Op het moment van de aanslagen was een groep schrijvers in Brussel bijeen om te praten over omgaan met terreur

Gisteren, op de dag van de aanslagen in Brussel, kregen we een tamelijk bizar bericht van iemand die in Brussel woont. Ze organiseerde daar van maandag tot en met donderdag een seminar waarbij zestien schrijvers (zowel grote namen als opkomende talenten) uit tien verschillende landen bij elkaar kwamen, om na te denken over het nut van literatuur en de noden van de schrijver. Het seminar vond plaats in het internationale literatuurhuis Passa Porta, op zo'n vier kilometer van metrostation Maalbeek, waar dinsdagochtend een explosie plaatsvond.

Ter voorbereiding van het seminar schreef Andrej Koerkov, een schrijver uit Oekraïne, een essay met als onderwerp hoe je als schrijver moet omgaan met terreur. Maandag, op de eerste avond van het seminar en enkele uren voordat er in de stad aanslagen zouden plaatsvinden, hield Koerkov een presentatie over zijn stuk (dat je hier kunt lezen als je abonnee bent van De Standaard). Het stuk heet Which Weapon Should The Writer Choose.

Koerkovs uitgangspunt is dat in crisissituaties – zoals in de periode rondom aanslagen – je als schrijver twee dingen kunt doen: reageren of niet reageren. Toen in Oekraïne de pleuris uitbrak zag Koerkov heel duidelijk die tweedeling tussen schrijvers die gewoon doorgingen met wat ze altijd al deden (verhalen en romans schrijven) en schrijvers die direct stopten met het schrijven van fictie, en de verantwoordelijkheid voelden om hun schrijftalent te gebruiken om waardevolle dingen over de situatie te schrijven in de krant, in tijdschriften en op internet.

Koerkov neemt duidelijk stelling in. Hij vindt dat schrijvers zich in crisissituaties niet mogen verstoppen achter hun fictie en hun boeken, maar zich moeten wagen aan de actualiteit van de dag, door in gesprek te gaan met mensen en over echte dingen te schrijven. Ze moeten er alles aan doen om in ieder geval een heel klein beetje invloed proberen uit te oefenen op de situatie.

De ochtend na Koerkovs presentatie druppelde het vreselijke nieuws over de aanslagen binnen. De schrijvers, die in Brussel bij elkaar waren gekomen om na te denken over hoe schrijvers moeten omgaan met terreur, kregen te maken met terreur, waardoor ze moesten nadenken hoe ze hiermee moesten omgaan.

Er werd besloten om het seminar door te laten gaan. Ik was benieuwd hoe de schrijvers tegen de aanslagen aankeken en hoe de dag verder was verlopen, dus ik vroeg Andrej Koerkov of hij hier wat over kon vertellen.

VICE: Kun u kort beschrijven hoe de dag gisteren verliep, nadat het nieuws over de aanslagen bekend was geworden?
Andrej Koerkov: We begonnen de dag niet met het lezen van een essay en daarna een discussie, zoals gepland stond, maar gingen verder met de discussie die we gisteravond na mijn presentatie hadden gehad. Over de rol van de schrijver en hoe hij zich gedraagt in tijden van oorlog en crises. Later hebben we het reguliere programma hervat, maar de gebeurtenissen kwamen uiteraard de hele tijd terug in de discussies.

Waarom besloten jullie om door te gaan met het seminar?
We gaan er slechts deels mee door – zonder de avondsessies. Ik denk dat je niet moet ophouden met nadenken over dingen, alleen maar omdat terroristen de samenleving willen verlammen met angst en verdriet. De terroristen hebben misschien met hun daden de prioriteit van de discussieonderwerpen veranderd, maar wat ze doen en hoe je daar als schrijver op moet reageren was nou juist het belangrijkste onderwerp van het seminar. Als je stopt met de dingen waar je mee bezig bent – zeker als het gaat om dit soort intellectuele bijeenkomsten – dan doe je precies wat ze willen; dan laat je ze winnen. Een seminar is niet alleen maar bedoeld voor de lol, en samenzijn met andere schrijvers is op dit soort momenten heel belangrijk en verrijkend.

Wat moeten schrijvers en journalisten schrijven over dit soort aanslagen?
Journalisten moeten de feiten beschrijven, zoals hoeveel mensen er zijn omgekomen, en hoe de politie handelt. Schrijvers moeten niet geforceerd proberen om op met journalisten te concurreren. Ze mogen best proberen om de dingen te duiden, maar dat is aan de schrijver zelf. Wat belangrijk is, is dat deze tragedie allerlei politieke, sociale en psychologische gevolgen zal hebben voor de komende tijd, en dat alles wat er op dit moment over geschreven wordt daar ook aan zal bijdragen. Het belangrijkste dat schrijvers moeten doen, is om haat te bestrijden; om de pijn die mensen voelen niet om te laten slaan in haat, onder iedereen die het meest geraakt is door de gebeurtenissen.

Bedankt, en succes met de rest van het seminar!

Het Passa Porta-seminar (dit is de tweede editie) is een samenwerking met Europe by People en Literary Europe Live en duurt nog tot 24 maart. Aanwezig zijn de volgende schrijvers: Andrej Koerkov (UKR),Neel Mukherjee(GBR),Jeroen Olyslaegers(BEL),Gustaaf Peek (NLD),Cécile Wajsbrot (FRA),Sophie Divry (FRA),Kenan Görgün (BEL),Nathalie Skowronek (BEL),Use Lahoz (SPA).Katja Petrowskaja (DEU),Ida Hegazi Høyer (DNL/NOR),Rebekka De Wit (NLD/BEL),Karen Köhler (DEU),Frederik Willem Daem (BEL) en Wytske Versteeg (NLD).

Als je iets wil twitteren over het seminar kun je dat naar hartenlust doen met de hashtag #NeedNecessity.