Zo'n driehonderd overlevenden van Auschwitz keerden gisteren terug naar het concentratie- en vernietigingskamp in Polen dat zeventig jaar geleden werd bevrijd. Naar aanleiding van de herdenking stellen sommige mensen de vraag hoe lang het kamp nog bewaard moet worden voor toekomstige generaties.De afgelopen jaren is uit een hoop rapporten gebleken hoe erg het kamp in verval is geraakt: houten barakken zijn aan het wegrotten, schoorstenen brokkelen af en een tentoonstelling van menselijk haar kampte met een insectenplaag. Er is alleen genoeg geld bij elkaar geschraapt om het ergste verval te voorkomen. Tegelijkertijd zeggen critici – die vaak bang zijn dat Auschwitz een Disney-achtige toeristenbestemming wordt – dat het juist goed is dat het kamp langzaam aan vervalt en dat de natuur zijn gang moet kunnen gaan.In 2008 was Birkenau (het grootste kamp in het Auschwitz-Birkenaucomplex, waar het grootste deel van de gevangenen werd vermoord) in een staat van rotting en verval. De houten bouwwerken in Birkenau waren nooit bedoeld om decennialang te blijven bestaan. De barakken van Auschwitz waren daarentegen van baksteen gemaakt. De grote stroom bezoekers zou de erosie hebben versneld.Tegenwoordig wordt er wel gerestaureerd om verder verval te stoppen, maar niet om alle schade te herstellen. Door een fonds van de Europese Commissie kunnen er nu barakken en andere relikwieën worden geconserveerd. Er zijn stalen balken geïnstalleerd om de ruïnes van gaskamer II en III overeind te houden en er wordt gewerkt aan het voormalige badhuis.Pas sinds tien jaar wordt er echt gewerkt om het kamp te restaureren. Zo begon men in 2005 met het stofzuigen, wassen en met olie bewerken van duizenden kinderschoenen. Dit moet met extreem veel voorzichtigheid gebeuren. Alleen al het aanraken van de schoenen kan ervoor zorgen dat ze verkruimelen. Het duurt twee uur om één paar schoenen te inspecteren en schoon te maken. Documenten worden met de hand schoongemaakt, pagina voor pagina.Sommige barakken zijn zelfs helemaal opnieuw gebouwd, wat tot ophef leidde onder critici die vonden dat daarmee de authenticiteit van het kamp verloren zou gaan. Anderen zien het kamp zoals gezegd liever langzaam vervallen, zonder ingrijpen van het museum, zodat er op een natuurlijke en waardige manier uiteindelijk een einde komt aan het kamp.De discussie over restaureren of niets doen heeft vooral betrekking op kleine objecten: moeten oude leren schoenen als nieuw worden hersteld of moeten ze bedekt blijven in de modder van hun laatste stappen? Moeten beschadigde barakken zo blijven of moeten ze er weer uitzien zoals toen ze nog in werking waren?Het grootste debat gaat over menselijk haar. Er ligt in Auschwitz zo'n twee ton haar opgeslagen dat vroeger is afgeschoren van dode gevangenen. Een van de meest indrukwekkende tentoonstellingen in het kamp is een enorme stapel plukken haar. Maar bovenop de stapel ligt tegenwoordig een dikke laag stof, waardoor de lokken er grijs en grauw uitzien in plaats van blond, bruin of rood. Het lijkt daardoor meer op wol dan op menselijk haar.Het haar is alleen zo broos dat het uit elkaar zou vallen als het wordt aangeraakt. Omdat het zo'n treffend voorbeeld is van de enorme hoeveelheid slachtoffers, willen sommige mensen dat het haar bewaard blijft. Bovendien speelde de stapel haar een belangrijke rol in de rechtszaken die zijn gevoerd tegen oorlogscriminelen, aangezien er sporen van gifgas in te vinden waren.Tegenstanders vinden de tentoonstelling juist onpersoonlijk of aanstootgevend, vaak vanwege religieuze overtuigingen. Anderen zeggen weer dat de laag stof zijn eigen symboliek heeft omdat de enorme hoop haar laat zien hoe de nazi's hun slachtoffers van hun identiteit beroofden.Uiteindelijk verlieten zo'n honderdduizend mensen levend het kamp. Duizenden stierven alsnog vlak na de bevrijding, maar van de overlevenden is een deel nu nog steeds in leven. Dat zal ooit een keer afgelopen zijn. De vraag blijft of Auschwitz tot in de eeuwigheid moet blijven bestaan.
Advertentie
Advertentie