Από πού Προήλθε η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μου;

Η μαμά μου πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Η ασθένειά της περιστρέφεται γύρω από το φόβο της μόλυνσης - οτιδήποτε βρώμικο ή σκονισμένο, κυρίως χώμα, μπορεί να την πυροδοτήσει. Πράγματα που θεωρεί «βρώμικα» δεν θα τα αγγίξει και τα αντικείμενα που θεωρεί «ασφαλή» θα καθαριστούν κατ'επανάληψη.

Ως παιδί γονιού με OCD, συχνά κάνεις πράγματα που ανακουφίζουν τους φόβους του. Οι ειδικοί το αποκαλούν αυτό «δρώσα συμπεριφορά εκ μέρους του». Αυτή η συμπεριφορά μου λοιπόν είχε να κάνει με οτιδήποτε, από το να ανοίξω τις πόρτες ώστε η μαμά μου να μην πρέπει να πλύνει τα χέρια της ξανά (οι πόρτες ήταν βρώμικες), μέχρι να εξηγήσω στην μπερδεμένη ταμία στο σούπερ μάρκετ γιατί τίποτα δεν επιτρεπόταν να αγγίξει τη ζώνη μεταφοράς των προϊόντων (ταμεία=βρώμικα).

Όταν η μαμά μου ήταν στα χειρότερά της, έπρεπε μετά το σχολείο να ξεντύνομαι έξω από την εξώπορτα του σπιτιού. Έβαζα τα ρούχα μου σε ξεχωριστές σακούλες - σαν αυτές που χρησιμοποιούν στους τόπους εγκλημάτων- και τα πήγαινα για στεγνό καθάρισμα κάθε μέρα. Το κόστος ήταν υπέρογκο.

Τα πάντα ήταν βρώμικα.

Η OCD της είχε τεράστια επίδραση στη ζωή μου μεγαλώνοντας. Οι φίλοι (βρώμικοι) δεν επιτρέπονταν στο σπίτι, ποτέ. Τα αθλήματα (έξω= βρώμικα) αποθαρρύνονταν. Ούτε λόγος για διακοπές στη θάλασσα, λόγω της άμμου. Ξέρω καλύτερα από τον καθένα πόσο απαίσια είναι και πόσο μπορεί να σε κάνει ανήμπορο η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, είμαι πολύ τσαντισμένη που το εμφάνισα κι εγώ.

Η OCD μου είναι πολύ λιγότερο σοβαρή από της μητέρας μου και δεν εστιάζεται στην καθαριότητα. Έχω «ασφαλείς» αριθμούς (το πέντε και το επτά, αφού ρωτάτε) και πρέπει να βασίζω την καθημερινότητά μου σε πολλαπλάσια αυτών των αριθμών. Συνεπώς οι πέντε μπουκιές πίτσα κατεβαίνουν με επτά γουλιές Κόκα Κόλα, έπειτα ακολουθούν ακόμα πέντε μπουκιές. Εάν μετρήσω λάθος, πανικοβάλλομαι και αρχίζω να μετράω από την αρχή, ενώ επίσης χτυπάω το τραπέζι επτά φορές με το μικρό δακτυλάκι του δεξιού μου χεριού για να αντισταθμίσω το λάθος. Εάν υπάρχει μια θετική πλευρά σε όλο αυτό, είναι πως επειδή πρέπει να πολλαπλασιάζω επί πέντε και επί επτά στο κεφάλι μου όλη την ώρα, έχω γίνει απίστευτα ευφυής στους μαθηματικούς υπολογισμούς με το μυαλό.

Ευτυχώς, με τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, ιδιαιτέρως την Ανταπόκριση Έκθεσης και Πρόληψης (ERP), το πρόβλημα είναι υπό έλεγχο. Δίνω μάχη μόνο όταν είμαι πραγματικά στρεσαρισμένη-συνήθως όταν πιέζομαι πολύ στη δουλειά ή την προσωπική μου ζωή -και το μέτρημα μπορεί να ξαναρχίσει ανά πάσα στιγμή. Πιστέψτε με, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεσαι όταν είσαι στρεσαρισμένη είναι να πρέπει να σηκώνεσαι από το κρεβάτι πέντε φορές μέσα στη νύχτα και να πρέπει να αγγίξεις την πόρτα επτά φορές. Ο Δρ. Jim Bolton, σύμβουλος ψυχιατρικής μου είπε ότι «περίπου στο ένα τρίτο των υποθέσεων ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών, καταλυτικό ρόλο παίζει το στρες».

Υπάρχει επίσης και εν μέρει γενετική προδιάθεση. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, η OCD φαίνεται να εμφανίζεται σε οικογένειες ατόμων. Η ίδια μελέτη λέει ότι το 40% των ανθρώπων με OCD έχουν κάποιο στενό συγγενή που πάσχει από τη νόσο. Και ενώ το ποσοστό της OCD στο γενικό πληθυσμό είναι μεταξύ 1-2,5%, εάν ψάξετε στους συγγενείς ατόμων με OCD, θα δείτε ότι το ποσοστό κυμαίνεται στο 12%. Αυτό σημαίνει, θεωρητικά ότι έχεις περίπου έξι φορές πιο πολλές πιθανότητες να έχεις OCD εάν κάποιο μέλος της οικογένειάς σου το έχει επίσης.

