The True Cost confronteert je met de duistere kanten van de mode-industrie

De meeste (en saaiste) Amerikaanse modedocumentaires geven een kijkje achter de schermen van grote modebladen, zoals Vogue in de film The September Issue. Of ze volgen designers, modefotografen en modellen in hun werk. Leuk natuurlijk, dat we hierdoor alles te weten kunnen komen over de grootste namen van de haute couture, maar ondertussen krijgen de naaisters van de wegwerpkleding aan onze westerse lijven amper een gezicht of stem.

Daar komt sinds april 2013 steeds meer verandering in. Toen kwam het nieuws naar buiten dat het instorten van een gebouw aan Rana Plaza in Bangladesh aan meer dan 1100 kledingarbeiders het leven had gekost. In één klap werd duidelijk in welke bizar slechte omstandigheden deze arbeiders dagelijks hun kost verdienen, maar ook hoe dit een direct gevolg is van de allesverterende westerse consumptiemaatschappij. BNN maakte daarna een aflevering van Bloed, zweet en luxeproblemen in onder andere de fabrieken van Monki in Bangladesh, en Roland Duong en Teun van de Keuken brachten de steengoede VPRO-docuserie De slag om de klerewereld over dit onderwerp.

De trailer van The True Cost

De Amerikaanse filmmaker Andrew Morgan draagt met zijn nieuwe confronterende documentaire The True Cost een steentje bij en hoopt dat zijn film hét middel wordt om het gesprek over de minder glamoureuze kant van de industrie te starten. Hij spreekt in The True Cost veel mensen, van mishandelde arbeiders tot arrogante westerse inkopers en designers van 'eerlijke' kleding, maar geen enkele CEO van grote wegwerpkledingmerken als H&M komt aan het woord.

Ik belde hem op en vroeg Andrew waarom zijn film ons nu eindelijk écht gaat wakker schudden.

VICE: Je hebt nog nooit eerder een film over mode gemaakt. Waarom wilde je opeens een film over dit onderwerp maken?

Mijn vorige documentaire After the End [over de dood van zijn vader] deed me beseffen hoe waardevol en tijdelijk het leven is. De dag dat ik die film afmaakte was precies dezelfde dag waarop ik koffie ging halen, de voorpagina van de krant zag en het artikel las over de ramp van Rana Plaza. De mode is een industrie die de wereld verbindt, dacht ik, van arm tot rijk. De problemen binnen die industrie zijn zo groot, en het lijkt wel alsof we er zo ongevoelig voor zijn geworden. Met een film over mode kunnen we ernaar kijken op een manier waar iedereen zich iets bij kan voorstellen.

Was er een moment waarop je dacht: oei, dit onderwerp is te groot?

Ja, maar ik wilde per se geen Rana Plaza-film maken, of een Bangladesh-film. Het moest een wereldwijde film worden. Als je je limiteert tot één land dan cijfer je de rol weg die wij allemaal spelen in deze industrie. In mijn film komen 30 steden, 13 landen en 7 talen voor.

Hoe reageerden mensen toen je je idee pitchte?

Ze zeiden dat ik gek was en dat het onmogelijk was om er genoeg geld voor bij elkaar te krijgen. Iedereen zei ook: waarom moet het zo groot, en kun je niet gewoon weer een voedseldocumentaire maken zoals iedereen? Niemand in de filmindustrie wil een onderwerp belichten waar nog bijna niets over is verschenen. Het was ook echt heel moeilijk om het onderwerp goed uit te leggen, en om de ander ervan te overtuigen dat dit het volgende grote probleem in de wereld gaat worden.

Wat maakt jou de juiste persoon om dit probleem uit te leggen aan de wereld?

Ten eerste: niemand anders vertelt het, dus als ik het doe is het altijd beter dan niemand. En ten tweede ben ik een kritische outsider. Ik heb geen achtergrond in de mode, en kan daarom de domme vragen stellen zonder vooroordelen of een dubbele agenda of wat dan ook. Als ik het begrijpbaar kan maken voor mezelf, zullen ook veel andere mensen het kunnen begrijpen.

Wie heb je dan eigenlijk voor ogen als publiek?

