Saoedi-Arabische winkelcentra zijn echt heel raar

In Saoedi-Arabië zijn een hoop plaatsen waarvan ik zeker weet dat ze Geert Wilders niet doen overlopen van enthousiasme, maar als ik één plek mocht aanwijzen die hij het meest zou haten, dan zou het een Saoedisch winkelcentrum zijn. Omdat bioscopen, alcohol, casino’s en de meeste andere dingen in de categorie ‘leuk’ verboden zijn, is rondhangen in een winkelcentrum het enige vertier voor veel Saoedi’s. Alles wat Geert tegenstaat aan de islam is er samengepakt op een paar honderd glimmende vierkante meters.

Bidden kan overal, ook op de parkeerplaats voor het winkelcentrum. 

Vijf maanden geleden verhuisde ik naar de Saoedische hoofdstad Riaad om er te werken, nadat ik er in 2010 al een keer stage liep. In tegenstelling tot Geert Wilders vind ik de islamitische cultuur niet altijd ‘achterlijk’. Eerder vind ik het fascinerend om te zien hoe een religie die niet de mijne is – en nooit de mijne zal worden – invloed heeft op iedere stap die hier gezet wordt. Begrijpen waarom dingen hier gaan zoals ze gaan is een ander verhaal. Vooral als ik hier in een winkelcentrum ben moeten mijn hersenen verschrikkelijk hard werken om enigszins te snappen wat er precies voor mijn neus gebeurt. Soms lukt dat, maar vaak geef ik het op omdat ik me niet kan indenken dat de profeet Mohammed een dergelijk tafereel zou aanschouwen en zou denken: lekker bezig jongens, dit is precies hoe ik het allemaal voor ogen had.

Ik vind het voor mezelf tijdverspilling om in dit deel na te denken over waarom alle vrouwen in de openbare ruimte van kruin tot enkel bedekt moeten zijn. Het is hier nou eenmaal zo en het is bovendien een detail in deze maatschappij. Als vrouw bedek je jezelf, geen blikken van vreemde mannen, je tieten zijn voor thuis. En omdat Saoedi-Arabië nou eenmaal het meest conservatieve moslimland ter wereld is kan ik zelfs ook nog enig begrip opbrengen voor de complete scheiding van vrouwen en vrijgezelle mannen in bijvoorbeeld restaurants. Waar mijn klompen wel dagelijks van breken zijn de zonder enige logica toegepaste excessen van deze regels.

In food courts van de winkelcentra bijvoorbeeld. Daar gelden de regels van een gewoon restaurant, wat betekent dat er een tussenschot in het midden van de balie staat om mannen en vrouwen te scheiden. Het is dit schot dat me tijdens mijn eerste bezoeken aan winkelcentra te vaak bezighield. Want: waarom? Welk clubje overheidsarabieren heeft bedacht dat wanneer een man en een vrouw zin hebben om iets zondigs te doen, dat een tussenschotje van een meter hoog bij een vettige burgertent hen op andere gedachten zal brengen?

Inmiddels ben ik een groot aantal winkelcentrumbezoeken verder en weet ik dat het niet het tussenschot is dat ongetrouwde mensen ervan weerhoudt op elkaar te klimmen. Dat is de angst voor honderden zweepslagen. Het tussenschot is een leuk verpakte herinnering aan de straf die je wacht als je je hamburger niet aan de juiste kant bestelt.

Om erop toe te zien dat de sharia nageleefd wordt en iedereen zijn hamburgers wel aan de juiste kant bestelt, struinen in het winkelcentrum mannen rond die lid zijn van het Comité Ter Bevordering van De Deugd en Voorkoming van het Kwaad, ook wel de religieuze politie of mutawwa’s genoemd. Ik heb deze mannen nog nooit een deugd zien bevorderen, maar wel tegen vrouwen zien schreeuwen dat ze hun haar moeten bedekken. Of tegen stelletjes dat ze elkaar niet mogen aanraken. Westerlingen worden minder streng behandeld en niet-moslimvrouwen hoeven zich ‘slechts’ van nek tot enkel te bedekken in een abaya, maar ook ik durf een vrouw geen hand of schouderklopje te geven in een winkelcentrum.

Het zou logisch zijn als dit zich allemaal af zou spelen in een maatschappij die alles wat uit het Westen komt uit zou kotsen, maar dat is niet zo. Sinds de Saoedische overheid in de jaren zeventig doorkreeg hoe het de olievoorraad kon omzetten in geld, regent het dollarbiljetten. De combinatie van snel vergaarde rijkdom en de innige – op olie gebaseerde – vriendschap met Amerika zorgde ervoor dat een groot aantal paradepaardjes van de westerse maatschappij hier de afgelopen decennia voet aan de grond kreeg. Terwijl op vrijdagmiddag een paar kilometer verderop nog regelmatig iemand publiekelijk wordt onthoofd, doen Prada, Gucci, H&M, Swarovski, Rolex en alle andere grote westerse merken die te maken hebben met uiterlijk vertoon hier goede zaken. Chanel en Louis Vuitton verkopen zelfs abaya’s.

Ook Paris Hilton verdient hier een centje bij. 

Ondanks dat de Saoedi’s dus dondersgoed weten wat er in de westerse wereld te halen valt, springen ze niet op de barricades voor belangrijkste paradepaardje van het Westen: democratie. Terwijl tijdens de Arabische Lente de omringende landen in de fik stonden, bleef het hier rustig. Veel journalisten weten dit aan de angst voor het regime, maar enkele anderen schreven dat het kwam omdat mensen hier best tevreden zijn. Ook de vrouwen. Er zijn natuurlijk feministen en mensenrechtenorganisaties die opkomen voor vrouwenrechten en die media-aandacht krijgen in het Westen, maar het gros van de vrouwen hier is grootgebracht met het idee dat hun rol in het leven ondergeschikt is. In het winkelcentrum lijkt het erop dat veel Saoedische vrouwen het prima vinden om een bezoek aan de Gucci-winkel als enige dagtaak te hebben. Helaas kan ik ze nooit zelf vragen of dat het geval is, want dan beland ik in een slecht verlichte woestijnkerker. Dat is dan wel weer best achterlijk.