Δεν είναι σαφές, εάν αυτό το αυξημένο ποσοστό της OCD στις οικογένειες προκαλείται από περιβαλλοντικούς ή γενετικούς παράγοντες. Ειλικρινά έχω κατηγορήσει πολλές φορές τη μαμά μου επειδή κληρονόμησα την OCD- αιτιολογώντας ότι η δρώσα συμπεριφορά την οποία ανέπτυξα για να την βοηθήσω, πυροδότησε τη γέννηση των δικών μου ιδεοληψιών. Συνέπεια αυτών των συναισθημάτων απόδοσης ευθυνών, είναι να υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου που θα ήθελε να πιστέψει ότι η OCD είναι γενετική, ότι το DNA της μάνας μου και όχι η συμπεριφορά της είναι που μου κληροδότησαν την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Όμως, παρόλο που δεν έχει αποδειχθεί οριστικά ότι υπάρχει κάποιου τύπου γενετική προδιάθεση για την OCD, ο καθηγητής Gerald Nestadt του Ερευνητικού Κέντρου OCD στο Πανεπιστήμιο John Hopkins μου είπε ότι «περίπου το 40-80% των περιπτώσεων OCD μπορεί να προσδιοριστεί ότι έχει προκληθεί από γενετικούς παράγοντες». Εξήγησε ότι πιθανώς δεν υπάρχει ούτε ένα γονίδιο που προκαλεί OCD. Μάλλον όμως είναι πολυγενετικό, που σημαίνει πως υπάρχει μια ομάδα γονιδίων η οποία το προκαλεί.

Ο Nestadt ελπίζει πως μια μέρα θα είναι σε θέση να ταυτοποιήσει το ακριβές μονοπάτι στον εγκέφαλο που προκαλεί την OCD και να την αντιμετωπίσει με φάρμακα. Εάν πετύχει, θα δημιουργήσει την πρώτη χημική θεραπεία για ψυχική ασθένεια. Όπως εξήγησε, «μια θεραπεία για την OCD που στοχεύει συγκεκριμένα απομονωμένα βιοχημικά μονοπάτια στον εγκέφαλο, θα ήταν παγκόσμια πρωτοτυπία στην ψυχιατρική και αυτός είναι ο στόχος μας».

Μπορώ να καταλάβω γιατί η ιδέα ενός μαγικού χαπιού που θα «διορθώνει» την OCD είναι τόσο δελεαστική – η ψυχική νόσος μπορεί να είναι πολύ πιο δύσκολο να θεραπευτεί συγκριτικά με μια σωματική ασθένεια. Δεν είναι σαν μια μόλυνση όπου μπορείς απλά να χορηγήσεις αντιβιοτικά και να την καταπολεμήσεις. Όχι, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή– όπως πολλές άλλες ψυχιατρικές καταστάσεις- προκαλείται από μυριάδες συναισθηματικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, πολλοί εκ των οποίων περιβαλλοντικοί. Προς το παρόν, η πλέον αποτελεσματική θεραπεία, σύμφωνα με την OCD Action, είναι ένα μείγμα συμπεριφορικής και στις πιο σοβαρές περιπτώσεις (σαν της μητέρας μου), αντικαταθλιπτικά SSRI (Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης). Τα αντικαταθλιπτικά SSRI λειτουργούν βοηθώντας το σώμα να συγκρατήσει περισσότερη σεροτονίνη από ότι παράγει φυσιολογικά και έχει βρεθεί πως είναι αποτελεσματική στη θεραπεία εκείνων που πάσχουν από OCD, οι οποίοι έχουν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα σεροτονίνης από τα φυσιολογικά.

Ο δρ. Eric Davis, ψυχολόγος και ειδικός στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, πιστεύει ότι ενώ υπάρχει γενετική «κλίση» για την εμφάνιση της OCD, από την εμπειρία ο «σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλλει στην εμφάνιση της είναι περιβαλλοντικός». Με λίγα λόγια, λέει πως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχει να κάνει με «την προσπάθεια διαχείρισης του άγχους και την επικοινωνία του στρες μέσω της προσπάθειας ελέγχου των πραγμάτων. Έχει να κάνει με το ότι νιώθεις εκτός ελέγχου και προσπαθείς να διορθώσεις αυτά τα συναισθήματα».

