Hoe ik door een anticonceptiestaafje in mijn arm acht maanden lang ongesteld was

Een Implanon is een dun plastic staafje van ongeveer vier centimeter lang, dat vlak onder de huid van je bovenarm wordt geplaatst. Het beschermt je drie jaar lang tegen potentiële zwangerschappen, door een continue, lage dosis hormonen af te geven. Een bijwerking die bij veel vrouwen optreedt, is het uitblijven van de ongesteldheid – en dat klonk mij als muziek in de oren. Het inbrengen van het staafje gaat vrij snel: je wordt plaatselijk verdoofd, waarna de Implanon met een naald wordt ingebracht in je arm. Het hele proces neemt ongeveer een halve minuut in beslag.

Mijn Implanon heeft uiteindelijk ruim een jaar in mijn bovenarm gebivakkeerd. De eerste paar maanden had ik er weinig last van – in tegenstelling tot veel andere vrouwen kwam ik er geen kilo van aan – en leek het een uitkomst te zijn. Maar dat veranderde na een paar maanden. Ik werd ongesteld, en vervolgens bleef de spreekwoordelijke Rode Zee welgeteld acht maanden lang stromen; op de ene dag erger dan de andere, maar altijd zonder tussenpozen. Nu ben ik van nature al bepaald geen zonnestraaltje, maar gedurende die acht maanden transformeerde ik in een onuitstaanbaar, chagrijnig, emotioneel kreng. Ook mijn relatie leed onder het feit dat mijn rode vlag te alle tijde uithing, en dus besloot ik na een jaar het staafje uit mijn arm te laten verwijderen. Ik ging weer aan de pil, en na een aantal maanden had ik weer de controle over mijn menstruatiecyclus.

In 2011 waren er nog niet zoveel vrouwen in mijn omgeving die ook een anticonceptiestaafje in hun arm hadden zitten, maar naarmate de tijd verstreek, werden het er steeds meer. Ik sprak een aantal vrouwen die ook nogal heftig reageerden op het anticonceptiemiddel, en kwam erachter dat mijn ervaring niet bepaald uniek was.

Laila (25 jaar)* heeft 2,5 jaar geleden haar Implanon laten zetten. Ze vertelt: "Het was het eerste anticonceptiemiddel dat ik gebruikte. Van tevoren heb ik nog heel specifiek aan mijn huisarts gevraagd of er mogelijke bijwerkingen waren, want ik was bang dat ik zou aankomen – maar hij zei dat dit niet zo was." Laila merkte dat ze toch begon aan te komen, maar weet dat eerst nog aan het feit dat ze misschien te ongezond at. "Na twee jaar heb ik 'm eruit laten halen, bij een andere huisarts. Toen ik aan hem vroeg of het tóch mogelijk is dat je aankomt door Implanon, zei hij gelijk: 'O ja, dat kan kloppen. Het gebeurt bij meer mensen.' Nadat-ie eruit was gehaald, ben ik binnen een paar maanden meer dan vijftien kilo afgevallen, terwijl ik niet anders ben gaan eten." Op de vraag of ze ook voordelen aan Implanon heeft ondervonden, antwoordt Laila: "Ja, ik werd na een tijdje helemaal niet meer ongesteld. Maar verder… Als je mensen die goede ervaringen hebben met Implanon erover hoort praten, klinkt het perfect: het is een makkelijke procedure, er is een aanzienlijke kans dat je niet meer ongesteld wordt, en je hoeft er verder helemaal niet meer bij na te denken zoals je bij de pil moet doen. Maar als het echt zo'n wondermiddel is, vraag ik me af waarom niet veel meer mensen er gebruik van maken." Laila gebruikt nu een koperspiraaltje, een anticonceptiemiddel dat helemaal geen hormonen afgeeft.

Ook Rebecca (27 jaar)* kreeg te maken met gewichtstoename nadat ze een Implanon had laten plaatsen. Aan de telefoon vertelt ze: "In april van dit jaar heb ik een Implanon laten inbrengen. In het begin ging alles prima, ik had geen last van de hormonen of stemmingswisselingen. Ik kwam een beetje aan, maar dat nam ik maar op de koop toe." Maar dat veranderde al snel; binnen twee weken was Rebecca vijf kilo zwaarder geworden. "Ik dacht dat m'n lichaam eventjes moest wennen aan de Implanon, maar ik bleef maar groeien. Ik had ook heel dikke enkels, alsof ik zwanger was." Na vijf weken was Rebecca tien kilo zwaarder dan voorheen, waarna ze een bezoekje aan de huisarts bracht, die haar aanraadde het hormoonstaafje te laten zitten en het nog even aan te kijken. Ze vertelt: "Na twee maanden was er dertien kilo bij gekomen. Het was ook alleen maar vocht – mijn borsten waren twee en een halve cup groter geworden." In overleg met haar gynaecoloog werd toen besloten de Implanon uit Rebecca's arm te verwijderen. "Hij is er op een vrijdag uitgehaald, en de zondag daarop was ik al vier en een halve kilo kwijt. Na anderhalve week was ik bijna tien kilo lichter."

