Ένας 14χρονος που Μεγάλωσε στη Φυλακή

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Καμία ποινική υπόθεση δεν εκπληρώνει την ανάγκη μας για δικαιοσύνη χωρίς την αντίστοιχη τιμωρία. Στην ηθική φαντασία μας, έτσι διορθώνονται οι αδικίες. Αλλά εάν το έγκλημα και η τιμωρία είναι αναντίστοιχα, απομένουμε να περιμένουμε μια ισορροπία που ποτέ δεν έρχεται. Αυτή είναι μία από εκείνες τις υποθέσεις.

Στις 9 Οκτωβρίου 1979, ο Thomas Beitler έκανε τη νυχτερινή βάρδια όταν αξιοποίησε το διάλειμμά του για να αγοράσει τσιγάρα και ένα αναψυκτικό. Το Fort Wayne Cigar Store το Πίτσμπουργκ ήταν ανοιχτό 24 ώρες το 24ωρο και ο τρίτης γενιάς ταχυδρομικός υπάλληλος έφτασε εκεί λίγο μετά από τις 03:30 π.μ. –σχεδόν την ίδια ώρα με τον 14χρονο Ricky Olds και τον φίλο του Todd Allen. Λεπτά αργότερα, ο Beitler ήταν νεκρός από τραύμα που έγινε με όπλο. Μόλις ένα μήνα μετά το συμβάν, οι Olds και Allen τέθηκαν υπό κράτηση και από τότε κανένας τους δεν έχει βγει από τη φυλακή. Έχουν περάσει 36 χρόνια και ο Olds συνεχίζει να πληρώνει το τίμημα του ότι ήταν ένας έφηβος, αργά έξω από το σπίτι.

Οι δύο έφηβοι είχαν συναντηθεί τυχαία εκείνο το βράδυ της Ημέρας του Κολόμβου. «Υποτίθεται ότι θα έμενα στο σπίτι της γιαγιάς μου» θυμάται ο Olds. «Τη στιγμή που βγήκα από το σπίτι της μαμάς μου, αυτός ήταν εκεί».

Ο τρόπος που ο Olds περιγράφει σήμερα τη σχέση του με τον Allen, ακούγεται ως κλασική περίπτωση εφηβική λατρείας προσώπου. «Μπορούσε να παίξει μπάσκετ, ήταν καλός με τα κορίτσια… Μπορούσε να χορέψει πραγματικά καλά, ήξερε πώς να κάνει πολλά πράγματα που εγώ δεν ήξερα», λέει. Αλλά κατά πολλούς τρόπους, ο Allen είχε διανύσει έναν πολύ δυσκολότερο δρόμο. Πηγαινοερχόταν μπρος-πίσω μεταξύ Πίτσμπουργκ και Ντιτρόιτ –ο πατέρας του είχε από καιρό πεθάνει, ο πατριός του που τον κακοποιούσε είχε επιστρέψει στο Μίτσιγκαν και η μητέρα του είχε πεθάνει δύο χρόνια νωρίτερα. Στα 16, ήταν ολομόναχος.

«Ξέρω ότι είχε περάσει δύσκολα» θυμάται ο Olds. «Συνήθιζα να τον αφήνω να μπαίνει κρυφά στο σπίτι, να κοιμάται στο πάτωμα ή στο κρεβάτι… Του έδινα φαγητό».

Οι δυο τους διέσχισαν τον ποταμό Αλεγκένι (Allegheny River) στην Sixth Street Bridge, πήραν λεωφορείο για μια γειτονιά που λέγεται Homewood, και συνάντησαν μερικά μεγαλύτερα παιδιά. Ένα από αυτά, ήταν ο αδερφός του Allen, ο Larry του οποίου ο 18χρονος φίλος Claude Bonner είχε αυτοκίνητο. Οι τέσσερις τους πήγαν στο Music Bar στην οδό Liberty Avenue αλλά ο Olds έφαγε πόρτα.

Αργότερα, όταν τον ρώτησαν στη δίκη τι έκανε την ώρα που τα φιλαράκια του ήταν στο μπαρ, κατέθεσε πως «ήμουν απ'έξω».

Λίγες ώρες μετά, οι Allen και Olds βρέθηκαν μπροστά στο Doggone Sam's ένα χοτ-ντογκάδικο στην οδό Penn Avenue, όπου έπεσαν και πάλι πάνω στον Bonner. Επέστρεφε στη βόρεια πλευρά της πόλης και μπήκαν στο αυτοκίνητό του για μια βόλτα. Καθώς προσέγγιζαν τη γειτονιά τους, ο Olds ανακοίνωσε πως ήταν πεινασμένος και το Cigar Store ήταν το μόνο μέρος που ήταν ανοιχτό εκείνη την ώρα.

Την ώρα που τα αγόρια βγήκαν από το αυτοκίνητο, ο Allen είπε «θα έπρεπε απλά να ληστέψω το μαγαζί».

«Ναι, καλά» απάντησε ο Olds.

Τι εννοούσε με αυτό, τον ρώτησε αργότερα ο δικηγόρος του στη διάρκεια της δίκης. «Ήμουν σαρκαστικός… Πραγματικά δεν τον πίστεψα» είπε όντας στο έδρανο του μάρτυρα, εξηγώντας ότι νόμιζε πως ο φίλος του αστειευόταν, γιατί ο Allen «πάντα» μιλούσε έτσι. Ο Olds πήγε στο πίσω μέρος του καταστήματος και πήρε ένα σακουλάκι πατατάκια. Ο Allen έμεινε μπροστά. Όταν ο Olds επέστρεψε στο ταμείο, χαμογέλασε με το αστείο του υπαλλήλου να μην ρίξει τίποτα στο φρεσκοσκουπισμένο πάτωμα και πλήρωσε για τα πατατάκια. Έπειτα είδε τον Todd Allen να ακολουθεί τον Beitler, έξω από το κατάστημα. «Θα σε δω αργότερα» είπε ο Allen στον Olds.