Ο δρ. Davis μου μίλησε για την εμπειρία του να θεραπεύει πολλά μέλη της ίδιας οικογένειας με OCD και είπε ότι σε κάποιες περιπτώσεις, η ασθένεια μπορεί να γίνει χειρότερη λόγω παραγόντων σχετικών με την οικογένεια. Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να συμβεί όταν ένα άτομο με OCD αρχίσει να απαιτεί από άλλα μέλη της οικογένειας να υιοθετήσουν δρώσα συμπεριφορά εκ μέρους τους. Αυτό ακριβώς μου έκανε η μαμά μου όταν ήμουν παιδί, οπότε ήταν ενδιαφέρον να ακούω τον δρ. Davis να το προσδιορίζει ως κάτι που κάνει την ασθένεια χειρότερη-όχι καλύτερη.

Ο καλύτερος τρόπος να βοηθήσεις τις οικογένειες που παλεύουν με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, πιστεύει ο δρ. Davis πως είναι οι κλινικές παρεμβάσεις οικογενειακού τύπου. Όλοι οι ειδικοί στους οποίους μίλησα συμφώνησαν ότι υπήρχε η ανάγκη για επιπλέον χρηματοδότηση ώστε να υποστηριχθούν οι οικογένειες, ιδιαιτέρως τα παιδιά εκείνων που πάσχουν από OCD.

Ο Sam Challis, εκπρόσωπος του Mind, μου είπε ότι «υπάρχει ανάγκη να δοθεί εξειδικευμένη βοήθεια στους ανθρώπους που πάσχουν από OCD και έχουν παιδιά-για παράδειγμα για να εκπαιδευτούν στο πως θα ελαχιστοποιήσουν την επίδραση της συμπεριφοράς του, ώστε να μην περάσουν ψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά στα παιδιά τους».

Δυστυχώς, με την υπο-χρηματοδότηση του βρετανικού συστήματος υγείας είναι εξαιρετικά απίθανο κάτι τέτοιο.

Θα μπορούσαμε να σημειώσουμε κάποια πρόοδο, εάν σταματούσαμε να παρουσιάζουμε την OCD απλά ως κόλλημα να έχουμε όλα τα μολύβια μας ξυσμένα ή το χώρο μας άρρωστα τακτοποιημένο. Δεν μπορώ να πω ψέματα: Έχω βαρεθεί τους ανθρώπους που λένε ότι είναι τόσο «OCD» όταν δείχνουν τα ολόλευκα αθλητικά τους ή εξηγούν γιατί η συλλογή βινυλίων τους πρέπει να είναι τοποθετημένη αλφαβητικά. Ο καθηγητής Nestadt συμφωνεί, λέγοντας «κανείς δεν γνώριζε πραγματικά τι ήταν η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μέχρι που το Χόλιγουντ άρχισε να περιγράφει την OCD σε ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, αλλά ακόμα και σήμερα ο κόσμος δεν γνωρίζει πραγματικά.»

Το να πάσχεις αλήθεια από OCD είναι να μην είσαι σε θέση να αγκαλιάσεις την κόρη σου στα γενέθλιά της επειδή φοβάσαι ότι είναι βρώμικη. Όπως λέει ο Challis «η OCD είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας που χρειάζεται επισταμένη χρηματοδότηση και υποστήριξη». Λόγω των οικογενειακών μου εμπειριών, το γνώριζα αυτό καλύτερα από τον καθένα, οπότε ζήτησα βοήθεια πολύ πιο γρήγορα από ότι ένα «φυσιολογικό» άτομο θα έκανε. Αποτέλεσμα είναι ότι διαχειρίζομαι πολύ καλά την κατάστασή μου.

Ωστόσο πραγματικά, κατά τη συγγραφή αυτού του άρθρου και στη διάρκεια της θεραπείας μου, συνειδητοποίησα ότι δεν έχει τόση σημασία να γνωρίζεις πώς ή από ποιον κληρονόμησες την OCD. Το ότι άκουσα από ειδικούς πως η OCD μου δεν ήταν απαραιτήτως κάτι που κληρονόμησα από τη μητέρα μου, με έκανε να νιώθω ένοχη επειδή την κατηγορούσα όλη μου τη ζωή. Ξέρω ότι νιώθει ένοχη επειδή δεν μας έδωσε αυτό που θεωρεί ως φυσιολογική παιδική ηλικία, γεγονός που είναι πραγματικά γαμημένα ηλίθιο.

Δεν μπορείς να κατηγορήσεις κάποιον επειδή έχει ψυχική διαταραχή, ακόμα κι όταν είναι εκνευριστικό να προσπαθείς απεγνωσμένα να μην γελάσεις όταν η μαμά σου προσπαθεί να κλωτσήσει την πόρτα του αυτοκινήτου για να κλείσει επειδή δεν θέλει να ακουμπήσει τα χερούλια. Γιατί το να νιώθεις ένοχος για κάτι, σημαίνει να είσαι και υπεύθυνος για αυτό και για την OCD δεν φταίει κανείς. Είναι μια ασθένεια, που μάλιστα μπορεί να αποβεί μοιραία. Αλλά κυρίως με την κατάλληλη βοήθεια, ακόμα και αν φοβάσαι την άμμο της θάλασσας όπως η μαμά μου, πραγματικά θεραπεύεται.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.