Τι θα Συνέβαινε εάν Δίναμε σε Όλους Δωρεάν Χρήματα;

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Κάπου στη Sarasota της Φλόριντα υπάρχει ένας άντρας που ονομάζεται Edwin. Δεν έχει σημασία πόσων χρονών είναι ή τι δουλειά κάνει. Δεν έχει σημασία εάν έχει παιδιά ή χρόνιο πρόβλημα υγείας στην πλάτη, ή εάν χρωστάει 88.500 ευρώ στις πιστωτικές κάρτες. Ο Edwin μπορεί να είναι πλούσιος ή φτωχός, νέος ή γέρος, μαύρος ή λευκός. Ο Edwin είναι μέσος άνθρωπος με μια μικρή εξαίρεση: σήμερα είναι πλουσιότερος κατά 13.200 δολάρια.

Ο Edwin κέρδισε πριν από λίγες μέρες το πρώτο λαχείο βασικού εισοδήματος στις ΗΠΑ που χρηματοδοτείται από την οργάνωση My Basic Income, στο Σαν Φρανσίσκο. Η οργάνωση δημιούργησε αυτό το λαχείο για να στρέψει το ενδιαφέρον του κόσμου στην ιδέα του καθολικού βασικού εισοδήματος – η ιδέα είναι ότι θα έπρεπε να δίνονται σε κάθε άτομο αρκετά χρήματα για να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες του, ανεξάρτητα από την οικονομική δυσκολία ή την εργασιακή ηθική ή οτιδήποτε άλλο, και χωρίς να δεσμεύεται κανείς. Στην περίπτωση του Edwin, θα παίρνει 1.100 ευρώ τον μήνα για έναν χρόνο για να τα κάνει ό,τι του αρέσει και με την ελπίδα ότι έτσι θα σκιαγραφηθεί μια πιο σαφής εικόνα σχετικά με το πώς οι άνθρωποι στις ΗΠΑ θα χρησιμοποιούσαν στο μέλλον ένα συμπλήρωμα βασικού εισοδήματος.

Η έννοια του καθολικού βασικού εισοδήματος αναφέρθηκε πρώτη φορά στο έργο της Αναγέννησης Utopia του Thomas More και κέρδισε υποστήριξη στη διάρκεια των ετών που ακολούθησαν από τους Milton Friedman, Martin Luther King Jr., μισή ντουζίνα Αμερικανούς προέδρους, τον βραβευμένο με Νόμπελ οικονομολόγο Christopher Pissarides και περισσότερους από 33.000 Redditors.

Αλλά αυτήν τη στιγμή το βασικό εισόδημα περνάει ενδεχομένως την καλύτερη φάση του. Η κλήρωση που έγινε στην αρχή του Ιουνίου έρχεται έπειτα από δύο μεγάλες ανακοινώσεις – μία από το «εκκολαπτήριο τεχνολογίας» Y Combinator που θα χρηματοδοτήσει ένα πενταετές πείραμα βασικού εισοδήματος στο Oakland της Καλιφόρνιας και μια άλλη από το φιλανθρωπικό ίδρυμα GiveDirectly, που θα διευθύνει ένα δεκαετές πρόγραμμα βασικού εισοδήματος στην Κένυα. Κι όλα αυτά ενώ οι Ελβετοί απέρριψαν πρόταση καταβολής εγγυημένου μηνιαίου εισοδήματος ύψους 2.200 ευρώ σε κάθε πολίτη. Εάν υιοθετούνταν η πρόταση, η Ελβετία θα γινόταν η πρώτη χώρα που θα εφάρμοζε το πρόγραμμα του βασικού εισοδήματος.

«Γίνονται πολλές υποθέσεις για το τι συμβαίνει όταν δίνεις δωρεάν χρήματα στους ανθρώπους. Αλλά στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε», είπε ο Cameron Ottens, συνιδρυτής της My Basic Income. «Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι θα έκαναν οι πραγματικοί άνθρωποι σε αυτή την περίπτωση και πώς θα επηρέαζε τις ζωές τους, έτσι ώστε να προχωρήσουμε πέρα από τις ακαδημαϊκές εικασίες για τη συμπεριφορά των ανθρώπων».

Παλαιότερα πειράματα έχουν δείξει με πειστικά στοιχεία πώς το βασικό εισόδημα μπορεί να βελτιώσει την κοινωνία στο σύνολό της, αλλά δεν έχουν εστιάσει και τόσο στο πώς οι άνθρωποι ξοδεύουν τα χρήματα που τους δίνονται. Ένα από τα διασημότερα πειράματα –το πρότζεκτ ελάχιστου εισοδήματος «Mincome» στη Manitoba του Καναδά– έδωσε μηνιαία συμπληρώματα εισοδήματος στους φτωχότερους κατοίκους μιας μικρής πόλης που ονομαζόταν Dauphin. Το πρότζεκτ άρχισε το 1974, αλλά ύστερα από πέντε χρόνια η κυβέρνηση το κατάργησε. Η επίσημη έκθεση των ευρημάτων δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα.