Als ik heel eerlijk ben: mensen zoals ikzelf. De film is gemaakt voor mensen die geboren worden met enige invloed in de wereld, met de macht om iets te veranderen – ook al is het door iets kleins zoals de keuze waar je je kleren koopt.

Vertel eens over het maakproces. Wat vond je het moeilijkst aan het maken van The True Cost?

Het was natuurlijk raar om mensen te vragen om zo'n lelijk deel van hun leven te laten zien. Verder was het reizen moeilijk: we hadden geen visums, al ons filmmateriaal zat in backpacks en we filmden dingen stiekem zonder toestemming. Constant was er de vraag: is dit te gevaarlijk? Ook werden de crewleden nog eens ziek, en lag ik op een gegeven moment in het ziekenhuis.

Dacht je nooit: wat doe ik hier?

Ja. We werden in Oeganda onderweg met een paar organische katoenboeren ten noorden van Gulu onderweg naar Kampala overvallen door jongens met machinegeweren, bijvoorbeeld. Zulke dagen zaten erbij, ja. Maar iemand als Shima zet alles in perspectief.

Shima is een vrouw in je documentaire die openlijk vertelt over de lichamelijke mishandelingen en bedreigingen die ze onderging als arbeider in zo'n sweatshop. Ik had niet verwacht dat ze zo open zou zijn. Hoe overtuigde je haar?

Zij zette inderdaad de reputatie van haar familie en haar leven op het spel. Ze kwam binnen op onze allerlaatste draaidag in Bangladesh en ik wist gewoon dat zij het verhaal had die alle andere verhalen aan elkaar kon verbinden. Ik legde haar gewoon rustig het idee van de film uit, en bouwde een soort vertrouwensrelatie met haar op, zoals met een acteur. Niemand anders kon dit vertellen. De rillingen liepen over mijn lijf als ze aan het vertellen was.

In je film spreek je niemand die voor een groot kledingmerk werkt. Hoe kan dat?

We wilden dat heel graag. We hebben ook geprobeerd om het ze zo comfortabel en veilig mogelijk maken om erover te praten, met vooraf goedgekeurde vragen en zo. We hadden al meerdere ontmoetingen, maar uiteindelijk zeiden de grote merken toch één voor één dat ze hier absoluut niet aan mee konden werken. Dat was teleurstellend. Ik geloof namelijk dat er wel echt mensen bij die bedrijven werken die goede dingen willen doen, maar ze zitten gevangen in een systeem waar ze niet uit kunnen.

Maar nu is de film uit.

Ja, nu willen bepaalde merken wél praten – er kwamen mailtjes binnen waarin stond: 'Bedankt dat je niet alleen maar één kant laat zien.' Nu ga ik waarschijnlijk een discussie leiden met een paar CEO's van grote merken.

Je kunt ze eindelijk de dingen vragen die je eigenlijk wilde vragen!

Ja, maar ik wil niet dat het een 'wij tegen zij'-verhaal gaat worden. Ik heb dingen gefilmd die zulke bedrijven enorm in een kwaad daglicht zetten, maar ik wil niet die kant op. Als ik één merk neerhaal dan neemt een ander merk weer zijn plek in. Ik wil de CEO's zeggen dat ze naast goede dingen ook dingen doen die ze niet kunnen blijven doen. Dus ik wil met ze praten over hoe we het kunnen veranderen, en hoe wij consumenten daarbij kunnen helpen. Ik wil meer mensen aan dezelfde kant krijgen.

Hoe gaat dat uiteindelijk gebeuren?

Hopelijk gaat dit jaar het debat echt losbarsten. De komende anderhalve maand kunnen miljoenen mensen The True Cost zien. Dat zal dingen veranderen bij designers en bij consumenten. We hebben al honderden e-mails gekregen van mensen van modeacademies die zeiden: 'Ik heb hier nog nooit een vak of cursus hierover gehad.' Een ander zei: 'Ik heb hier zelf al zo lang over nagedacht en dit geeft me een middel om het te vertellen.'

The True Cost is te streamen op de site.

We slingeren al onze video's en artikelen vanaf nu alleen nog maar het web op via onze nieuwe facebookpagina VICE Nederland. Like die dibbes!