Δευτερόλεπτα αργότερα, ο Olds τον είδε να σημαδεύει με κάτι που φαινόταν σαν όπλο τον ταχυδρόμο. Στη δίκη του Olds για ανθρωποκτονία, αυτό ήταν η στιγμή-κλειδί που υπογράμμισε ο συνήγορος υπεράσπισής του.

Ε: Και τι έκανες ή ποια ήταν η αντίδρασή σου όταν το είδες αυτό;

Α: Έκανα στροφή και άρχισα να τρέχω.

Ε: Γιατί έκανες στροφή και άρχισες να τρέχεις;

Α: Γιατί εάν ήταν όπλο, δεν ήθελα να έχω καμία σχέση με τη ληστεία.

Μάρτυρας του περιστατικού ο οποίος πλησίασε στο Fort Wayne όταν άκουσε τους πυροβολισμούς, θυμάται ότι είδε μόνο «έναν έγχρωμο και έναν λευκό άνδρα». Ο Ricky Olds είχε ήδη φύγει.

Ο Bonner άκουσε τους πυροβολισμούς επίσης, έβαλε μπροστά το αυτοκίνητο και πρακτικά πάτησε με το αυτοκίνητο τον Olds, που του έκανε σήμα. Ο Allen δεν ήταν πολύ πίσω του και μπήκα μέσα επίσης. Ο Bonner ανέφερε τη συζήτηση στη δίκη που ακολούθησε.

Ε: Όταν επέστρεψαν στο αυτοκίνητο ποιος είπε πρώτα και τι;

Α: Ο Todd είπε ότι «με έκανες να τον πυροβολήσω» και ο Ricky είπε «όχι, όχι». Ο Todd είπε «όταν έβγαλα το όπλο υποτίθεται πως έπρεπε να αρπάξεις το πορτοφόλι… ». Έπειτα ο Todd είπε ξανά ότι «υποτίθεται έπρεπε να αρπάξεις το πορτοφόλι όταν έβγαλα το πιστόλι».

Ε: Μετά τι είπε ο Ricky;

Α: Δεν είπε τίποτα. Εξακολούθησε να λέει «όχι».

Ο Bonner οδήγησε πίσω στο σπίτι από μακρύτερη διαδρομή –«για να αποφύγουμε την αστυνομία», κατέθεσε αργότερα –και άφησε τα δυο αγόρια λιγότερο από ένα τετράγωνο από το σπίτι του Olds. Το μόνο που είχαν μαζί τους ήταν το σακουλάκι με τα πατατάκια του Olds. Ο Allen είχε φύγει χωρίς να πάρει το πορτοφόλι του θύματός του.

Όταν συνελήφθησαν οι δύο έφηβοι για τον φόνο του Beitler, ένα μήνα αργότερα, οι εφημερίδες αναφέρθηκαν σε εκείνους ως «νεαρούς της βόρειας πλευράς» που κατηγορούντα ότι σκότωσαν έναν άνδρα από το Millvale. Αυτό ήταν κωδικοποιημένο –οποιοσδήποτε αναγνώστης του Πίτσμπουργκ αμέσως κατάλαβε πως τα παιδιά ήταν μαύροι και το θύμα λευκός. Στη δίκη, όταν ο εισαγγελέας ρώτησε το ύψος και το βάρος του θύματος, ο ιατροδικαστής κατέθεσε ότι ήταν «καλά αναπτυγμένος, καλοθρεμμένος λευκός άνδρας».

Ο Olds και η μητέρα του θυμούνται πως όλο το σώμα των ενόρκων ήταν λευκοί. Άκουσαν τα στοιχεία και χρειάστηκαν περισσότερες από πέντε ώρες να πάρουν απόφαση. Στη διάρκεια των καταθέσεων, η επικεφαλής του σώματος των ενόρκων ρώτησε εάν ήταν επιλογή η ετυμηγορία φόνου τρίτου βαθμού, εάν έβρισκαν ένοχο τον Olds για ληστεία και συνωμοσία. Της είπαν ότι οι ένορκοι μπορούσαν να βγάλουν οποιαδήποτε ετυμηγορία θεωρούσαν κατάλληλη. Αλλά τελικά, το σώμα των ενόρκων δεν έκανε διάκριση μεταξύ του Allen και του Olds –καθένας από τους εφήβους καταδικάστηκε για φόνο δευτέρου βαθμού.

Η υπόθεση του Ricky Olds είναι μία από τις χιλιάδες που επανεξετάζονται μετά από τις πρόσφατες αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών που αναθεώρησαν τη φιλοσοφία της Αμερικής στο θέμα της καταδίκης των ανηλίκων. Μελέτες για την ανάπτυξη του εγκεφάλου επιβεβαίωσαν αυτό που κάθε γονιός ήδη γνωρίζει: τα παιδιά έχουν την τάση να συμπεριφέρονται απερίσκεπτα και να σκέφτονται ελάχιστα τις συνέπειες των πράξεών τους. Τέτοιες μελέτες, που συγγράφονται από κορυφαίους ειδικούς στους τομείς της ιατρικής και της ψυχολογίας και παρουσιάζονται σε εκατοντάδες νομικές γνωμοδοτήσεις, στηρίζουν μια νέα, λιγότερο δρακόντεια προσέγγιση για τον εγκλεισμό των παιδιών.