Laura IJzerman (25 jaar) kreeg na het laten inbrengen van haar Implanon juist last van psychische klachten, in plaats van lichamelijke ongemakken. Ze vertelt: "Ik heb 'm nu ongeveer drie maanden, en ik heb me in het begin een tijd lang enorm angstig, depressief en labiel gevoeld. Er kwamen allerlei dingen naar boven die ik heel diep weggestopt had. Het leek alsof ik alles door een zwarte bril zag en totaal geen filter meer had. Ik barstte zelfs in huilen uit als ik een schattig hondje zag op straat, of toen de bruiloft van Snooki op tv voorbij kwam – toen wist ik zéker dat er iets niet helemaal goed zat. De gynaecoloog heeft me in die eerste periode overgehaald om het nog even uit te zingen, omdat je lichaam pas na zes tot twaalf weken aan je Implanon gewend is. En na iets meer dan twee maanden begon het inderdaad langzamerhand wat beter te worden."

Na al die verhalen zat ik met een paar vragen: hoe kan het dat sommige vrouwen zoveel aankomen door hun Implanon? Hoe is het mogelijk dat ik acht maanden lang ongesteld was? Waardoor worden die depressieve klachten veroorzaakt? Is een Implanon wel zo'n goed idee? Op zoek naar antwoorden sprak ik met gynaecoloog Leonie van Rheenen-Flach, werkzaam bij OLVG in Amsterdam.

Aan de telefoon vraag ik haar waarom sommige vrouwen door hun Implanon helemaal niet meer ongesteld worden, terwijl anderen juist langdurig ongesteld zijn. Van Rheenen legt uit: "Implanon geeft het hormoon etonogestrel af, dat lijkt op het lichaamseigen hormoon progesteron. Het is de bedoeling dat dit hormoon het baarmoederslijmvlies dunner maakt [waardoor de baarmoeder ongeschikt is voor het innestelen van een bevruchte eicel]. Voor veel vrouwen heeft dit als gevolg dat zij helemaal niet meer ongesteld worden. Bij sommige vrouwen heeft de verdunning van het baarmoederslijmvlies juist het tegenovergestelde effect; er lijkt sprake te zijn van een soort schaafwond, waardoor er langdurig en soms continu bloedverlies plaatsvindt." Van Rheenen benadrukt dat het probleem met vrijwel alle anticonceptiemiddelen is dat, ook al is de werking ervan glashelder, de bijwerkingen bij iedereen toch nét weer anders zijn: "Twintig procent van de vrouwen die Implanon gebruikt, heeft onregelmatig of langdurig bloedverlies. En twintig procent menstrueert helemaal niet meer. Vrouwen reageren heel divers op hormonen."

Raadt zij haar patiënten Implanon überhaupt nog aan? "Nou, ik leg het sowieso voor," zegt Van Rheenen. "Wij plaatsen het Implanon-implantaat nog wel vrij veel, en ik heb nog steeds patiënten die er heel positief tegenover staan. Kijk, uiteindelijk moet iedere vrouw toch zelf bepalen welk anticonceptiemiddel voor haar het best werkt." Toch raadt Van Rheenen eerder een Mirena-spiraal aan dan een Implanon: "Zo'n spiraal werkt op dezelfde manier en geeft ook een op progesteron lijkend hormoon af [levonorgestrel in dit geval], maar het zit in de baarmoeder in plaats van in je arm. Hierdoor is er een lagere dosering hormonen nodig, waar je dus minder heftig op zult reageren. Bij een Implanon worden de hormonen in je bloedbaan opgenomen, waarna ze verspreid door je lichaam hun werk moeten doen."

Van Rheenen legt ook uit waarom sommige vrouwen alsnog een Implanon boven een spiraaltje verkiezen: "Er zijn vrouwen die doodsbenauwd worden van het idee van een spiraaltje. Ook meisjes die nog maagd zijn kiezen soms liever voor een implantaat in hun arm."

Een ander alternatief is de prikpil, die ook alleen een op progesteron lijkend hormoon [medroxyprogesteron] afgeeft. "Toch schrijf ik de prikpil minder vaak voor, omdat je daarvoor iedere drie maanden naar de huisarts moet," zegt Van Rheenen. "Veel vrouwen willen niet meer na hoeven denken over de anticonceptie die zij gebruiken, en Implanon blijft in principe drie jaar lang zitten. Daarnaast hebben veel mensen het niet zo op injecties."

Tot slot vraag ik haar waarom sommige vrouwen zoveel aankomen nadat ze een Implanon nemen. Van Rheenen legt uit: "Implanon geeft dus etonogestrel af, en dit hormoon geeft je lichaam het idee dat de eisprong net heeft plaatsgevonden. Vrouwen houden op zo'n moment makkelijker vocht vast, wat ervoor kan zorgen dat je bijvoorbeeld ook opgezwollen borsten of enkels krijgt. Het feit dat je lichaam de indruk heeft dat de eisprong net achter de rug is, kan er ook voor zorgen dat je heftige emoties doormaakt – want in principe zit je in een continue PMS [premenstrueel syndroom]." Maar is het ook mogelijk dat je, door toedoen van Implanon, aankomt in vet? "Je zult van Implanon niet direct een hoger vetpercentage krijgen," zegt Van Rheenen. "Maar het kan wel zo zijn dat je eetlust erdoor toeneemt, waardoor je inderdaad zwaarder kunt worden."

Ondanks het feit dat sommige vrouwen dus alsnog bij hun Implanon lijken te zweren, bleek het voor mij niet het juiste anticonceptiemiddel te zijn. Ik vierde dan ook een klein feestje nadat het staafje uit m'n arm gehaald was. (Mijn directe omgeving had overigens ook zin om de vlag uit te hangen.) Voorlopig blijf ik de reguliere anticonceptiepil gebruiken, die me over het algemeen niet veel bijwerkingen bezorgt – en ondertussen blijf ik vol goede moed hopen op een mannenpil.

* De achternamen van Laila en Rebecca zijn bekend bij de redactie.