Lisa uit Amsterdam was per ongeluk een dagje mensensmokkelaar

De Amsterdamse Lisa (28) en haar Hongaarse man namen vorige kerst via Mitfahrgelegenheit, de Duitse versie van de liftwebsite Carpooling.com, het aanbod aan om voor 75 euro per persoon twee gewillige carpoolers van Boedapest via Wenen naar Duisburg in Duitsland te rijden. Vlak na de Oostenrijkse grens werd het feestje verstoord toen de twee Syrische jongens op de achterbank geen paspoorten bleken te bezitten. De Oostenrijkse politie arresteerde Lisa en haar echtgenoot meteen op verdenking van mensensmokkel. Ik sprak Lisa over de dag waarop ze per ongeluk Syriërs smokkelde.

VICE: Hoi Lisa. Wat wist je eigenlijk over je medecarpoolers voordat ze bij je instapten?

Lisa: Op hun profiel stond niet zoveel: geen volledige namen of foto's. Wel een paar recensies over hen. Eentje was positief en drie recensies hadden het over dat deze jongens niet kwamen opdagen. Toen hebben we even overwogen om toch iemand anders mee te nemen. Ik sprak een van hen aan te telefoon en zei dat ik had gelezen dat hij niet altijd komt opdagen. Zijn Duits was niet zo goed, maar hij zei: "Ja, ja, ik kom morgen." Dus dat was prima.

Ik zou misschien sceptischer gereageerd hebben.

Als mensen een beetje normaal communiceren, dan is het vaak wel okay. En er kwam bovendien nog maar één andere reactie, voor een korter ritje. Deze jongens wilden veel verder, dus dat voelde positiever en een langere rit zou ons meer geld besparen.

Hoe betaalden ze?

Bij ons is het normaal om pas achteraf te betalen. Wat zou er kunnen gebeuren? In het ergste geval betalen ze niet en lopen ze weg.

Carpoolen: vaak een feest.

Wat was je eerste indruk van deze jongens toen je ze ophaalde?

Het waren twee jonge nette jongens. Ze zagen eruit als studenten, begin twintig, allebei niet honderd procent blank. Dun, kort haar, geen baarden. Ze hadden trouwens weinig bagage bij zich, maar het ligt toch aan het doel van de reis hoeveel je meeneemt. Ik zou verwachten dat je bij een lange reis zoals zij maakten wat meer zou meenemen – maar goed.

En ze spraken allebei bijna geen Duits. Waar had je het dan met hen over in de auto?

De een zei nauwelijks wat, maar de ander vertelde dat ze naar de zus van een van de twee waren geweest in Hongarije, en dat ze in Duitsland woonden. Ze zeiden dat ze oorspronkelijk uit Syrië kwamen.

Wanneer ging er een belletje rinkelen?

Net over de Oostenrijkse grens zei mijn man dat de mensen in de auto achter ons met hun lichten knipperden en vervolgens naast ons kwamen rijden. Je zag er niks aan – het was een normale auto. Ik gaf de vrouw in die auto een vuile blik. Bleken ze politie in burger te zijn. Ik dacht even dat het om mijn autogordels ging. Toen gingen we dus van de snelweg af, waar we in de middle of nowhere uitstapten en ze om onze paspoorten vroegen. Ik pakte die van mij, maar de twee jongens zeiden meteen: "We hebben niks." Toen werden we meteen gearresteerd.

Oei. Wat ging er door je heen?

Ik keek mijn man aan en dacht: kut. Help. Dit kan niet. Dit is niet waar. We wisten natuurlijk niet precies wat er allemaal kon gebeuren, maar wel dat dit niet goed was. We moesten toen achter de politie aan naar het bureau rijden.

Het is dus sterk de vraag of deze man een paspoort heeft.

En die jongens dan?

Die zaten nog bij ons achterin. Ze zeiden geen woord.

Ben je tegen ze tekeergegaan?