Το 2005, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ απαγόρευσε τη θανατική ποινή στους ανήλικούς. Το 2010 απεφάνθη κατά των υποχρεωτικών ποινών ισόβιας κάθειρξης για τους ανήλικους που δεν διέπραξαν αδικήματα ανθρωποκτονίας. Το 2012, απεφάνθη κατά των υποχρεωτικών ποινών ισόβιας κάθειρξης για τους ανήλικους υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και τον περασμένο Ιανουάριο απεφάνθη ότι οι κρατούμενοι που εκτίουν ήδη υποχρεωτικές ποινές θα έπρεπε να έχουν νέες ακροάσεις για την απονομή ποινής.

Τι σημαίνει αυτό; Πρακτικά μιλώντας, ότι πολλοί νέοι άνθρωποι που είχαν στο παρελθόν καταδικαστεί να πεθάνουν στη φυλακή, θα έχουν τώρα μια δεύτερη εξέταση της υπόθεσής τους και πολλοί θα έχουν την πιθανότητα να αφεθούν ελεύθεροι. Η ευκαιρία έχει οδηγήσει στην αναδρομική εξέταση των εγκλημάτων που σημειώθηκαν πριν από δεκαετίες και στο πώς έχουν μεγαλώσει τα χρόνια του εγκλεισμού όλα αυτά τα χαμένα αγόρια και κορίτσια. Ο Ricky Olds είναι ένα από αυτά.

Δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα είχε αυτή την ευκαιρία όταν καταδικάστηκε το 1981. Τότε, τα ισόβια χωρίς την δυνατότητα αποφυλάκισης υπό όρους ήταν υποχρεωτική για όλες τις καταδίκες για κακουργήματα ανθρωποκτονίας στην Πενσυλβάνια. Αυτό, ουσιαστικά, ήταν δεσμευτικό για τον Samuel Strauss, τον δικαστή που προήδρευε στη δίκη. Είχε ήδη επιβάλει αυτή την ποινή στον Todd Allen, αλλά είπε ότι ένιωθε «αμήχανα» να επιβάλει την ίδια ποινή στον Olds, έναν κατηγορούμενο με «μικρότερη συμμετοχή» στο έγκλημα. Ο Strauss ήξερε πως δεν είχε άλλη επιλογή –το σώμα των ενόρκων είχε ήδη καταλήξει στην ετυμηγορία του. Παρόλα αυτά, ζήτησε από το γραφείο του εισαγγελέα να γίνει συμφωνία για ηπιότερη ποινή έναντι ομολογίας, έστω κι αν είχε τελειώσει η δίκη και είχε περάσει και ο χρόνος που μπορούσε να γίνει μια τέτοια διαπραγμάτευση.

Ο Περιφερειακός Εισαγγελέας Robert Colville δεν έχασε χρόνο να επιτεθεί φραστικά στον δικαστή. «Δεν είναι μόνο ανορθόδοξο. Είναι παράλογο» είπε τότε στην εφημερίδα Pittsburgh Press. «Οι ένορκοι γνώριζαν ότι θα επιβληθεί υποχρεωτικά κάθειρξη εάν αποφάσιζαν ότι ήταν ένοχος για ανθρωποκτονία δευτέρου βαθμού και και δεν μπορώ να ανακαλέσω την απόφαση του σώματος… Άλλωστε, το πρότυπο της ισόβιας κάθειρξης σε αυτή την πολιτεία, δεν είναι φυλακή για το υπόλοιπο της βιολογικής σου ζωής. Με καλή συμπεριφορά, θα μπορούσε να βγει σε 17 χρόνια, ίσως και σε λιγότερο».

Ο Colville, ο εκλεγμένος κατήγορος της κομητείας Allegheny, από το 1976 έως το 1997, έπρεπε να ξέρει καλύτερα. Όλες οι ισόβιες καταδίκες στην Πενσυλβάνια από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, επιβλήθηκαν χωρίς να υπάρχει δυνατότητα αποφυλάκισης υπό όρους. Επί προσθέτως, οι οδηγίες του δικαστή προς το σώμα των ενόρκων δεν περιείχαν καμία αναφορά για τις συνέπειες της ετυμηγορίας για ανθρωποκτονία δευτέρου βαθμού.

Κατά την ακρόαση της ποινής, ο εισαγγελέας έθεσε στον δικαστή τις ανησυχίες του. «Γνωρίζω τα προβλήματα που είχε η εξοχότητα σας με την υπόθεση και τη διαφορά ανάμεσα στην εμπλοκή του δράστη και την εμπλοκή του συνεργού». Ο εισαγγελέας συνέχισε λέγοντας ότι ο νομοθέτης πέρασε ένα νέο θέσπισμα για την ανθρωποκτονία για να δώσει στον δικαστή πιο συμπονετικές επιλογές για την επιβολή ποινής, αλλά ο Strauss δεν είχε καμία διάθεση να είναι ήπιος. «Μιλάει χωρίς να ξέρει τι λέει» απάντησε ο δικαστής.

