​Het walgelijkste programma uit de Nederlandse televisiegeschiedenis is tien jaar oud

Deze maand is het tien jaar geleden dat De Gouden Kooi startte op de Nederlandse televisie. In de tien jaar die sindsdien zijn verstreken is er geen enkel programma gemaakt dat controversiëler was dan deze realityshow, waar mensen elkaar, bijvoorbeeld, onder smeerden met kots. Psychologen vielen over elkaar heen om er schande van te spreken, Kamervragen werden gesteld, iedereen walgde ervan, iedereen keek.

Het idee om mensen lang op te sluiten en dan maar af te wachten wie er overbleef, was in 1999 al bedacht door John de Mol, maar die maakte zich toen nog te druk om het geestelijk en fysiek welzijn van de bewoners. Ze zouden stapelgek worden, zo redeneerde John. Hij zwakte het idee daarom af tot wat we nu kennen als Big Brother, waar bewoners slechts drie maanden opgesloten zaten en het huis verlieten omdat ze weggestemd werden, niet omdat ze het geestelijk niet meer aankonden. Of omdat ze bijna in de vijver werden verzopen door een medebewoner.

Fuck het geestelijk en fysiek welzijn van die bewoners, dacht John zeven jaar later. Hij regelde een luxe villa, stopte er wat losbandige types in, richtte er tientallen camera's op en stond zo aan de wieg van 'wegpest-tv'. Er kwamen Kamervragen over bewoner Natasia, een gescheiden vrouw die haar twee kinderen bij een kennis had gedumpt om aan het programma mee te doen. CDA en Christen Unie riepen bedrijven op geen reclamespotjes rondom De Gouden Kooi uit te zenden, in de hoop dat het programma een stille dood zou sterven. Tevergeefs.

In mei 2008 werd na twintig maanden alsnog de stekker eruit getrokken. Bewoner Jaap won de finale. Sinds die dag is er geen programmaformat meer gemaakt dat echt voor opschudding zorgde (behalve misschien De Donorshow van BNN, maar dat was nep). Programmamakers hebben daarna altijd gewerkt binnen bestaande ethische grenzen van televisie. En dat is best saai, want zo zorgen programma's vrijwel nooit meer voor maatschappelijke discussies.

De Gouden Kooi dwong Nederland na te denken over wat wel en niet kan, wat fatsoenlijk is en wat niet, en of iemand insmeren met kots grappig is, of ethisch extreem verwerpelijk, of allebei. En wanneer televisie mensen aan het denken zet, dan is dat interessante televisie. Weliswaar walgelijk en smakeloos, maar ook interessant. Het liet ons zien hoe we niet moeten zijn.

Maar goed, genoeg gefilosofeerd. Hier zijn de vijf meest legendarische momenten uit De Gouden Kooi, in willekeurige volgorde.

"Huub lag Amanda te neuken", zo vat bewoonster Natasia deze situatie kraakhelder samen op 5 minuut 9. Amanda was de vriendin van Brian. Huub voerde haar dronken, belandde met haar in bed en Brian kwam daar achter. Er zijn veel momenten waarop Brian doordraaide van woede, en bijvoorbeeld een glazen deur kapotsloeg, maar dit moment springt er echt uit. Brian belt na de ontdekking namelijk naar de redactie van het programma (op 2 min 26) om te zeggen dat hij "klaar is om zelfmoord te plegen". Aan de andere kant van de telefoon zit Moniek, waarschijnlijk een stagiaire die de pech heeft om een nachtdienst te draaien. Wat heb ik nu weer aan m'n fiets hangen? hoor je haar denken. Gelukkig komt Huub Brian achterna om hem nog wat meer te treiteren en wordt de verbinding met Moniek verbroken. Daarmee lijkt ook de wens om zelfmoord te plegen verleden tijd, zodat Moniek weer rustig verder kan met Snake spelen op haar Nokia 3310.

