Het verhaal van een voormalig kindsoldaat uit Oeganda

Fred Obala werd bijna twintig jaar geleden als tiener door de LRA ontvoerd en diende maandenlang als kindsoldaat in het leger van Joseph Kony. Als een van de weinige voormalig kindsoldaten heeft Fred leren leven met zijn afschuwelijke ervaringen. Hij heeft zelfs een initiatief opgezet, het Acoke Rural Development Initiative (ARDI), waarmee hij andere kindsoldaten nieuwe kansen biedt door hen de mogelijkheid te geven een beroepsopleiding te volgen.

Het Nederlandse stel Jurre de Beer en Manouk Hillebrand legden zijn ingrijpende verhaal vast tijdens hun reis door Oost-Afrika, en zetten de serie video’s die dat opleverde online. Met dit project willen de filmmakers een zwarte pagina in de geschiedenis van Oeganda vastleggen en het gruwelijke lot van kindsoldaten onder de aandacht brengen. VICE: Hoe kwamen jullie op het idee om deze documentaireserie te maken?
Jurre de Beer: Ik was samen met mijn vriendin Manouk in de herfst van 2012 in Oeganda om daar bij verschillende ngo’s te filmen. Via één van deze opdrachten kwamen we terecht bij Fred. Fred werkt als manager van ngo-projecten, is hoogopgeleid en verdient voor Oegandese begrippen goed. Vanaf het eerste moment dat we hem hoorden vertellen over zijn verleden als kindsoldaat vonden we hem ontzettend interessant en besloten we dat we zijn verhaal wilden delen. Dus toen hebben we hem gefilmd terwijl hij over zijn herinneringen praatte. We hebben alle opnames in één dag gedaan.

Ben je meer slachtoffers van de oorlog tegengekomen?
Toen we langsgingen bij een bouwproject van Fred, spraken we een paar jongens die hem hielpen met klussen. Je kon duidelijk merken dat ze een trauma hadden opgelopen tijdens hun periode als kindsoldaat. Fred helpt deze jongens en meisjes bij het vinden van hun weg terug in de maatschappij. De omgeving ziet deze slachtoffers vaak als moordenaars, waardoor het nog lastiger voor hen is om een leven op te bouwen.

De oorlog is sowieso nog overal. Lira, het dorp waar we de video’s hebben opgenomen, was prachtig: we kwamen aan en werden overdonderd door de hoeveelheid groen en de vriendelijke mensen. Toch merkten we na een paar dagen ook de naoorlogse sfeer. Als je goed in de ogen keek van de dorpelingen, zag je de angst – en sommige mensen zijn door de oorlog volledig doorgedraaid.

Is je beeld van kindsoldaten veranderd sinds de reis?
Ik merkte dat veel mensen – ik zelf ook – een beetje Kony-moe waren. Maar als je zelf naar Afrika gaat en alles van dichtbij ziet, komt het veel harder aan. Heel cliché, eigenlijk. Ik was het verhaal dan wel zat, eigenlijk wist ik heel weinig over de slachtoffers zelf. We worden erg geframed door de media, zoals tijdens de Kony 2012-campagne, die vooral de focus legt op de dader. Fred (midden) met zijn vader en moeder

Wat zei Fred zelf over Joseph Kony?
Fred vertelde dat hij Kony één of twee keer heeft gezien. Als hij langsliep, mochten de kindsoldaten niet naar hem kijken. Ze stonden met hun rug naar hem toe. Wanneer ze hem in zijn ogen zouden kijken, zouden er kwade geesten bezit van ze nemen. Kony wordt nu gezocht om voor het Internationaal Strafhof in Den Haag gesleept te worden en Fred zei dat hij daar veel moeite mee heeft. Voor Oegandese begrippen is een gevangenis in Nederland namelijk als een luxe hotelkamer. Dat verdient Kony volgens Fred niet. Hij moet zijn straf uitzitten in Oeganda, weggestopt in een gevangenis, vol met malariamuggen.

Heb je nog contact met Fred?
We mailen soms nog, ja. Zijn project krijgt steeds meer vorm, en steeds meer mensen volgen zijn opleiding. Ik ben heel benieuwd hoe zijn nieuwe schoolgebouw er nu uitziet – het is bijna af en er worden al lessen aangeboden. Ook wordt er een soort danstherapie gegeven. Er zijn best wel veel voormalige kindsoldaten, dus hij zal geen gebrek aan belangstelling hebben.

The T-shirt

Fred vertelt hoe de rebellen ineens op de stoep stonden. Zijn oom werd gegrepen en voor hun ogen gemarteld – met name omdat hij een t-shirt van het leger droeg. Dit was het enige verhaal waar Fred erg emotioneel op reageerde.

The Beginning

Fred vertelt dat hij veel geluk heeft gehad dat hij na zijn ontvoering met zijn vader heeft kunnen praten over de verschrikkelijke dingen die hij heeft meegemaakt. Als dat niet had gekund was hij waarschijnlijk krankzinnig geworden. De plek waar we dit filmden was vroeger een vluchtelingenkamp in Lira, waar de vader van Fred nog steeds woont. Fred laat weten dat hij op een bepaald moment besloot om zich niet tegen zijn ontvoerders te verzetten en zich zo opwerkte.

Holo Hukou
Als bodyguard van een commandant mocht hij mee op missie, waar hij voor het eerst de mogelijkheid had om te ontsnappen. Toen hij dit vertelde, merkte ik dat hij heel meeslepend verhalen kon vertellen. Ik heb er bijna niet in geknipt, en hem vooral gewoon laten vertellen.

Tools

Fred vertelt dat de gereedschap voor zijn opleiding allemaal afgedankt materiaal uit Nederland is. Vroeger waren er veel meer ngo’s actief in de regio, nu is dat niet meer zo omdat het rustiger is en steeds beter gaat. Het is de harde realiteit: de hulpverlening is nu met de hele caravan naar een andere crisis.

5 acres

Fred laat het land zien waarop ze zijn school voor voormalig kindsoldaten bouwen. Zijn buien konden soms heel plotseling omslaan: dan vertelde hij eerst depressief over wat hij had meegemaakt en zei dan ineens dolblij dat we niet bij de pakken neer moesten zitten.

Klik hier voor donaties aan ARDI, het initiatief van Fred.