Επισημαίνοντας ότι το δικαστήριο «δεν είχε περιθώρια ως προς τη διάταξη που έπρεπε να επιβάλλει», ο Strauss καταδίκασε τον Olds να «φυλακιστείς για μια περίοδο της φυσικής σου ζωής». «Ήλπιζα ότι κάτι θα μπορούσε να γίνει για αυτόν τον νεαρό άνδρα» είπε, προσθέτοντας ότι «θέλω να σημειώσω στο φάκελο της υπόθεσης, ξέρω ότι ήταν ένα φρικτό έγκλημα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό, ήταν μια βάναυση δολοφονία, αλλά αυτός ο νεαρός άνδρας ήταν ο νεότερος από τους τρεις. Με έχει ενοχλήσει… Αλλά σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει τίποτα που μπορώ να κάνω, εκτός από το να γράψω μια επιστολή προς το συμβούλιο που απονέμει χάρη, κάτι που θα κάνω σε αυτή την περίπτωση, προτείνοντας την κατάλληλη χρονική στιγμή να ληφθεί υπόψη, λόγω της ηλικίας του».

Ο Strauss συνέχισε για να ενθαρρύνει «μερικούς από τους θαρραλέους ανθρώπους στην κομητεία» να υποστηρίξουν αυτή την προσπάθεια αποφυλάκισης υπό όρους.

Το Συμβούλιο Χάριτος της Πενσυλβάνια δεν έχει στο αρχείο του τέτοια επιστολή και αφού ο Strauss πέθανε το 1995, δεν υπάρχει τρόπος να μάθουμε εάν ποτέ την έγραψε. Ωστόσο, έγραψε ή όχι επιστολή, η ανησυχία του δικαστή ήταν προφανής –σε ένα 7σέλιδο έγγραφο με την καταδίκη, έκανε οκτώ αναφορές στο γεγονός ότι ο Ricky Olds ήταν νέος. Ωστόσο δεν λέει ούτε μία φορά πόσο χρονών ήταν το παιδί όταν συνελήφθη.

Η Daisy Olds, η μητέρα του Ricky έχει σαφείς αναμνήσεις από τον γιο της, ότι ήταν ένα έξυπνο παιδί. «Μια φορά θυμάμαι ότι τον πήγα για ιατρικό έλεγχο στο νοσοκομείο και διάβαζε την ορολογία που ήταν γραμμένη στις πινακίδες» λέει. «Ο γιατρός εξεπλάγη που μπορούσε να το κάνει γιατί ήταν τόσο μικρός». Τα όσα λέει επιβεβαιώνονται από τα σχολικά αρχεία. Το IQ του Ricky τον τοποθετούσαν στο κορυφαίο 10% σε εθνικό επίπεδο και οι δάσκαλοί του τον χαρακτήρισαν ως έναν εξαιρετικό μαθητή που μάθαινε γρήγορα.

«Αλλά ήταν λίγο ταραχοποιός» λέει η Daisy. «Δεν ανταποκρινόταν στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Είχε καλούς βαθμούς χωρίς καν να προσπαθήσει. Πώς μπορώ να το πω αυτό; Τότε τα μαύρα παιδιά τα κορόιδευαν επειδή ήταν πραγματικά έξυπνα. Και ο Ricky κάλυψε την εξυπνάδα του για ένα λεπτό»

Οι βαθμοί του άρχισαν να χειροτερεύουν στην 7η τάξη (α' γυμνασίου) και την επόμενη χρονιά, ο Olds ήταν πολύ κοντά στο να τον διώξουν λόγω επίδοσης. Η ταραχοποιός πλευρά του τον έστειλε στο δικαστήριο ανηλίκων. Έμπλεξε σε καυγά στο δρόμο, όπου βγήκαν μαχαίρια και γκλομπ, με ένα τούβλο έσπασε ένα παράθυρο, έκλεψε εννέα δολάρια από ένα κατάστημα που πουλούσε πρέτζελ στο εμπορικό κέντρο Allegheny Center Mall. Η εμπλοκή του Olds με το σύστημα δικαιοσύνης ανηλίκων, ωστόσο, παρήγαγε ένα αναπάντεχο όφελος. Το δικαστήριο ανηλίκων τον έβαλε σε ένα πρόγραμμα Αριστείας στο τοπικό λύκειο και σύμφωνα με όλες τις εκθέσεις ανταποκρινόταν καλά στο δύσκολο πρόγραμμα σπουδών.

Έπειτα συνελήφθη για τελευταία φορά.

Η εξυπνάδα του Olds, μέχρι τώρα, τον πήγε μόνο έως τη φυλακή. «Όταν έφτασα στη Western [φυλακή] δεν υπήρχε πτέρυγα για ανήλικους –με έβαλαν με ενήλικες» θυμάται. «Οι φρουροί μου έκαναν τη ζωή δύσκολη –"αυτό είναι το παιδί που σκότωσε τον ταχυδρόμο, γαμήστε το". Δεν είχε σημασία το ότι δεν είχα σκοτώσει τον ταχυδρόμο. Θα ήταν, ίσως, καλύτερα εάν το είχα κάνει. Οι κατάδικοι, πίστευαν πως το ότι ήμουν στη φυλακή για αυτό που είχα κάνει ήταν αστείο. Δεν κόλλαγα πουθενά».

Η συμπεριφορά του στη φυλακή αντανακλούσε αυτή την κατάσταση. Το 1982, όταν ήταν 17 ετών, μάζεψε επτά παραβάσεις, κυρίως επειδή αρνιόταν να ακολουθήσει μια εντολή και για μια επιπλέον παράβαση γιατί τσακώθηκε. Την επόμενη χρονιά, τα πράγματα ήταν οριακά καλύτερα, και καθώς περνούσαν τα χρόνια οι παραβάσεις ήταν όλο και λιγότερες. Υπήρχε κι άλλο ένα μοτίβο που ακολουθούσε. Ο Olds σπανίως αμφισβητούσε ότι έκανε τις παραβάσεις. Αντί αυτού, συχνά ομολογούσε την ενοχή του, ότι είχε σκεφτεί το αδίκημα και το είχε μετανιώσει.