Bewoners Natasia, Amanda en Nadia proberen door een combinatie van verveling en een bedorven persoonlijkheid de kleren van Lieke uit te trekken. Zomaar. Lieke was altijd de pispaal in het huis. Hier wordt ze besmeurd met curry, hier met afwasmiddel. Dat ze die rol heeft wordt nog eens duidelijk doordat ze geen kik geeft wanneer de vrouwen haar proberen te ontkleden. De actie komt voor haar niet als een verrassing. Het meest misselijkmakend is Natasia, moeder van twee kinderen, die op kalme toon de anderen commandeert om Lieke's bh los te maken (op 01 min 05). Bedenk je even dat De Gouden Kooi om half acht 's avonds werd uitgezonden. De aanranding van Lieke was een van de weinige keren dat de beveiliging ingreep.

Palma was hoofdschoonmaakster van De Gouden Kooi en mijn persoonlijke favoriet. Met een stem alsof ze net een kilo schuurpapier op had, en genoeg teer in haar longen om de snelweg van Groningen naar Maastricht opnieuw mee te asfalteren, raasde Palma door het huis. Zelden zag je haar schoonmaken, ze was vooral druk met ruziemaken, roken en combinaties van die twee. In deze video heeft ze het op Safaa gemunt, een van haar werknemers. Palma wil haar ontslaan, maar ze vecht tegen de bierkaai. Safaa gaat nergens heen, en Palma maakt haar daarom uit voor snotneus. Schattig eigenlijk, ware het niet dat haar stemgeluid angstaanjagender is dan dat van die pop uit de Saw-films. Het mooiste moment vindt plaats op 02 min 50, als Palma op de trap even de weg kwijt lijkt te zijn en zich opnieuw moet oriënteren om haar dollemansrit voort te zetten.

In De Gouden Kooi werd regelmatig een feestje gegeven, waar mensen van buiten het huis naartoe konden komen. Tijdens een van die feestjes kwam transgender Kelly van der Veer op visite. Gehuld in twee prachtige witleren veterlaarzen en een lapje synthetisch materiaal, wierp Kelly zich op bewoner Jaap, die na wat in haar borsten te hebben geknepen met haar in bed belandde. Jaap vraagt of hij onder de dekens mag kijken hoe "het eruitziet", doelend op haar vagina (05 min 47). Alsof de scène nog niet verontrustend genoeg is, ligt er ook een Spaanse oma op bed die schaterlachend iets schreeuwt met 'puta'. Je vraagt je af waarom antropologen in de tijd van De Gouden Kooi nog naar Congo of Indonesië afreisden om onderzoek te doen naar inheemse volkeren, terwijl er in een villa in Eemnes interessantere studieobjecten voor het oprapen lagen.

Brian hield zijn ambities om rapper te worden nooit geheim en uiteindelijk kreeg hij daarom de kans om een clip op te nemen. Deze is vrij low-budget en de props die Brian het imago van een rapper moeten geven bestaan uit een boeddhabeeld van de Xenos, een sigaar en een paar lege flessen, maar wat deert het. Dit nummer van de brother uit Bonaire misstaat helemaal niet in een gemiddeld café aan het Rembrandtplein. Zo nu en dan schud ik de hand met de regels en toch overtref ik hier en win ik de pegels, rapt hij terwijl Amanda hem insmeert met babyolie. Helaas voor de brother uit Bonaire won Jaap de finale en was hij na twintig maanden ruzies, zelfmoordgedachtes, bedrog en uitglijden over andermans kots nog net zo platzak als toen hij aan De Gouden Kooi begon.

Lees ook:

• 'Get The Fuck Out Of My House' is iets dat je niet wil zien maar waar je wel naar blijft kijken
• In een nieuw tv-format moeten BN'ers vrienden worden met een geit, en hem daarna opeten
• Martijn van K-otic vertelt hoe het was om een tieneridool te zijn