Χρόνια αργότερα, ωστόσο, μια οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Manitoba χρησιμοποίησε τα αρχειοθετημένα δεδομένα από το πρότζεκτ για να καταλήξει σε μια εκτίμηση. Η έκθεσή της, που δημοσιεύτηκε το 2011, έδειξε ότι στη διάρκεια της πενταετίας που οι κάτοικοι πήραν βασικό εισόδημα μειώθηκαν τα εργατικά ατυχήματα, αυξήθηκαν τα ποσοστά αποφοίτησης από το λύκειο και ο κόσμος περνούσε λιγότερο χρόνο στη δουλειά του και περισσότερο με την οικογένειά του. Ουσιαστικά, εάν δεν χρειάζεται να δουλέψεις για να ζήσεις, η ποιότητα της ζωής σου γίνεται πολύ καλύτερη.

Ένα άλλο πείραμα που έγινε σε δείγμα οικογενειών με χαμηλό εισόδημα στη Βόρεια Καρολίνα έδειξε ότι η παροχή χρηματικού εισοδήματος οδήγησε σε μείωση των συμπεριφορικών και συναισθηματικών διαταραχών μεταξύ των παιδιών. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που δείχνουν ότι αυτού του είδους το συμπληρωματικό εισόδημα μειώνει τα επίπεδα του στρες και τα ποσοστά της εγκληματικότητας και βελτιώνει την ποιότητα της διατροφής των ανθρώπων, όπως συνέβη και σε εκείνους που συμμετείχαν στα πειράματα βασικού εισοδήματος στην Κένυα, τη Ναμίμπια και την Ινδία αντιστοίχως. Τα δωρεάν χρήματα δεν είναι πανάκεια, αλλά πλησιάζουν αρκετά.

Φυσικά, εκείνες οι μελέτες αποδεικνύουν μόνο ότι αν οι άνθρωποι έχουν χρήματα βελτιώνεται η ζωή τους, όχι ότι το βασικό εισόδημα είναι απαραιτήτως η μέθοδος για να επιτευχθεί αυτό. Επίσης, υπάρχουν πολλά ερωτήματα για τη σκοπιμότητα του βασικού εισοδήματος σε μεγάλη κλίμακα: Πώς θα πληρώναμε γι' αυτό; Πόσα χρήματα θα χρειάζονταν οι άνθρωποι; Θα αφαιρούσε από τον κόσμο το κίνητρο της εργασίας ή θα ωθούσε τους ανθρώπους να ξοδεύουν το δημόσιο χρήμα σε πολυτελή αγαθά; Ο συντάκτης των New York Times, Eduardo Porter, υποστήριξε πριν από λίγες μέρες ότι «πρόκειται για ένα κακό εργαλείο για την καταπολέμηση της φτώχειας». Και ο Ezra Klein επισήμανε στο Vox ότι ένα βασικό εισόδημα θα απαιτούσε από τους Αμερικανούς να επαναπροσδιορίσουν εντελώς τη σχέση τους με την εργασία, κάτι που δεν είναι σίγουρος πως είναι δυνατόν. Όμως, παρά τα σωστά επιχειρήματα κατά του βασικού εισοδήματος, κανένας δεν έχει ακόμα καταφέρει να απαντήσει στην απλούστερη ερώτηση «τι ακριβώς θα έκαναν οι άνθρωποι με αυτό;».

Η λοταρία του My Basic Income, που στήθηκε με βάση ένα παρόμοιο πρότζεκτ στη Γερμανία, είχε στόχο να συγκεντρωθούν στοιχεία για να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερώτημα. Στην κλήρωση μπορούσε να συμμετάσχει οποιοσδήποτε, αρκεί να απαντούσε το ερώτημα: «Τι θα έκανες με τα χρήματα εάν κέρδιζες;». Ο Ottens είπε ότι η οργάνωση συγκέντρωσε περίπου 3.000 απαντήσεις.

«Το εύρος των απαντήσεων που βλέπουμε μέχρι τώρα σχετίζεται με τις αλλαγές που γίνονται στη ζωή των ανθρώπων», είπε ο Ottens. Κάποιοι έγραψαν ότι θα χρησιμοποιούσαν τα μετρητά για να αντισταθμίσουν τα έξοδά τους ενώ θα αποκτούσαν κάποιο πτυχίο, θα παραιτούνταν από μια κακή δουλειά ή θα άνοιγαν μια επιχείρηση. Δόθηκαν επίσης απαντήσεις για διαχείριση απροσδόκητων εξόδων, όπως αποπληρωμή νοσοκομειακών εξόδων ή για την επισκευή ενός αυτοκινήτου – κάτι που περισσότεροι από τους μισούς Αμερικανούς είπαν ότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν οικονομικά, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Bank Rate. «Δεν νομίζω ότι ο κόσμος συνειδητοποιεί πόσο συχνά η ζωή των ανθρώπων διαταράσσεται εάν κάποιος εμπλακεί σε αυτοκινητικό δυστύχημα ή παρουσιάσει καρκίνο».