«Πολλές φορές, έχανα την ψυχραιμία μου» λέει σήμερα.

Ο Ricky Olds δεν ήταν καν 20 ετών και δεν ήξερε πώς να γεμίσει τις ατελείωτες μέρες του. Μια έκθεση αξιολόγησης από το 1984 είναι ενδεικτική:

«Αυτό το άτομο είναι σχετικά (sic) ήρεμο και κάπως αδιάφορος για τρόφιμος με τόσο πολύ χρόνο. Ιδιαιτέρως ευφυής, το μεγαλύτερο πρόβλημά του είναι να βρεθεί κάτι να τον παρακινήσει. Αργός σε σημείο να φαίνεται λακωνικός κάποιες φορές. Μπορεί να χρειάζεται να πάει σε κάποιο ίδρυμα όπου θα μπορεί να συνεχίσει την εκπαίδευσή του"».

Οι περισσότεροι άνθρωποι με την εξυπνάδα του Olds, είναι στο κολέγιο μέχρι αυτή την ηλικία ή διαφορετικά είναι ήδη στην αγορά εργασίας, μαθαίνουν ποιοι είναι. Δεν είχε καμία από αυτές τις πολυτέλειες. Η τεράστια έρημος μιας ζωής εξ' ολοκλήρου μέσα σε ιδρύματα απλωνόταν μπροστά του. Χρειαζόταν να βρει μια όαση ή δεν θα τα κατάφερνε.

Ο Ricky Olds δεν ήταν ο πρώτος έφηβος που αντιμετώπισε δρακόντεια τιμωρία. Το 1944, ένας 14χρονος μαύρος ονόματι George Stinney κατηγορήθηκε ότι σκότωσε δύο λευκά κορίτσια στην απολύτως φυλετικά διαχωρισμένη πόλη Alcolu, της Νότιας Καρολίνας. Καταδικάστηκε από ένα σώμα λευκών ενόρκων σε μια δίκη που διήρκεσε λιγότερο από τρεις ώρες, έπειτα καταδικάστηκε σε θάνατο στη διάρκεια 10λεπτης συζήτησης. Με ύψος 1,52 μ. και 40,82 κιλά βάρος ήταν πολύ μικρός για την ηλεκτρική καρέκλα. Για να εκτελεστεί το αγόρι χρησιμοποιήθηκε μια Βίβλος ως βοηθητικό κάθισμα.

Οι αδικίες στην υπόθεση Stinney αντιμετωπίστηκαν 70 χρόνια αργότερα, όταν η δικαστής Carmen Mullen του Περιφερειακού Εφετείου Νότιας Καρολίνας επανεξέτασε την δίωξη και περιέγραψε σχολαστικά τα διάφορα δικαιώματα του Stinney που παραβιάστηκαν. Δεν έγινε αίτηση αλλαγής τόπου εκδίκασης της υπόθεσης, δεν έγινε αίτημα για συνέχιση της δίκης, δεν έγινε έρευνα, δεν υπήρξε αμφισβήτηση της ακατάλληλης σύνθεσης του σώματος των ενόρκων, δεν έγινε εξέταση κατ' αντιπαράσταση.

Το πιο ανησυχητικό από όλα, ίσως, ήταν ότι είχαν πάρει τη ζωή του Stinney σε απίστευτα μικρή ηλικία. Όπως έγραψε η Mullen:

«Ασχέτως του ότι η απαγόρευση της Όγδοης Τροποποίησης για σκληρή και ασυνήθιστη τιμωρία και η προστασίας των θεμελιωδών εννοιών της νόμιμης διαδικασίας από την Δέκατη τέταρτη Τροποποίηση ήταν ίδιες το 1944 και σήμερα. Η καταδίκη ενός 14χρονου αγοριού σε θάνατο αποτελεί σκληρή και ασυνήθιστη τιμωρία».

Η Mullen ανέτρεψε την καταδίκη του Stinney, διαπιστώνοντας ότι του είχαν στερήσει σχεδόν κάθε θεμελιώδες δικαίωμα που απαιτεί η νόμιμη διαδικασία.

Μέχρι να εκδοθεί η απόφαση της Mullen, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ είχε απαγορεύσει τις εκτελέσεις των 15χρονων (σε μια υπόθεση του 1988) και όλων των ανηλίκων, με μια απόφαση-ορόσημο του 2005 στην υπόθεση Roper κατά Simmons. Η γνωμοδότηση, του δικαστή Anthony Kennedy, αντιμετωπίζει με αμεσότητα τον φόβο που εκφράζεται από κάποιους άλλους δικαστές, ότι τα παιδιά αφού δεν θα φοβούνται πλέον την ποινή της εκτέλεσης ίσως αρχίσουν ξαφνικά να διαπράττουν φόνο σε υψηλότερο ποσοστό. «Στο βαθμό που η θανατική ποινή για τους ανήλικους μπορεί να έχει ελλιπές αποτρεπτικό αποτέλεσμα, αξίζει να σημειωθεί ότι η ποινή των ισοβίων χωρίς τη δυνατότητα αποφυλάκισης υπό όρους είναι από μόνη της μια σοβαρή τιμωρία, ιδίως για ένα νεαρό άτομο».

Η επανάσταση στην απονομή δικαιοσύνης σε ανήλικους είχε αρχίσει.

