43 studenten van deze Mexicaanse school zijn nooit teruggekeerd

Dit klaslokaal wordt nu gebruikt als een slaapzaal voor familieleden van de vermiste studenten. Foto's van Hans-Maximo Musielik.

De klaslokalen in een gekraakt gebouw van de Raúl Isidro Burgos Ayotzinapa Normal School dienen nu voornamelijk als slaapzalen, waar ouders en familieleden van een groep vermiste studenten de nachten doorbrengen en hopen dat hun geliefden ooit weer terugkeren. De studenten – jonge mannen tussen de 18 en 25 jaar – zouden volgens de autoriteiten zijn ontvoerd en vermoord door de lokale politie.

Ik was nog nooit op een campus geweest die zo deprimerend was als deze. Het was ontzettend zonnig, de dag dat Uriel Gomez – een tweedejaars student op deze lerarenschool – de cameracrew en mij een rondleiding gaf door de schoolgebouwen, waar nu vooral verdriet heerste. We waren hier naartoe gereisd omdat we erachter wilden komen waarom de autoriteiten in godsnaam een groep studenten van deze school zouden ontvoeren.

Het basketbalveld van de school werd nu gebruikt als mobiele keuken en als plek waar mensen donaties konden doen. De tijdelijke bewoners konden hier eten en donaties in ontvangst nemen, zoals ingeblikt voedsel en andere verpakte levensmiddelen die mensen ze kwamen brengen.

De slaapzalen voor de eerstejaars studenten bevonden zich op de heuvel waar ook het centrale plein van de school aan ligt. Tijdens ons bezoek eind oktober liet de stille, maar zelfverzekerde Gomez ons een aantal van de zalen zien. De zalen staan leeg sinds 26 september, de dag waarop de lokale politie, in opdracht van de burgemeester van Iguala (een stadje in Guerrero), de studenten arresteerde. Volgens autoriteiten is een groep van 43 studenten vervolgens uitgeleverd aan leden van het Guerreros Unidos-kartel, die de jonge mannen hebben geëxecuteerd en mogelijk ook verbrand.

Op de vloer lagen stapels dekens, waar de verdwenen studenten normaal gesproken op sliepen. Hun half opgegeten zakjes chips lagen nog steeds op de grond. Er zat geen slot op de deur, er was geen airconditioning en er waren nauwelijks ramen.

"Dit is hoe we leven als eerstejaars. Iedereen moet dit doorstaan," vertelde Gomez. "Het enige waar we om vragen is beter onderwijs, een betere plek. We vragen om bedden, matrassen en schooluniformen, maar het enige dat we krijgen zijn meer en meer regels over wat we allemaal niet mogen."

De Ayotzinapa-school – of Ayotzi, zoals de meesten de school noemen – werd in 1926 opgericht en is een van de weinige lerarenopleidingen in Mexico waar alleen jongens les krijgen. Scholen als deze worden grotendeels verwaarloosd door de lokale en nationale overheid en worden soms zelfs door de overheid bedreigd.

De scholen werden opgericht in een periode van wederopbouw na de Mexicaanse Revolutie, bedoeld om toegewijde leraren op te leiden voor de huidige generatie Mexicaanse kinderen.

De lerarenscholen kampen echter al jaren met problemen. Ze staan onder druk van grote hervormingen in het landelijk onderwijs, die gericht zijn op efficiëntie en technisch leren. Ook staan ze onder druk van politici, die claimen dat de lerarenopleidingen een "broednest" van linkse arbeiders en guerrilla's zijn.

Complete onzin is dit overigens niet. De Federatie van Campesino Socialistische Mexicaanse Studenten, een studentenvereniging die zestien lerarenscholen in Mexico verbindt (waaronder die in Ayotzinapa), bestaat al sinds 1935. Een van de bekendste Mexicanen die afstudeerde aan Ayotzinapa is Lucio Cabañas. Hij was de nationale leider van deze groep toen hij er studeerde. Later richtte hij de Arme Mensenpartij op, een militante politieke organisatie met een gewapende vleugel. De groep ontvoerde politici en maakte radio die in een groot gebied in de Sierra de Atoyac werd uitgezonden.

De studenten die nu naar Ayotzinapa gaan zijn ook erg van dit soort 'directe acties'. Met hun "Strijdcommissie" bijvoorbeeld, pikken ze bussen in en nemen ze tolpoorten over. Met bedekte gezichten eisen ze vijftig pesos van ieder voertuig dat wil passeren, of het nou iemands privéauto is of een commerciële bus. We hebben zelf gezien hoe ze dit urenlang volhielden bij het tolhuisje van Palo Blanco. Sommige bestuurders die ik sprak gaven aan dat ze de Ayotzinapa-studenten steunden, maar veel anderen zeiden dat de studenten geen haar beter waren dan vandalen of hooligans.

Zo nu en dan worden er ook passagiersbussen gekaapt door de studenten, zodat ze vervoer hebben om ook eens op andere plekken in de omgeving te kunnen komen. Dit gebeurt zonder geweld en met stilzwijgende medewerking van de bestuurders, legden de studenten me uit. De bestuurders klagen soms wel dat ze tegen hun zin worden vastgehouden. De studenten kapen ook wel eens een vrachtwagen, zodat ze het eten dat erin zit kunnen verdelen. "Je wordt zo boos als je ziet wat de overheid doet," vertelde Gomez terwijl hij me door de moestuinen van de campus leidde. "We zijn allemaal broeders hier. Als de één niks heeft, dan geef ik hem wat van mij. Als er één kan eten dan kunnen we allemaal eten. Dat is hoe we er hier over denken."

De studenten verbouwen maïs en houden koeien en varkens. Op het moment dat Gomez en ik richting de varkensstallen aan de rand van de campus liepen, zagen we een groep mannen zitten die naar ons wuifden en floten dat we terug moeten gaan naar waar we vandaan kwamen. Toen ik goed keek zag ik dat er een truck werd volgeladen met kratten vol met Molotovcocktails, geprepareerd in Coca-Cola-flessen. Ik begreep opeens waarom de elites van Guerrero zo'n hekel hebben aan Ayotzinapa: de school kan inderdaad worden gezien als een soort basis van guerrilla's, of in ieder geval van mensen die hebben besloten zichzelf te organiseren en zich te verzetten tegen iedere vorm van onderdrukking.

Cabañas, de guerrillaleider, werd op 2 december 1974 door Mexicaanse soldaten gedood. In de ogen van Gomez en de andere studenten heeft de overheid altijd geprobeerd om mensen als zij het zwijgen op te leggen door middel van geweld.

Terwijl ik met Gomez in dat veld naar een prachtige bos Afrikaantjes stond te kijken, vroeg ik me af wat ze in godsnaam aan het doen waren, daar verderop. Mijn gids gaf een seintje naar de mannen die ons hadden weggestuurd dat hij de boodschap had begrepen. Alsof er niks aan de hand was zei hij tegen me: "We draaien om. Ze zijn daar nu even met iets anders bezig."