FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Hoe een parasiet van een kat je gedrag, mentale gezondheid en seksuele behoeftes kan beïnvloeden

Ik sprak een man met Toxoplasmose over Toxoplasma, een parasiet die zich in je lichaam nestelt en vervolgens je gedrag verandert.

Dr. Jaroslav Flegr, een Tsjechische onderzoeker die parasieten en hun effecten op mensen onderzoekt. Foto door de auteur.  

In het dierenrijk is het niet ongewoon, parasieten die zich nestelen in het lichaam om vervolgens gedachten te besturen. Het hondsdolheidsvirus produceert een ijlende woede in haar stervende gastheer, waardoor het dier nieuwe slachtoffers infecteert met zijn beet. De haarworm Spinochordodes tellinii maakt dat krekels zelfmoord plegen door in het water te springen, waar de worm kan broeden. Wanneer de protozoa Toxoplasma gondii het lichaam van een knaagdier binnendringt, verandert de instinctieve angst voor kattenurine. Het knaagdier wordt aangetrokken tot de geur van het roofdier, en wanneer het vervolgens door het roofdier wordt opgegeten, nestelt de parasiet zich in diens darmen.

Advertentie

Hoewel Toxoplasma een parasiet is die voornamelijk bij knaagdieren voorkomt, zijn mensen er niet immuun voor. Doordat veel van ons op dagelijkse basis in contact komen met katten, doen er zich volop gelegenheden voor waarbij we Toxoplasma in ons systeem krijgen door fecaal contact. Sinds de ontdekking aan het begin van de twintigste eeuw werd de parasiet over het algemeen beschouwd als een goedaardige passagier in het menselijk lichaam; het virus vormde alleen een bedreiging voor mensen met een verminderd immuunsysteem, zoals aids-patiënten en zwangere vrouwen met complicaties. Men geloofde dat een gezonde menselijke drager van de parasiet de touwtjes in handen kon hebben. Recent onderzoek suggereert iets anders; het zijn de parasieten die de touwtjes in handen hebben. Dr. Jaroslav Flegr was in 2002 de eerste die deze bewering maakte.

In de tijd dat hij de universiteit van Praag bezocht, merkte de normaalgesproken zo verlegen Flegr dat hij opeens een stuk brutaler was geworden. De student stak bijvoorbeeld vaak de weg over zonder te kijken, zich niet bewust van de luid toeterende auto’s om zich heen, en hij begon de communistische regering openlijk te bekritiseren – iets dat toentertijd een misdaad was. Pas toen hij positief getest werd op toxoplasmose, begon Flegr zijn veranderende gedrag te begrijpen. Hij redeneerde dat als de parasiet het gedrag van knaagdieren kon veranderen, dit bij mensen ook heel goed mogelijk zou moeten zijn. Tien jaar van onderzoeken verder heeft Flegr verschillende verbanden ontdekt met aandoeningen als ADHD, OCD, schizofrenie en zelfs suïcidaliteit.

Advertentie

Ik sprak onlangs met Dr. Flegr in zijn kantoor in Praag over hoe een kleine parasiet – die in minstens tien procent van de Amerikanen en in dertig tot vijftig procent van de wereldpopulatie leeft – zo drastisch onze persoonlijkheid kan veranderen.

VICE: Waarom is de reactie op de parasiet zo anders voor mannen en vrouwen?
Dr. Jaroslav Flegr: Het is een algemeen bekend feit dat mannen en vrouwen op verschillende manieren reageren op stress. Het is dus ook mogelijk dat Toxoplasma chronische stress verergert, en dat mannen en vrouwen daar op verschillende manieren op reageren.

Het is interessant dat de uitwerking die de parasiet op vrouwen heeft over het algemeen als positief wordt gezien.
Wanneer vrouwen zich gestrest voelen, worden ze vriendelijk en zoeken ze gezelschap. Dit is de reden dat we ervan uitgaan dat het prettig is om geïnfecteerd te zijn. [Lacht] Die gedachtegang is niet waar en is slechts een verdedigingsstrategie.

Ik heb gelezen dat sommige vrouwen zelfs geïnfecteerd willen worden.
Klopt, maar ik raad het niet aan.

Hebben ze aan je gevraagd of je ze kon infecteren?
Het komt zo nu en dan voor dat ik een email krijg met die vraag, maar het zijn vooral de mannen die geïnteresseerd zijn in het infecteren van hun vriendinnen.

Omdat het vrouwenvaak promiscue maakt?
Dat is eigenlijk niet waar; dat zijn journalisten die mijn bevindingen opblazen. Uit mijn recente onderzoek is gebleken dat het seksuele verlangen van vrouwen juist afneemt.