Ωστόσο η απαγόρευση της θανατικής ποινής για ανήλικους προκάλεσε ακόμα ένα ερώτημα: εάν η θανατική ποινή για τους ανήλικους ήταν αντισυνταγματική, γιατί η ισόβια κάθειρξη χωρίς υπό όρους αποφυλάκιση ήταν καλύτερη; Αυτή ήταν μια προφητική πρόβλεψη σε μια ανταλλαγή απόψεων μεταξύ του δικηγόρου της πολιτείας του Μισούρι και δικαστή Antonin Scalia, στη διάρκεια της προφορικής αντιπαράθεσης στην υπόθεση Roper:

Δικηγόρος: Λοιπόν, εγώ… πρέπει να υποθέσω ότι εάν εμείς… εάν το Δικαστήριο λέει ότι οι ανήλικοι εξαιρούνται από την… από τη θανατική ποινή, κάποιος θα έρθει και θα πει ότι επίσης πρέπει να εξαιρούνται, για παράδειγμα, από τα ισόβια χωρίς υπό όρους αποφυλάκιση.

Δικαστής Scalia: Είμαι σίγουρος ότι… είμαι σίγουρος ότι αυτό θα ακολουθούσε.

Πέντε χρόνια αργότερα, το θέμα της καταδίκης των ανηλίκων επέστρεψε στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Δικηγόροι που χειρίζονται τις πιο σοβαρές ποινικές υποθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι εξοικειωμένοι με το ρητό «ο θάνατος είναι διαφορετικός». Προέρχεται από τη νομική δικαστική συγκατάθεση στην υπόθεση Furman κατά Georgia του 1972, που προσωρινά έβαλε τέλος στη θανατική ποινή και έχει προκύψει σε εκατοντάδες μεταγενέστερες υποθέσεις ως σκεπτικό για την εφαρμογή ενός διαφορετικού συνόλου κανόνων στις υποθέσεις θανατικής ποινής από όλες τις άλλες.

Δεν υπάρχει καμία παρόμοια διάκριση μεταξύ των ισοβίων χωρίς αποφυλάκιση υπό όρους και μιας καταδίκης 40 χρόνων ή ακόμα και των ισοβίων με δικαίωμα αποφυλάκισης υπό όρους. Ή τουλάχιστον δεν υπήρχε μέχρι την επόμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για την καταδίκη ανηλίκων, για την υπόθεση Graham κατά Florida, το 2010, όπου επισημάνθηκε ότι «τα ισόβια χωρίς τη δυνατότητα αποφυλάκισης υπό όρους δεν δίνουν καμία ευκαιρία για εκπλήρωση στόχων έξω από τους τοίχους της φυλακής, καμία ευκαιρία για συμφιλίωση με την κοινωνία, καμία ελπίδα».

Η γνωμοδότηση Graham ανέφερε ότι η πολιτεία έπρεπε σε έναν ανήλικο «κάποια ουσιαστική ευκαιρία για αποφυλάκιση βασισμένη σε αποδεδειγμένη ωριμότητα και αποκατάσταση». Αλλά υπήρχε ένα μειονέκτημα. Η απόφαση εφαρμοζόταν συγκεκριμένα μόνο για τους ανήλικους που δεν είχαν διαπράξει ανθρωποκτονία.

Παρόλα αυτά, ο Ricky Olds άσκησε έφεση με βάση τη γνωμοδότηση Graham– εξάλλου, δεν είχε σκοτώσει κανέναν στην πραγματικότητα και η απόφαση αφορούσε όλες τις υποθέσεις που δεν ήταν ανθρωποκτονίες. Ωστόσο το Ανώτατο Δικαστήριο της Πενσυλβάνια επισήμανε ότι ο Olds στην πραγματικότητα είχε καταδικαστεί για ανθρωποκτονία δευτέρου βαθμού, οπότε αυτό το επιχείρημα αγνοήθηκε. Τραγική ειρωνεία ήταν ότι ο δικαστής που είχε συντάξει τη γνωμοδότηση ήταν ο Robert Colville, ο ίδιος Robert Colville ο οποίος ως περιφερειακός εισαγγελέας είχε πει με τόση ευκολία στον Τύπο, πριν από τρεις δεκαετίες ότι ο Olds θα μπορούσε να αποφυλακιστεί σε 17 χρόνια «και ίσως σε πολύ λιγότερο».

Αλλά εκείνη την εποχή υπήρχε μόνο περίπου 120 παιδιά σε ολόκληρη τη χώρα που εξέτιαν ισόβια κάθειρξη χωρίς δικαίωμα αποφυλάκισης υπό όρους για εγκλήματα που δεν ήταν ανθρωποκτονίες, και 2.300 που είχαν την ίδια ποινή για φόνο. Το Ανώτατο Δικαστήριο άλλαξε την κατάσταση της μεγαλύτερης ομάδας το 2012, με την υπόθεση Miller κατά Alabama, που εισήγαγε μια νέα φράση στο λεξικό που συνδέθηκε με το μάντρα για τη θανατική ποινή: «Τα παιδιά είναι διαφορετικά».

Το Δικαστήριο, συνθέτοντας κομμάτια από τις υποθέσεις Roper και Graham κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αφού τα παιδιά ήταν λιγότερο ένοχα από τους ενήλικες, ο δικαστής έπρεπε να λάβει υπόψη την ηλικία του ανηλίκου πριν να επιβάλλει την ποινή, ιδίως εάν ήταν η σκληρότερη ποινή που θα μπορούσε να του επιβληθεί.

Αυτό δεν σήμαινε ότι η ποινή των ισοβίων χωρίς αποφυλάκιση υπό όρους είχε φύγει από το τραπέζι, αλλά πως μια τέτοια ποινή «θα ήταν ασυνήθιστη».

