FYI.

This story is over 5 years old.

Woorden van Meningsuiting

Duitsland heeft de verkrachtingscultuur niet geïmporteerd – die was er altijd al

De gebeurtenissen in Keulen waren geen geïsoleerd incident. Duitsland heeft al veel langer een probleem met seksueel geweld en seksisme.

Dit artikel verscheen eerder op VICE Duitsland.

Iedereen met een beetje gezond verstand zal zich dezer dagen flink in de ogen wrijven – als ze al niet koken van woede. Doen alsof de gebeurtenissen tijdens oud en nieuw bij het centraal station van Keulen een geïsoleerd incident zijn, een uitzondering die van buitenaf Duitsland binnendrong, is net zo schadelijk voor de slachtoffers als het bestempelen van de daders als "dansbendes" – een veel te gezellig klinkende term die seksueel geweld en berovingen bagatelliseert.

Advertentie

In de Duitse media wordt nu volop gepraat over de verkrachtingscultuur – maar dan de verkrachtingscultuur in andere landen, zoals Tunesië of Marokko, omdat de nieuwjaarsaanvallers volgens getuigen een "Arabisch of Noord-Afrikaans uiterlijk" hadden. De Duitse politie zegt dat het "onwaarschijnlijk" is dat ze de daders "individueel en concreet" kunnen aanklagen voor hun misdrijven. Het is onzeker of "de zaak rondom de aanvallen in Keulen zelfs maar tot één veroordeling zal leiden."

Het feit dat de maatschappij en de overheid niet in staat zijn om de slachtsoffers van dit seksuele geweld te beschermen of de daders hun verdiende loon te geven is geen verrassing, en komt in ieder geval niet doordat er nog nooit seksueel geweld heeft plaatsgevonden in Duitsland. De verkrachtingscultuur leeft hier al langere tijd. Deze term omschrijft samenlevingen waarin seksueel geweld en verkrachting op grote schaal voorkomen en grotendeels getolereerd worden.

Aanrandingen en zelfs verkrachtingen komen voor tijdens alle grote evenementen in dit land, zoals carnaval of het Oktoberfest. "Op weg naar het toilet ben je een prooi. In die vijftien meter kun je zeker rekenen op drie knuffels van dronken vreemden, twee tikken op je bil, een lichaamskeuring en een glas bier dat niet zo per ongeluk in je decolleté belandt," schrijven Karoline Beisel en Beate Wild in 2011 in de krant Süddeutsche Zeitung. "Als je boos reageert, word je bestempeld als een 'bitch' of erger." Er worden gemiddeld tien vrouwen verkracht op het jaarlijkse Oktoberfest, maar het geschatte aantal gevallen van seksueel geweld die niet gemeld worden ligt op tweehonderd.

Advertentie

Een "bitch" worden genoemd, betast worden in een overvolle tram, achtervolgd worden op straat, verkracht worden door vrienden of familie of niet geloofd worden door de politie, zijn allemaal ervaringen die door vrouwen gedeeld werden op Twitter onder de hashtag #aufschrei, een soort Duitse variant van #zeghet. Maar hoe reageerden de rechts-conservatieven toen? De mannen die dat soort dingen deden waren uitzonderingen, en hun aanrandingen en beledigingen gewoon onbegrepen pogingen tot flirten waar vrouwen niet zo over moesten zeuren, maar die ze moesten zien als een compliment. Uiteindelijk is het toch hun eigen schuld; moeten die vrouwen zich maar niet zo uitdagend kleden en gedragen.

Anne Wizorek houdt een lezing over de gevolgen van #aufschrei in 2013. Foto via

aufschrei was niet slechts een reactie op het artikel over politicus Rainer Brüderle dat in het tijdschrift Stern verscheen onder de titel "Herrenwitz" ('mannengrap') in 2013, waarin journaliste Laura Himmelreich hem beschuldigde van seksuele intimidatie. #aufschrei was een campagne waarbij vrouwen verhalen openbaar maakten over het seksisme en seksueel geweld dat zij in hun dagelijks leven ervaren. Een kans voor iedereen om alle dingen op tafel te gooien die taboe zijn of ten onrechte als normaal gezien worden. Er worden bijna drie jaar later nog steeds ervaringen gedeeld onder de hashtag, dus wie denkt dat #aufschrei slechts een aanval op Brüderle was, heeft niet goed opgelet. Om de campagne te bestempelen als het werk van doorgedraaide feministen is ook onterecht. Het punt dat campagnes als #aufschrei proberen te maken is dat seksisme in dit land onbespreekbaar lijkt te zijn, en we het niet aandurven om een groot maatschappelijk probleem als seksueel geweld openlijk te bespreken, laat staan dat we proberen er een oplossing voor te vinden.