Wat heeft dat voor zin? Het was wel een beetje onvoorstelbaar dat zij wisten dat ze hier illegaal waren en dat ik daardoor ook strafbaar was.

Dus jullie reden met z'n viertjes in stilte naar het bureau.

Ja. Daar werden we gelijk van de jongens gescheiden. Toen werd mijn handbagage doorzocht, mijn portemonnee, mijn mobiel. We kregen informatie over onze rechten en plichten. Op een gegeven moment moest mijn man naar het toilet, maar hij kwam ineens niet meer terug. Ik dacht dat hij het misschien niet meer had, daar op de wc.

Maar?

Het bleek dat we daarna elk apart werden verhoord – een keer door de Kriminalpolizei en een keer door de lokale politie over via welke website ik die jongens kende, hoeveel we zouden krijgen, of ze al hadden betaald. Ik moest die website laten zien en alle informatie over die jongens geven. Ze wilden vooral weten of we toch niet 2000 euro van ze hadden aangenomen, dus dat we dit moedwillig hadden gedaan. Daarom keken ze naar hoeveel we bij ons hadden: gelukkig wilden we de jongens achteraf pas laten betalen.

En je man?

Die werd strenger gecheckt: hij moest zijn schoenen uitdoen, zijn riem af. Ik werd alleen gefouilleerd en moest mijn zakken leegmaken. Mijn man denkt dat er een unit is die op mensensmokkel zit en dit soort websites in de gaten houdt. Dat ze dus wisten dat er een Nederlandse auto naar Nederland zou gaan en dat deze mannetjes deden alsof ze de website niet kenden. Hij moest wachten in een soort arrestantenkamer met een kaal bed, beschreven muren en tralies voor de ramen.

Waarom hij wel en jij niet?

Ze zijn gewoon strenger bij mannen, denk ik. Ik zie er niet zo gevaarlijk uit.

Je man wel?

Ja. Nou ja, hij is niet Nederlands, dat hielp ook echt niet mee.

De Oostenrijkse politie is je beste vriend. Tenzij je mensen smokkelt. Dan niet.

Wat vond de Oostenrijkse politie?

Vooral heel dom van ons, die indruk kreeg ik van hoe ze met me omgingen. Ze vertelden dat het gevaarlijk was en dat die mensen niets te verliezen hebben. Dat vrouwen verkracht konden worden, en zo. Er moest een Arabische tolk voor de twee jongens komen en daarom duurde het nog langer. We mochten uiteindelijk na vijf uur op het bureau ineens naar huis. Maar we moesten elk wel 1100 euro betalen voor mensensmokkel.

Jullie werden dus gearresteerd als zogeheten dienstverlenende mensensmokkelaars – de meest onzichtbare vorm van smokkel waarbij prijzen en route van tevoren zijn afgesproken. Waarom heb je eigenlijk niet om hun paspoorten gevraagd? Staat veiligheid niet boven het milieu, beleefdheid en geld?

We dachten dat als ze in Hongarije mochten zijn, ze ook wel in Oostenrijk mochten zijn. Misschien hebben we deze fout dus wel vaker gemaakt, maar we hebben het nooit eerder gecheckt. Ik heb weleens gehad dat iemand via een bericht op Mitfahrgelegenheitvroeg of ze mee mochten zonder paspoort, waar ze dan wel extra voor wilden betalen.

Wat is er met die twee Syrische jongens gebeurd?

Die heb ik niet meer gezien sinds het politiebureau. Eentje bleek trouwens uit Palestina te komen.

Deze jongens klonken nog redelijk onschuldig. Ze hadden bijvoorbeeld ook een tas met drugs in de kofferbak kunnen stoppen en gezegd kunnen hebben dat het niet van hen was.

Nou, mensensmokkel is ook heel erg hoor.

Voel je je schuldig?

Nee. Wel dom. En naïef. En vooral heel verbaasd over die jongens.

Nooit meer onbekende mannen in je auto, dus?

Nou, dat weet ik nog niet. We hebben nu even geen auto.