Symbolische massahuwelijken brengen hoopvolle LGBT-Cubanen samen

"Ik woon al zes jaar lang samen met mijn partner, maar toch zien mensen op straat ons als een afwijking." Arianna Diaz is een 31-jarige verpleegster uit Guantanamo in Cuba. "De afgelopen jaren is de situatie een beetje veranderd, maar niet zoveel als we zouden willen," vertelde ze VICE News.

Diaz heeft zeven jaar in Havana gewoond. Ze was één van de duizend mensen die afgelopen zaterdag de straat op gingen om een enorme viering bij te wonen, georganiseerd door Mariela Castro Espin, een vooraanstaande Cubaanse seksuologe, en de dochter van president Raul Castro. Dit jaar vond voor de achtste keer de jaarlijkse LGBT Pride Parade in Cuba plaats. Honderden mensen protesteerden tegen homofobie, en eisten "werkomgevingen zonder discriminatie op basis van seksuele oriëntatie of genderidentiteit" en gelijke huwelijksrechten.

Maar voor veel toeschouwers was het hoogtepunt van de optocht een reeks nephuwelijken die in het centrum van Havana werden voltrokken.

Vier koppels (één hetero en drie homo's) werden officieel uitgekozen om te 'trouwen', maar al gauw deden tientallen mensen mee. Er werd massaal getrouwd, in wat beschreven werd als een "ceremonie van publieke betrokkenheid". Tijdens de huwelijken zwoer elke partner trouw aan de ander in naam van God. Vergezeld door kleurrijk geklede dansers marcheerden ze door de stad om diversiteit en tolerantie te vieren. Maar ondanks de groeiende steun voor de Cubaanse LGBT-beweging zal de Cubaanse Familiecode niet op korte termijn aangepast worden. Die erkent het recht op een huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht niet.

Wel heeft Cuba de afgelopen jaren grote stappen naar een bredere definitie van een "unie tussen partners" genomen. In 2011 werd het eerste niet-traditionele huwelijk in Cuba volbracht. Een man die een geslachtsveranderende operatie had ondergaan, werd officieel beschouwd als vrouw, en mocht trouwen met haar partner, een homoseksuele man. "We hebben aangetoond dat ons project niet onmogelijk is," zei Mariele Castro zaterdag tegen het publiek. "Als ik lesbisch of transgender zou zijn, zou mijn strijd nog veel moeilijker zijn. Het feit dat ik heteroseksueel ben, zorgt er voor dat ik heteroseksuele mensen kan bereiken." Ze gaf ook toe dat "de mogelijkheid om op een willekeurige zaterdag met de president te praten" ook helpt.

In 2000 werd Castro voorzitter van Cenesex, Cuba's centrum voor seksuele voorlichting. Sindsdien is ze een boegbeeld van de Cubaanse LGBT-gemeenschap. Fidel Castro, de voormalige communistische leider, sprak zich openlijk uit tegen de vervolging van "ideologische dissidenten" door zijn revolutionaire regering. Hij zei spijt te hebben van de rol die hij tientallen jaren geleden in die "grote onrechtvaardigheid" heeft gespeeld. En velen geloven dat Mariala zich in een bevoorrechte positie bevindt, doordat ze de dochter van Raul en de nicht van Fidel is. "Is er ook maar iemand die gelooft dat ze La Rampa" – de brede straat in het centrum van Havana – "had kunnen afsluiten voor de optocht, als ze niet Rauls dochter was geweest?" zei een omstander. Maar Mariela probeerde dat vaak terugkerende argument zaterdag tegen te gaan. "Wat als mijn familienaam Perez zou zijn, in plaats van Castro?" zei ze. "Mijn vader zei me altijd dat ik moest vechten. 'Ik kan je niet helpen,' zei hij, 'want je bent mijn dochter.'"

Hoewel de cultuur aan het veranderen is, benadrukten leden van de LGBT-gemeenschap dat ze nog dagelijks voor uitdagingen staan. "Soms beledigen mannen ons, of bieden ze ons geld aan om elkaar op straat te kussen, of met hen mee naar huis te gaan," zei Arianna Diaz. "Ze begrijpen niet dat we twee vrouwen zijn die elkaar openlijk liefhebben. Ik hoop dat het herstellen van de relatie tussen Cuba en de VS ervoor zal zorgen dat mensen zich bewust worden van het feit dat homoseksuelen meer rechten verdienen."

Een taxichauffeur reageerde laatdunkend op de honderden kleurrijke figuren die door Havana marcheerden. Een herinnering aan het historische machismo in Cuba:

"Dit is ziek," zei hij. "Zodra het donker wordt, kun je niet meer zien wie man of vrouw is."

In 2008, toen Raul het presidentschap overnam van zijn broer, werden geslachtsveranderende operaties in Cuba gelegaliseerd. Nu worden ze gratis aangeboden. Angelica Carmen onderging in 2000 zo'n operatie in Cuba. "Er zijn veel Cubaanse transgenders die in Miami wonen, en ons vaak bezoeken," zei ze tegen VICE News. "Als Amerika zelf ook met beleidsverandering komt, zal die uitwisseling nog groter worden."

Volgens Carmen zou dat kunnen zorgen voor een verandering in de omgang met gebderrollen op het grotendeels geïsoleerde eiland. Volgens Lazaro Gonzales en Ariel Gonzalez, een ander koppel dat deelnam aan de symbolische huwelijksceremonie, neemt Cuba inderdaad een stap in de goede richting. "Vroeger zouden mensen scheldwoorden naar onze hoofden hebben geslingerd," zei de 25-jarige Ariel tegen VICE News. "De mensen die ons kennen, weten dat we van elkaar houden, en dat we niet bang zijn voor wat mensen over ons denken."

"We krijgen hulp van Amerikaanse activisten om de kloof te overbruggen," zei Lazaro, zijn partner. Het koppel hoopt dat de Cubaanse regering uiteindelijk adopties door niet-traditionele families zal goedkeuren. "Dit is de revolutie die het land op dit moment nodig heeft."

Die golf van optimisme hangt nauw samen met één datum, die kan worden beschouwd als een cruciaal moment in de Cubaanse geschiedenis: 17 december 2014. Dat was de dag waarop Barack Obama aankondigde dat de twee landen hun relatie zouden verbeteren, na een embargo dat langer dan zestig jaar duurde. "De VS loopt zestig jaar op ons voor," zei Lazaro. "Als Amerikanen en Cubanen dichter bij elkaar blijven komen, zal dat onze zaak zonder twijfel ten goede komen."