Advertentie

Screenshot via Twitter

Verschillende mensen vragen zich nu af waar de "aufschrei" blijft na de gebeurtenissen in Keulen. Mensen als politicus Jens Spahn van het Duitse CDU, die ooit riep dat vrouwen tegenwoordig "morning-afterpillen slikken alsof het Smarties zijn". Mensen als Birgit Kelle, die over de Rainer Brüderle-affaire een stuk schreef waarin ze vrouwen het advies gaf om hun blouse wat verder dicht te knopen als ze niet het slachtoffer wilden worden van seksuele intimidatie. De vraag is: waar kijken deze mensen naar? Het is waar dat de reactie op de gebeurtenissen in Keulen pas erg laat kwam. De reden hiervoor lijkt te zijn dat de politie maar mondjesmaat informatie bekend maakte, en dat de media – zelfs in het tijdperk van sociale media – ook tijdens de feestdagen hun rust pakken. Maar het is niet waar dat de mensen die al langer strijden tegen seksueel geweld zich niet zouden bekommeren om Keulen. De 'aufschrei' over Keulen beheerst niet alleen Twitter en Facebook, maar domineerde de afgelopen dagen ook de mainstream media.

De realiteit in Duitsland

De ervaringen die werden gedeeld onder #aufschrei komen overeen met wat de statistieken over de situatie in Duitsland zeggen. Het onderzoek "Leefomstandigheden, veiligheid en gezondheid van vrouwen in Duitsland," waarbij tienduizend vrouwen ondervraagd werden over gewelddadige ervaringen in 2004, toonde aan dat dertien procent van de vrouwen in Duitsland een vorm van seksueel geweld heeft meegemaakt. Het probleem is dat maar vijf procent van deze vrouwen zich heeft gemeld bij de politie. Dat betekent dat 95 procent van de vrouwen in Duitsland die seksueel geweld meemaken geen aangifte doen bij de politie. Misdaden worden niet aangegeven en blijven daardoor onzichtbaar.

En dat is geen toeval. Slachtoffers van seksueel geweld nemen een groot risico wanneer ze zich melden bij de politie. Ze worden regelmatig voor leugenaars uitgemaakt, en 87 procent van de daders wordt niet veroordeeld. Maar de media praat liever over valse beschuldigingen van verkrachting. Afhankelijk van de statistieken en het land valt het gemiddelde percentage valse aantijgingen tussen een en negen procent van alle gemelde gevallen – in Duitsland is dit tussen de drie en vijf procent.

Advertentie

Dat het aantal veroordelingen voor seksuele misdrijven in Duitsland zo laag is, komt doordat het gedrag van het slachtoffer een grote rol speelt in de veroordeling. In de Duitse wet staat dat het slachtoffer moet bewijzen dat er sprake was van verzet. Dit is een absurd vereiste, die gebaseerd is op talloze mythes over hoe seksueel geweld tot stand komt en gepleegd wordt. Als een slachtoffer in shock raakt en 'bevriest' – een natuurlijk reactie op geweld –wordt de dader vaak vrijgesproken. Stel je voor dat de bewijslast voor diefstal ervan af zou hangen of het slachtoffer zich wel goed genoeg heeft verdedigd. "Sorry, maar u had uw portemonnee niet goed vast. Het is uw eigen schuld." Met haar suggestie dat vrouwen voor hun eigen veiligheid op een armlengte afstand moeten blijven van mannen op straat, lijkt de burgemeester van Keulen Henriette Reker dezelfde kant op te gaan.

Deze regel en met name de oorsprong van deze regel zijn onderdeel van de verkrachtingscultuur, onderdeel van de aannames over hoe geweld en verkrachting ontstaan, over wat seks is en hoe een "echt" slachtoffer zich gedraagt. Deze regels beschermen verkrachters. En in dit alles is het totaal irrelevant wat de huidskleur of religie van de dader is. We moeten maar zien of het seksuele geweld in Keulen net zo nauwkeurig onderzocht wordt als de diefstallen die gelijktijdig plaatsvonden. Op dit moment hebben negentig vrouwen een klacht ingediend en volgens Zeit Online heeft 75 procent daarvan te maken met seksueel geweld. Twee vrouwen zouden verkracht zijn.

Advertentie

Wat er moet gebeuren

Waar het op neerkomt is dat seksueel geweld mensen van alle sociale milieus overkomt, op elk moment van de dag gebeurt, op allerlei soorten plekken, en dat het mensen van alle geslachten kan overkomen. De meeste slachtoffers zijn nog steeds vrouwen. Dit is geen poging om de verschrikkelijke gebeurtenissen tijdens oud en nieuw in Keulen en andere Duitse steden te relativeren. Ik hoop vooral dat de slachtoffers voldoende hulp krijgen om het trauma dat ze die avond beleefden te kunnen verwerken.