Για τον Ricky Olds, η γνωμοδότηση Miller ήταν κυριολεκτικά η ευκαιρία της ζωής του. Πράγματι, η σύνταξη της απόφασης φαινόταν να είχε γραφτεί έχοντας κατά νου τη δική του υπόθεση και απηχώντας τις ανησυχίες του δικαστή Strauss όπως είχαν διατυπωθεί στην αρχική απόφασή του. «Τέτοιες υποχρεωτικές ποινές [όπως τα ισόβια χωρίς αποφυλάκιση υπό όρους], από τη φύση τους, αποκλείουν σε αυτόν που επιβάλει την ποινή να λάβει υπόψη την ηλικία ενός παραβάτη και το πλήθος των σχετικών χαρακτηριστικών και καταστάσεων» απεφάνθη το Δικαστήριο. «Υπό αυτό το καθεστώς, κάθε ανήλικος θα τιμωρείται με την ίδια ποινή όπως οποιοσδήποτε άλλος –ο 17χρονος και ο 14χρονος, αυτός που πυροβόλησε και ο συνεργός».

Υπήρχε ακόμα μία πτυχή στη γνωμοδότηση του Miller που είχε ιδιαίτερη σημασία για τον Olds. Η απόφαση του Δικαστηρίου να χρησιμοποιήσει τη σύνταξη από τις αποφάσεις για τις παλιότερες υποθέσεις Roper και Graham, σχετικά με τη «μεγάλη δυσκολία… διάκρισης σε αυτό το πρώιμο στάδιο ηλικίας μεταξύ «του ανήλικου παραβάτη του οποίου το έγκλημα δείχνει την ατυχή παροδική ανωριμότητα και του σπανιότερου ανήλικου παραβάτη το έγκλημα του οποίου δείχνει ανεπανόρθωτη διαφθορά». Με άλλα λόγια, είναι σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί με οποιαδήποτε ακρίβεια τι είδους άνθρωπος μπορεί να γίνει ένα 14χρονο αγόρι. Ήταν ευκολότερο να αξιολογήσεις τη φύση ενός 51χρονου άνδρα μετά από 3,5 δεκαετίες στη φυλακή;

Το 1989, η παλιά και υπερπλήρης φυλακή Camp Hill της Πενσυλβάνια, όπου εξέτιε την ποινή του ο Olds επί οκτώ χρόνια, ουσιαστικά κάηκε ολοσχερώς στη διάρκεια τριήμερων ταραχών των κρατουμένων. «Στη φωτιά στην Camp Hill, όλα όσα είχα κάηκαν· το πτυχίο του λυκείου, όλες οι φωτογραφίες μου» λέει ο Olds. «Μόλις με είχε επισκεφτεί η γιαγιά μου και βγάλαμε φωτογραφίες· όλες κάηκαν».

Ο Olds δεν ενεπλάκη στις ταραχές, αλλά όλοι οι κρατούμενοι έπρεπε να μεταφερθούν και έτσι βρέθηκε στη θρυλική ομοσπονδιακή φυλακή Leavenworth, στο Κάνσας, για τους επόμενους 18 μήνες. Μέχρι τότε ήταν γύρω στα 25 και ο κόσμος άρχισε να ανοίγει λίγο. «Νιώθω ότι μεγάλωσα όταν πήγα στη Leavenworth—υπήρχαν άνθρωποι που διάβαζαν βιβλία και μπορούσαν να συζητήσουν για πράγματα εκτός της φυλακής» θυμάται.

Όταν επέστρεψε από τη Leavenworth στην Πενσυλβάνια ήταν ένας άνδρας που είχε μεγαλώσει και ένιωθε σαν να είχε κάνει στροφή. «Από τη μία πλευρά, είναι η ωριμότητα» λέει σήμερα ο Olds. «Από την άλλη πλευρά… ορισμένα πράγματα που θα με ενοχλούσαν τότε, καταλαβαίνεις, τα περίμενες». Άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα γερμανικών, ισπανικών, ιταλικών, βιολογίας, μαθηματικών και να μελετά λογοτεχνία στο πλαίσιο του προγράμματος Dramatic Imagination στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. Πιο πρόσφατα έμαθε Powerpoint, Word και Excel. Ένα από τα πολλά πιστοποιητικά του δείχνει ρεκόρ προσέλευσης για διάστημα οκτώ ετών στο μάθημα αεροβικής που βασίζεται στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των βατραχιών των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων (navy seals). Είναι τόσο απασχολημένος όσο του επιτρέπει να είναι η ζωή στη φυλακή.

Σταμάτησαν να τον γράφουν για πειθαρχικά παραπτώματα. Τελευταία φορά τον έγραψαν το 2009, γιατί μιλούσε πολύ δυνατά μετά από τη νίκη της ομάδας του στο πρωτάθλημα σόφτμπολ. Οκτώ χρόνια νωρίτερα, είχε διαπληκτιστεί με έναν φρουρό για το τι θα έπρεπε να είχε κάνει με αφορμή το ότι η ζώνη του ενεργοποίησε έναν ανιχνευτή μετάλλων. «Ήταν μια παρεξήγηση που ακολούθησε η κακή κρίση από τη δική μου πλευρά» έγραψε εξηγώντας τι έγινε στη διοίκηση των φυλακών. Και στις δύο περιπτώσεις δήλωσε ένοχος.

Ο Olds κλείνει τώρα την 4η δεκαετία του πίσω από τα κάγκελα της φυλακής.

