Roger Ballen fotografeert de rafelranden van Zuid-Afrika

Toen Die Antwoord een paar jaar geleden de video I Fink U Freeky uitbracht, maakte een hele nieuwe generatie kennis met de tamelijk geniale Roger Ballen, die de clip co-regisseerde. Als fotograaf heeft Roger de afgelopen vijftig jaar de rafelranden van de Zuid-Afrikaanse samenleving vastgelegd, in stemmige zwart-witfoto's.

Omdat de mensen op zijn foto's vaak mentaal ziek of gewelddadig zijn, wordt zijn werk vaak met zowel bewondering als verontwaardiging ontvangen. Laat hij gewoon dingen zien die je anders niet zou zien, of buit hij zijn onderwerpen uit?

Ballen zegt dat zijn werk meer gaat om de psyche van de kijker dan om degenen die hij fotografeert. Hij groeide op met Samuel Beckett en André Kertész en verafschuwt dat soort socio-politieke ideeën en houdt zich liever bezig met existentiële ideeën. Nergens zijn die ideeën zo aanwezig als in Outland, een verzameling foto's waarbij hij naturalistische portrettering combineert met compositorische absurditeiten.

Ik belde Roger Ballen op om meer te weten te komen over de heruitgave van zijn werk, en de release van de vier minuten durende film Roger Ballen's Outland, die daarbij zit (en die je hieronder kunt bekijken).

VICE: Hoi, Roger. Hoe ben je de fotografie ingerold?
Roger Ballen: Mijn moeder werkte bij Magnum Photos in de jaren zestig en begin jaren zeventig begon ze een beroemde fotogalerij in New York. In 1973 overleed ze helaas. Ze gaf me mijn eerste camera cadeau toen ik vijf was. Daarna, toen ik in 1968 was geslaagd voor mijn middelbareschooldiploma, kreeg ik een Nikon STN van mijn ouders. Die week maakte ik honderden foto's en probeerde ik de stijl van de beroemde fotografen waar mijn moeder mee samenwerkte over te nemen.

Grappig dat je andere mensen na wilde doen, terwijl je zelf zo'n aparte stijl hebt.
Zo was het in het begin nog niet. Mijn stijl heeft zich decennialang geëvolueerd. In het begin had ik gewoon niet genoeg ideeën en vaardigheden om mezelf een eigen stijl aan te leren. Dan probeer je mensen na te doen, en als het een beetje meezit begin je dan vanzelf je eigen stijl te ontwikkelen. Maar dat lukt pas na jaren en jaren.

Waarom kies je ervoor om alleen in zwart-wit te fotograferen?
Ik vind kleur verwarrend. Ik geniet nog steeds van zwart-wit en ik leer er ook nog steeds van. Ik hou van de duidelijkheid en het minimalisme ervan. Ik heb het gevoel dat ik sterkere statements kan maken met zwart-witfoto's.

Je fotografeert vooral mensen in Johannesburg die zich in aan de rand van de samenleving bevinden. Vind je dat je foto's die mensen kracht geven?
Als Picasso mij zou schilderen, betekent dat niet per se dat ik dat ben, op het doek. Het is Picasso. Mijn foto's moet je zien als een esthetische versie van mezelf, die de wereld rondom hem gebruikt. Ik zou het niet zien als iets waar mensen kracht uit putten of zo. Het enige dat het doet is het creëren van een andere realiteit, meer niet.

Hoe kom je in contact met de mensen die je fotografeert?
Soms ga je vijftig keer naar hetzelfde huis waar mensen naar binnen en buiten lopen. Soms loop je op straat en beginnen mensen tegen je te praten. Je moet gewoon open en vriendelijk zijn en altijd proberen iets terug te geven. Of dat nu een foto is, eten, geld of medicatie. De mensen kunnen wel zeggen dat ik misbruik van die mensen maak, maar niemand kent mijn relatie met de mensen die ik fotografeer.

Als er geen relatie was zou ik al lang zijn vermoord. Johannesburg heeft een van de hoogste moordcijfers ter wereld. Als ze je hier niet aardig vinden en je draagt ook nog eens dure apparatuur bij je, dan kom je sowieso in de problemen.

Je geeft weinig uitleg bij je foto's, vooral in Outland. Daardoor worden ze heel absurd, omdat ze geen context hebben.
Het wordt vooral heel universeel. Als je de culturele context weghaalt kan iedereen zich er misschien op een bepaalde manier mee identificeren.