Wanneer we praten over wat er die avond gebeurde, moeten we dat doen in de overkoepelende context van de verkrachtingscultuur. Dat betekent ook dat we kritisch moeten zijn over de sensationele en denigrerende verslaggeving over de kwestie, die praat over "seksgangs", "seksaanvallen" en "seksbendes". Seksueel geweld heeft nooit iets te maken met seks, en woorden als deze negeren het machtselement dat altijd een rol speelt in seksueel geweld. Het is ook niet de rol van een journalist om cijfers te publiceren over immigratie die weinig te maken hebben met de gebeurtenissen en alleen maar dienen als voer voor Pegida en andere extreemrechtse groepen.

Screenshot via Twitter

Hoe dan ook, het #aufschreidebat was nooit voorbij. Maar nu hebben we de mogelijkheid om het terug naar de voorgrond te brengen en eindelijk te praten over het verband tussen seksisme en seksueel geweld, en wat wij daar als maatschappij aan kunnen doen. Het is belangrijk dat we erkennen dat dit macro-sociale problemen zijn en niet doen alsof ze alleen door een bepaalde groep mensen, moslimmannen bijvoorbeeld, veroorzaakt worden.

Advertentie

Niemand ontkent dat immigranten of moslims zich ook schuldig maken aan seksueel geweld. Maar door te doen alsof zij de enigen zijn, of zelfs te beweren dat hun culturele achtergrond hen "geprogrammeerd" heeft om seksuele misdrijven te begaan, terwijl we allerlei excuses verzinnen en de misdaden van blanke Duitsers goedpraten, is racistische onruststokerij – en zal onze problemen niet oplossen. Vrouwenrechten en feminisme gebruiken voor racistische doeleinden mag niet het resultaat zijn van het genderdebat in Duitsland – of dat nou van Nieuw Rechts komt of uit feministische kringen, zoals in het geval van Alice Schwarzer, de oprichter van het feministische blad EMMA die schreef dat de gebeurtenissen in Keulen het gevolg zijn van "verkeerde tolerantie".

Maar wat zou een oplossing zijn? We hebben nu meer dan ooit behoefte aan een mainstream genderdebat. Het invoeren van gender- en vrouwenstudies in het Duitse onderwijssysteem zou hier een onderdeel van kunnen zijn. Als tegen kleuters nog steeds wordt gezegd dat meisjes niet mogen klagen als een jongetje hen slaat omdat het alleen maar betekent "dat hij haar leuk vindt en niet weet hoe hij dat anders moet uiten," dan is het duidelijk hoe vroeg schadelijke genderstereotypes al de kop opsteken.

Het is ook hoog tijd dat er meer wordt geïnvesteerd in de mensen die werken bij de instellingen, noodopvangplekken en blijf-van-mijn-lijfhuizen die slachtoffers van seksueel en huiselijk geweld helpen. Zij moeten werken met beperkte middelen, zijn afhankelijk van vrijwilligers en moeten hun bestaan continu verantwoorden en zichzelf verdedigen tegen beschuldigingen dat ze hysterische mannenhaters zijn. Als er iets goeds uit dit verhaal kan komen, dan zou het meer financiële steun voor dit soort werk moeten zijn – want dat is broodnodig.

De politie zou bovendien zich meer bewust moeten zijn van het probleem van seksueel geweld in al zijn vormen. Bijvoorbeeld de soort overtredingen die plaatsvinden bij grote evenementen zoals het Duitse carnaval en Oktoberfest. De Duitse wetten omtrent aanranding en verkrachting moeten ook herschreven worden. Op 1 augustus 2014 ging de zogenaamde Istanbulconventie in, een verdrag van de Raad van Europa dat zich richt op het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Duitsland kon de conventie niet ondertekenen door tekortkomingen op het gebied van vervolging en het beschermen van slachtoffers. Zoals het er nu voorstaat, is een vrouw die "nee" zegt niet genoeg om iemand aan te klagen voor verkrachting. Dit is onacceptabel.

Wat er tot nu toe vooral uit het debat over de gebeurtenissen in Keulen is gebleken is dat Duitsland een seksismeprobleem en een racismeprobleem heeft. Beide zijn diepgeworteld en niet "geïmporteerd". Het is onze verantwoordelijkheid als een samenleving om ervoor te zorgen dat we geen broeinest van discriminatie en geweld worden. We moeten weg van een cultuur die roept "Je wil het wel!" en naar een cultuur toe die vraagt "Wil je het wel?" Weg van de verkrachtingscultuur en richting een cultuur die draait om wederzijdse instemming en grenzen respecteert. En dat geldt voor iedereen, want elk seksueel misdrijf is er een te veel – waar het ook gebeurde en wie er ook bij betrokken was.