We vroegen een kleurperceptie-expert hoe het nou zit met die jurk

Er gebeurde iets raars op het internet gisteren. Een meisje plaatste een foto van een jurk op Tumblr met een onderschrift dat redelijk wanhopig klonk: "Jongens, wie kan me helpen: is deze jurk wit en goud, of blauw en zwart? Mijn vrienden en ik worden het er maar niet over eens en we worden echt helemaal gek."

Een van mijn vrienden stuurde me de link door. "Welke kleur is deze jurk?" vroeg hij. "Blauw en zwart natuurlijk," antwoordde ik. Daarna vroeg ik mijn collega Mike voor de zekerheid wat hij dacht. Tot mijn grote schrik zag hij echt een goud met witte jurk.

Ik dacht eigenlijk dat hij gewoon met me liep te fucken, dus vroeg ik iedereen op kantoor wat zij zagen. De helft zag een blauw met zwarte jurk, de andere helft zag wit en goud (al was de laatste groep ietsje kleiner).

Honderden andere mensen hebben ook al hun mening hierover gegeven op het internet. De Tumblr-post staat vol met reblogs van mensen die discussiëren over de kleur. De hashtag #Dressgate werd in het leven geroepen. Volgens een Buzzfeed-quiz zag tweederde van de mensen een wit met gouden jurk, waardoor ik het gevoel kreeg dat ik gek aan het worden was. Ik opende de link in verschillende browsers. Ik keek naar het plaatje op m'n laptop en op m'n telefoon. Ik printte het plaatje uit. Ik zag nog steeds blauw en zwart. Uiteindelijk besloot ik dr. Jay Neitz te bellen, een expert op het gebied van kleurperceptie aan de Universiteit van Washington.

Ik stuurde Neitz de link naar de Tumblr-post en vroeg hem welke kleuren hij zag. "Wit en goud," zei hij verveeld. "Wat is je vraag precies?"

Nadat ik had uitgelegd dat ik een blauwe jurk zag als ik naar het plaatje keek, zei hij dat hij een van z'n studenten zou vragen om een second opinion. "Zwart en blauw," antwoordde de student. Het bleef even stil aan de andere kant van de lijn.

"Waarom dit gebeurt? Ik heb geen idee," zei Neitz. "Maar dit is een van de meest fascinerende dingen wat betreft kleurenzien die ik in tijden heb gezien."

Jay Neitz doet al bijna 35 jaar lang onderzoek op het gebied van kleurperceptie. Hij leidt een internationaal bekend onderzoeksinstituut dat Neitz Colour Vision Lab heet. Hij heeft een eigen Wikipedia-pagina. Toch heeft hij geen flauw idee wat er aan de hand is met deze foto van een jurk.

Ik liet aan dr. Neitz zien dat er nog een foto op de oorspronkelijke Tumblr staat, waarop iemand dezelfde jurk draagt. Neitz (en iedereen die we het verder vroegen) was het er wel mee eens dat de jurk op die foto blauw en zwart was.

Sommige mensen bij ons op kantoor zagen in eerste instantie geen blauwe jurk in de originele foto, maar nadat ze de tweede foto hadden gezien opeens wel. Andere mensen zagen nog steeds geen blauw, ondanks dat ze wisten dat de jurk toch echt blauw was. Neurowetenschapper Beau Lotto wees er in een TED Talk al eerder op dat zintuigelijke informatie min of meer betekenisloos is zonder context. "Onze hersenen zijn niet geëvolueerd om de wereld te zien zoals die is. Dat kunnen we niet. Onze hersenen zijn geëvolueerd om de wereld te zien op een manier die in het verleden nuttig was."

Hoewel Neitz niet helemaal zeker wist wat er aan de hand was, had hij wel een paar theorieën. Ten eerste suggereerde hij dat de verschillen in de kleuren die mensen zien met leeftijd te maken kunnen hebben. "De lens van je ogen verandert gedurende je leven, en je wordt minder gevoelig voor blauw licht naarmate je ouder wordt." Dat zou kunnen verklaren waar dr. Neitz wit zag en zijn studenten blauw, maar bij ons op kantoor zijn de leeftijdsverschillen niet zo groot. Dus die theorie lijkt me niet heel waarschijnlijk.

Een betere theorie is dat het iets te maken heeft met de belichting. Een van de eigenschappen van de menselijke kleurperceptie is kleurconstantie, wat betekent dat de kleur rood er nog steeds uitziet als rood, of je nou in fel licht of in gedimd licht staat. Maar er kan iets raars gebeuren als de belichting gekleurd is.

"Als ik een kamer binnenstap en een rode lamp aandoe, dan zullen de witte dingen in die kamer allemaal dat rode licht reflecteren," legt Neitz uit. "Maar een rood ding zal ook dat rode licht reflecteren." Wanneer je hersenen proberen te bepalen welke kleur iets heeft in rood licht, zullen ze waarschijnlijk denken dat het wit is – ook als die kleur in normaal licht eigenlijk rood is.

"Ik had ooit een rode Volkswagen," vertelt Neitz. "Toen ik een keer 's avonds op een parkeerplaats in mijn auto stapte, gingen net de remlichten van de auto naast me aan. Toen dat gebeurde werd mijn auto alleen verlicht door hun rode remlichten, en leek mijn auto opeens wit!"

Dat is waarschijnlijk wat er ook hier met deze foto aan de hand is: de foto is waarschijnlijk genomen onder blauwig licht, waardoor je hersenen kunnen denken dat de jurk wit is. Dat is logisch. Wat niet logisch is, is waarom de hersenen van sommige mensen dit zien als blauw en die van anderen als wit. Dr Neitz bestudeert de individuele verschillen tussen hoe mensen dingen zien, maar zoiets als dit heeft hij nog nooit meegemaakt.

"Over het algemeen neemt iedereen de wereld net iets anders waar dan de ander. Maar dit is andere koek. Ik bedoel, dit is echt een enorm verschil."

Met de verklaring van dr. Neitz in ons achterhoofd hebben we wat experimentjes gedaan op kantoor. Mike, die een wit met gouden jurk zag, heeft het plaatje afgedrukt en er heel erg lang naar zitten staren. Hij merkte dat als hij recht naar het plaatje keek, hij een witte jurk zag, maar als hij het plaatje schuin hield, de jurk er blauw uitzag.

Toen ik dit stuk begon te schrijven, zag ik een blauw met zwarte jurk op de foto. Maar toen gebeurde er iets heel raars: opeens zag ik de kleuren als wit en goud. "Heb jij heb plaatje veranderd?" vroeg ik aan Mike. Hij zei van niet. Ik had de pagina zelfs niet vernieuwd. Ik had een plaatje geüpload dat zwart en blauw was, en nu was het opeens wit en goud.

We weten nog steeds niet precies wat er nou aan de hand is. Dr. Neitz was wel erg gefascineerd door het fenomeen.

"Ik denk dat ik de rest van mijn leven hieraan ga wijden," zei hij. "Ik heb altijd gedacht dat ik zou werken aan een methode om blinde mensen te genezen, maar ik denk dat ik dat nu maar laat varen en me volledig hierop stort."