mindful clownen precies in?
Bart Walter: [Bart lacht clown-achtig] Bij de cursus gebruiken we concepten en technieken uit de mindfulness, zoals meditatie, om onze innerlijke clown te sterken. Het is een training in bewust worden van jezelf en je emoties. Om goed te kunnen clownen moet je eerst jezelf goed kennen, en dat leren we in deze cursus.

Juist. De connectie tussen 'clown zijn' en mindfulness is dus eigenlijk heel logisch.
Voor mij is clownen per definitie mindful. Mindfulness gaat om leven in het nu, en de clown is de meester van het nu. Als je clownt gebruik je het moment om te spelen. Je pakt alles wat er in het moment gebeurt en gebruikt dat in je clownsspel.

Wat betekent dat precies, "het moment gebruiken om te spelen"?
Door aandacht en lichtheid te geven, is de clown een soort spiegel – zowel voor zichzelf, voor het publiek als voor de mensheid in het algemeen. Hij laat emoties zien die mensen normaal gesproken verstoppen, doorbreekt taboes en speelt met sociale afspraken.

Hoe?
Om een voorbeeld te geven, ik ben zelf momenteel bezig met een voorstelling over de dood. De dood is heel serieus, maar de clown kan erom lachen. Dingen die vies of raar zijn, die mensen vermijden, daar is de clown juist nieuwsgierig naar.

Is het mindful clownen een bepaalde stroming binnen de clownindustrie of een heel nieuw paradigma?
Of het een nieuw paradigma is weet ik niet. Ik denk wel dat veel leraren in de clownerie er op hun manier mee bezig zijn, want leren clownen betekent dat je heel intens moet leren en durven leven. Ik zie internationaal wel steeds meer mensen die de link leggen, tussen mindfulness of zelfs zen en clownen, zoals Moshe Cohen en Bernie Glassman [twee beroemde clowns].

Hoe staat de clownindustrie in Nederland er eigenlijk voor?
Ik heb geen cijfers, maar in Nederland zijn er best veel mensen met clownerie bezig. Ik denk ook dat de clown steeds aantrekkelijker wordt. Sinds de jaren tachtig zie je dat de clown steeds meer zijn sociale functie terug krijgt. Clowns vinden nu steeds vaker buiten het circus en het theater een plek.

Waar dan, bijvoorbeeld?
De clown is niet alleen de clown die we uit het circus kennen – het is ook de cliniclown in het ziekenhuis. Er zijn zelfs clowns die werken op begrafenissen of met vluchtelingen – op allerlei plekken waar mensen in moeilijke situaties verkeren. Het beeld van de opgewekte clown die de hele tijd door het circus loopt te struikelen is maar één beeld – er zijn ook clowns die heel rustig zijn.

Een clown bij een begrafenis? Wat doet een clown daar?
In zo'n situatie is de clown niet iemand die in het rond springt. Hij is daar dan gewoon. Mensen kunnen bij hem hun verhaal kwijt, kunnen hem omhelzen.

Toch staan ook veel mensen negatief tegenover de clown. Er zijn zelfs mensen bang voor.
Ik denk dat de angst voor clowns heel normaal is, omdat de logica van de clown anders is. Hij is onvoorspelbaar en doet dingen die mensen normaal gesproken niet doen.

Ligt het niet ook aan de schmink?
Oorspronkelijk droegen clowns helemaal niet veel schmink. De make-up werd pas groot toen het circus in opkomst kwam; daar moest het groots omdat je het anders niet zag van veraf. Maar clowns zijn heel divers, ik ken veel clowns met heel minimale make-up. Als ik clown heb ik zelfs helemaal geen schmink op, ik draag alleen een rode neus.

Wat kunnen mensen leren van clowns?
Leren voelen, je uiten en accepteren dat dingen in je leven kunnen mislukken. De clown is meester van de mislukkingen. Hij leeft van dingen die verkeerd gaan. In het normale leven worden we daar kwaad van of schamen we ons, maar de clown leeft ervan op en gebruikt het om zichzelf en het publiek te laten lachen. Zo maakt hij mislukken tot een kunst.

Oké. Veel succes, met de workshops.