Ο Edwin, που κέρδισε τη λοταρία, έγραψε ότι «θα αποταμίευε τα χρήματα για τις δύσκολες μέρες».

Στην πραγματικότητα δεν έχει σημασία τι θα κάνει ο Edwin με τα χρήματα, αρκεί το ετήσιο βασικό εισόδημά του να προσθέτει στοιχεία στη δεξαμενή των δεδομένων γύρω από αυτό. Θα μπορούσε να ξοδέψει και τα 13.200 ευρώ του σε στρίπερ. Παρότι οι άνθρωποι που συνέβαλαν μέσω crowdfunding για να πάρει αυτά τα χρήματα πιθανώς δεν θα ήταν ικανοποιημένοι, η επιλογή του θα έδινε περαιτέρω στοιχεία γύρω από το πώς τα άτομα θα χρησιμοποιούσαν το βασικό εισόδημα. «Εάν κάποιος λέει "θα χρησιμοποιήσω τα χρήματα για να αγοράσω ένα ολοκαίνουργιο αυτοκίνητο που δεν θα το οδηγήσω ποτέ", αυτό θα ήταν καλό να το γνωρίζουμε επίσης», είπε ο Ottens.

Τώρα είναι η τέλεια στιγμή να δουλευτούν τα προβλήματα ενός συστήματος βασικού εισοδήματος, από τη στιγμή που η τεχνολογική πρόοδος απειλεί να θέσει εκτός εργασίας όλο και περισσότερους ανθρώπους, σύμφωνα με τη Natalie Foster, συνεργάτιδα στο Institute for the Future και συνιδρύτρια του Universal Income Project.

«Το βασικό εισόδημα είχε υποστηρικτές στη διάρκεια της ιστορίας, από τον Milton Friedman έως τον Martin Luther King Jr. Ακόμα και οι πατέρες του έθνους μιλούσαν για καθολικό βασικό εισόδημα. Ωστόσο δεν έχουμε δει αυτή την ιδέα να γίνεται πολιτική απόφαση», είπε η Foster.

Η Foster είπε ότι κάποιες κυβερνήσεις –συμπεριλαμβανομένης της Φινλανδίας– και οι πόλεις Οντάριο στον Καναδά και Ουτρέχτη στην Ολλανδία μελετούν την εφαρμογή δικού τους προγράμματος βασικού εισοδήματος.

Και ανεξάρτητα από το εάν εκείνα τα προγράμματα πετύχουν ή αποτύχουν, οι υπέρμαχοι του βασικού εισοδήματος υποστηρίζουν ότι είναι ώρα να αρχίσουν να πειραματίζονται με αυτά στα σοβαρά.

«Η ιδέα πίσω από τα λαχεία ήταν ότι θα έβρισκες ανθρώπους που θα σκέφτονταν "θα μου ήταν χρήσιμα 13.200 δολάρια", χωρίς να έχουν σχέση με το κίνημα ή με με την πολιτική, ανθρώπους οι οποίοι απλώς σκέφτηκαν ότι αυτό το ποσό ήταν σημαντικό», είπε ο Ottens. «Έπειτα συνειδητοποιούν ότι υπάρχουν άνθρωποι που συζητούν γι' αυτό. "Κι αν όλοι μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς δουλειά; Κι αν μπορούσες να φύγεις από μια σχέση με ένα σύντροφο που σε κακομεταχειρίζεται (χωρίς να ανησυχείς για τα χρήματα); Κι αν μπορούσες να εργαστείς λιγότερο; Κι αν προσπαθούσες να λύσεις όλα αυτά τα προβλήματα μια και καλή;"».

Για περισσότερες πληροφορίες για τη δεύτερη κλήρωση του My Basic Income επισκεφτείτε την ιστοσελίδα τους.

Περισσότερα από το VICE

Πέρασα μια Παρασκευή και 13 Ψάχνοντας για Φαντάσματα σε μια Εγκαταλειμμένη Ψυχιατρική Κλινική

Φετίχ με το Σπέρμα: Όταν Αυτό που σε Φτιάχνει Είναι το Ρίσκο να Μείνεις Έγκυος

Μπήκαμε στο Studio τη Βραδιά που η Ιστορική Ραδιοφωνική Εκπομπή «Fight Club» Επέστρεψε στα FM