Advertentie

Wat doet de parasiet met het seksuele verlangen van de man?
Het blijkt niet veel te doen, wat raar is gezien het feit dat er bij vrouwen juist een sterk effect is. Ik ga ervan uit dat er twee processen gaande zijn die elkaar opheffen. Aan de ene kant zijn de mannen ziek, waardoor het seksuele verlangen afneemt, waar het Toxoplasma aan de andere kant de concentratie van het testosteron in mannen verhoogt, wat zou moeten betekenen dat ook de seksuele verlangens groeien.

Worden mensen net als knaagdieren aangetrokken door kattenurine?
Ja, we zien dit verschijnsel ook bij mensen. In een onderzoek hebben geïnfecteerde mannen aangegeven dat ze de geur van kattenurine aangenaam vinden. De geteste personen wisten niet of ze geïnfecteerd waren en wisten ook niet waar ze aan roken.

Hebben mensen katten in huis omdat ze zich aangetrokken voelen tot hun geur?
Het is mogelijk. Of ja, wanneer iemand de geur van katten vies vindt hebben ze waarschijnlijk ook geen kat in huis, dat is logisch. Geur speelt een grote rol in ons leven, wat we ons niet realiseren omdat geur vooral reacties teweegbrengt in ons onderbewustzijn. Als we verliefd worden is een belangrijke reden daarvoor ook dat we iemands lichaamsgeur aangenaam vinden.

Je hebt zelf ook Toxoplasmose, correct?
Ja.

Weet je ook hoe dit komt?
Er zijn verschillende mogelijkheden. Ik heb ruim een jaar in Japan gewoond waar ik veel rauw vlees at, dus wellicht komt het daardoor.

Advertentie

Hoe voelde je je toen je het hoorde?
Ik was er niet bepaald blij mee, maar veel mensen op de afdeling waren ook geïnfecteerd – ongeveer dertig procent. Nu is dat ongeveer tien procent.

Komt dit door betere hygiëne?
Wellicht. Misschien komt het door betere regulering van openbare zandbakken – zand moet vaak worden vervangen. Maar er zijn ook andere redenen; onze meest recente publicatie stelt bijvoorbeeld dat Toxoplasma hoogstwaarschijnlijk een seksueel overdraagbare aandoening is.

Heb je Toxoplasma in sperma en vaginaal vocht gevonden?
Bij een aantal dieren hebben we parasieten in sperma aangetroffen, en in ongeveer twee derde van de gevallen waarbij een menselijke foetus geïnfecteerd was, konden we geen andere oorzaak aanwijzen – de moeder heeft geen rauw vlees gegeten, ze waste de groentes en gedroeg zich erg normaal. Er was geen risicofactor in het spel, maar toch werd haar baby geïnfecteerd. Het is dus best mogelijk dat ze tijdens de seks de infectie heeft opgelopen.

Kunnen vrouwen mannen ook besmetten?
Ik geloof dat de overdracht van de infectie vaak van man naar vrouw is.

Denk je dat het mogelijk is dat de Toxoplasma de testosteron bij mannen verhoogt, zodat hun seksuele verlangens toenemen waardoor de parasiet zich sneller kan verspreiden?
Het is mogelijk. In The Selfish Gene praat Richard Dawkins over de mogelijke verhoging van seksuele verlangens bij patiënten met syfilis.

Ik heb rapporten gelezen waarin stond dat HIV seksuele verlangens ook kan doen verhogen.
Ik geloof dat dit het geval is bij chlamydia.

***

Aan het einde van het interview vroeg ik Flegr of ik hem mocht fotograferen voor bij het artikel. Hij stemde ermee in en grapte nog “het is jammer dat ik geen katten heb om vast te houden”. Terwijl ik door mijn lens keek, zag ik zijn lach snel verdwijnen. De sfeer was in één keer omgeslagen. “Het is zo wel genoeg geweest,” zei hij kortaf. “Een vriend vertelde me dat wanneer een journalist een foto neemt met dit soort lens, dit betekent dat ze je lelijk willen doen lijken op de foto. Het is een standaard methode die journalisten gebruiken tijdens het fotograferen van politici die ze niet mogen.” Ik vertelde hem dat dit niet het geval was. Hij moest er niets van weten en vertelde me dat hij genoeg data had om zijn standpunt kracht bij te zetten. Ik schudde zijn hand en nam afscheid, waarbij het bij hem meer leek alsof hij dacht “opgeruimd staat netjes”. Ik liep richting de uitgang door de lege hallen van de Charles Universiteit, denkend aan de onverwachte uitbarsting van achterdocht. Waar kwam het vandaan? Was het Flegr of wat het de Toxoplasma? Op dat moment vroeg ik me af of er überhaupt wel een verschil was.