Wil je dat mensen zich met je foto's identificeren dan?
Kijk, mijn foto's zijn erg formalistisch. Als je naar de man met het varken kijkt, is het varken net zo belangrijk als de man, en de tekens op de muur zijn net zo belangrijk als het varken. Alles is er met een reden, net als elk organisme in de wereld. Ik denk dat de foto's mensen eerder dwingen om verwantschap te zoeken met zichzelf dan met degene die op de foto staat.

Mijn kunst heeft altijd een psychologische grondslag gehad. Het is niet sociaal of politiek of cultureel – dat is nooit mijn doel geweest, zelfs niet in het begin. Ik probeer er geen politiek punt van te maken. Als je je niet kan vereenzelvigen met een foto, loop dan gewoon door. De foto's in Outland kropen om de een of andere reden in de hoofden van de mensen en beïnvloedden hun emoties.

Welke shoot zal je altijd bijblijven?
Ik doe dit al zo lang, het is moeilijk om daarover te oordelen. Maar er is een beroemde foto, The Cat Catcher. Ik ken die kerel op die foto al twintig jaar. Hij steelt katten en loopt ermee rond in een zak. Soms haal ik hem op en gaan we samen naar de stad. Daar gaan we dan naar een stel medicijnmannen, waar hij de katten op de weegschaal plaatst en betaald wordt per kilo kat. In het huis van de medicijnman worden de katten gedood en snijden ze hun oren en pootjes en vacht af om medicijnen van te maken.

En werken met Die Antwoord? Muziekvideo's zijn een heel ander medium dan al je andere werk.
Ze waren heel gedisciplineerd en georganiseerd. Ze waardeerden wat ik deed en vonden dat ik verantwoordelijk was voor wat we toen bereikt hebben. Na een tijdje kenden ze meer van elke foto die ik had gemaakt dan van alle galerijen waarmee ik ooit had samengewerkt. Ik zag het als een uitdaging en ben achteraf heel blij dat ik het heb gedaan. Zeker omdat het aantal mensen die geïnteresseerd zijn in muziekvideo's tienduizend keer groter is dan het aantal geïnteresseerden in serieuze zwart-witfotografie. Veel mensen leerden mijn fotografie kennen dankzij die video.

Heeft het je ook geholpen als artiest? De kunstwereld in Johannesburg is uiteindelijk toch relatief klein.
Ja. Het belangrijkste voor mij hier was isolatie. Mensen vragen: "Wat inspireert je?" en dan zeg ik altijd: "De witte muur voor me." Ik heb geen inspiratie nodig – ik moet gewoon met passie blijven werken; gedisciplineerd, geconcentreerd en toegewijd. Blijkbaar leeft het idee dat je per se naar elk museum moet gaan en elk boek moet lezen. Maar alles wat je eigenlijk moet doen is ontdekken wat belangrijk is voor jou en een manier vinden om dat uit te drukken.

Je doet dit nu al zo lang; je hebt de kunstwereld waarschijnlijk drastisch zien veranderen.
Net zoals bij alles in het leven is dat in enkele opzichten positief en in andere opzichten negatief. Er zijn nu meer mensen geïnteresseerd in kunst, maar de standaard is erg verwarrend en moeilijk te evalueren. Het is meer een business geworden. Veel van de negatieve dingen zijn de marketing, de prijzen en de drang om beroemd te worden. Het spirituele is een beetje verloren gegaan, vind ik.

Kan je wat vertellen over de nieuwe film die je hebt gemaakt, Roger Ballen's Outland?
Ik werkte samen met dezelfde persoon waarmee ik aan Asylum of the Birds heb gewerkt. Ik heb hem naar de Outland gestuurd om enkele mensen te ontmoeten. Uiteindelijk ontmoette hij een kerel die zijn dagen spendeert aan het vangen van ratten. Hij loopt rond met die ratten, gaat naar zijn huis en laat de ratten vrij. We volgen hem een beetje.

Ook ontmoetten we een paar maanden geleden een man die werd aangevallen met een bijl. Hij werd 36 keer in zijn lichaam en in zijn hoofd gehakt. Ze dachten dat hij dood was. We volgen hem ook. Sinds de aanval is hij heel agressief geworden. Hij hakt graag dingen in stukken. Hij heeft de gewoonte om dieren te vangen en ze in stukken te hakken. Hij wil wraak nemen op de wereld. Gelukkig heeft hij nog niet geprobeerd iemand anders aan stukken te hakken, maar misschien is dat het volgende dat gebeurt.

Bedankt, Roger