«Για αυτούς τους ανθρώπους [άλλους κρατουμένους] είμαι ένας γέρος» λέει. «Δεν νιώθω έτσι, αλλά για αυτούς τους ανθρώπους είμαι σαν αρχαίος. Και πιθανώς θα αισθανόμουν το ίδιο, αφού ποιος θα μπορούσε να είναι στη φυλακή για τόσο πολύ καιρό; Απλά είναι δύσκολο για τους ανθρώπους να το δουν αυτό»

Ακόμα και μετά από την απόφαση Miller, τα δικαστήρια σε όλη τη χώρα πάλευαν να αποφασίσουν εάν θα έπρεπε να δοθεί στους κρατούμενους που είχαν ήδη καταδικαστεί σε ισόβια ως έφηβοι, η ευκαιρία να αποφυλακιστούν υπό όρους. Τελικά, τον περασμένο Ιανουάριο, στην υπόθεση Montgomery κατά πολιτείας της Λιουζιάνα, ο δικαστής Kennedy έδωσε απάντηση στο ερώτημα μια και καλή, αποφασίζοντας ότι πρέπει να δοθεί σε όλους τους πρώην έφηβους παραβάτες η ευκαιρία να δείξουν πως το έγκλημά τους δεν φανέρωνε «ανεπανόρθωτη διαφθορά». Εάν δεν συνέβη αυτό, έγραψε, «πρέπει να αποκατασταθεί η ελπίδα τους να ζήσουν μερικά χρόνια έξω από τους τοίχους της φυλακής». Η Marsha Levick, η συνιδρύτρια του Juvenile Law Center (Νομικού Κέντρου Ανηλίκων) και μία από τους δικηγόρους στην υπόθεση Montgomery συνόψισε την εξέλιξη της δικαιοσύνης για τους ανήλικους, σημειώνοντας απλά ότι τα δικαστήρια είχαν «αναγνωρίσει την απανθρωπιά που υπάρχει στο να καταδικάζεις τα παιδιά να πεθάνουν στη φυλακή».

Οι υποθέσεις Miller και Montgomery κάνουν σαφές πως η καταδίκη παιδιών σε ισόβια χωρίς δικαίωμα αποφυλάκισης υπό όρους θα πρέπει, τουλάχιστον, να συμβαίνει πολύ σπάνια. Αλλά το να προσδιοριστεί ποιο από τα παιδιά εντάσσεται στην πολύ μικρή, σκοτεινή κατηγορία των ανεπανόρθωτα διεφθαρμένων δεν είναι εύκολο εγχείρημα και κάποιες πολιτείες –συμπεριλαμβανομένων των συντηρητικών πολιτειών του Τέξας, του Ουαϊομινγκ και της Νεβάδας– κατάργησαν τα ισόβια χωρίς δικαίωμα αποφυλάκισης υπό όρους για τους εφήβους, για όλα τα μελλοντικά εγκλήματα. Άλλες πολιτείες, ενώ αποφεύγουν εντελώς την τιμωρία, έχουν λάβει μέτρα να την περιορίσουν μόνο στα χειρότερα εγκλήματα. Η Πενσυλβάνια την έχει περιορίσει σε όλα εκτός των εκ προθέσεως, προμελετημένων δολοφονιών.

Αλλά εκατοντάδες παιδιά, σήμερα ενήλικες, περιμένουν ακόμα να μάθουν την τύχη τους καθώς οι πολιτείες ετοιμάζονται να τους καταδικάσουν εκ νέου.

«Κατά κάποιο τρόπο, ήταν ευκολότερο πριν να ληφθεί η απόφαση Miller» λέει σήμερα ο Olds. «Ήξερες ότι είχες συγκεκριμένο χρόνο στη φυλακή και προχωρούσες μέρα με τη μέρα. Δεν σκεφτόσουν το μέλλον. Δεν μπορούσες. Έπειτα ήρθε η απόφαση Miller και η υπομονή σου στέρεψε. Τώρα όλοι σκέφτονται πως θα αποφυλακιστούν. Σκέφτεσαι τους δρόμους. Ποτέ δεν σκεφτήκαμε ότι θα τραβούσε τόσο σε μάκρος. Τώρα τελευταία όλα μου τη δίνουν στα νεύρα –δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο πολύ υπομονή έκανα. Τώρα υπάρχει ελπίδα ότι μπορεί να βγω έξω –αυτή είναι η δυσκολότερη στιγμή, το να αντιμετωπίζεις αυτή την ελπίδα».

Η μητέρα του Daisy δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται την πιθανότητα της απελευθέρωσής του. Η απόφαση Montgomery έχει πυροδοτήσει νέες ακροάσεις ποινών για 500 κρατουμένους στην Πενσυλβάνια και ο Olds μπορεί να βρεθεί ενώπιον δικαστή πριν από το τέλος της χρονιάς –έναν δικαστή που θα έχει δύναμη να τον απελευθερώσει.

«Προσεύχομαι για αυτό, προσευχόμουν για αυτό άλλα αυτά τα χρόνια» λέει η μητέρα του. «Για όλα υπάρχει η κατάλληλη στιγμή. Νομίζω ότι η στιγμή του Ricky είναι τώρα».

Ο Marc Bookman είναι διευθυντής του Ατλαντικού Κέντρου για Εκπροσώπηση Θανατοποινιτών στη Φιλαδέλφεια (Atlantic Center for Capital Representation in Philadelphia).

Περισσότερα από το VICE

Όταν ο Αλέξης Τσίπρας Τερμάτισε τον YOLOμετρητή

Πήγαμε στην πιο Παλιά «Γαμιστρώνα» στο Κέντρο της Αθήνας

Τι Έμαθα για τον Εαυτό μου, την Ελλάδα και τον Έρωτα στην Ουρά του ΙΚΑ Καλλιθέας