«Με όλο τον σεβασμό, αλλά η δικαιοσύνη δεν είναι απλά τυφλή, είναι και ταξική», φώναξε κάποιος από το κοινό στον εισαγγελέα που βρισκόταν στην αίθουσα. Μόνο που αυτήν τη φορά δεν επρόκειτο για κάποιο δικαστικό μέγαρο, αλλά για την αίθουσα Europe Direct του Δήμου Αθηναίων στην Ακαδημίας. Χάρη στην οργάνωση Διογένης, είχαμε την ευκαιρία να βρεθούμε με δικαστικούς λειτουργούς και επίσημους φορείς που ασχολούνται με τα ναρκωτικά, ώστε να γίνει ένας σοβαρός διάλογος για την καταπολέμησή τους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σε αυτό το πλαίσιο, η οργάνωση παρουσίασε ένα καινούργιο βιβλίο με τίτλο Η Επιβολή Ποινής στους Δράστες για Παραβίαση της Νομοθεσίας Περί Ναρκωτικών, η Νομοθετική Πολιτική και η Δικαστηριακή Πράξη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Είναι μια από τις πρώτες προσπάθειες να υπάρξει δημόσια συζήτηση για το θέμα της επιβολής του καινούργιου νόμου για τα ναρκωτικά, αλλά και για την πολιτική που ακολουθείται πλέον για τους ανθρώπους που συλλαμβάνονται για υποθέσεις ναρκωτικών καθώς και για την πορεία τους.Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν αφορούσαν το διάστημα 2010-13, όταν ίσχυε ο προηγούμενος νόμος (3459/06) που αντιμετώπιζε τους χρήστες που κατέφευγαν στην παραβατικότητα εξαιτίας του εθισμού τους, σαν κοινούς ποινικούς εγκληματίες. Ως αποτέλεσμα, το 1/4 των κακουργημάτων που διαπράττονταν στη χώρα εκείνο το διάστημα, αφορούσε αδικήματα που εμπίπτουν στη νομοθεσία περί ναρκωτικών ουσιών, κάτι που σημαίνει πως αποτελούσαν μια από τις πιο κοινές μορφές εγκληματικότητας που καταγράφεται στην Ελλάδα. Αυτό δείχνει και το μέγεθος του προβλήματος των ναρκωτικών, αλλά παράλληλα νονίζει και το γεγονός ότι ο νόμος ήταν ιδιαίτερα σκληρός απέναντι τους.Ο νόμος 4139 που ψηφίστηκε το 2013 κινήθηκε προς εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Αναγνώρισε ότι οι χρήστες ουσιών είναι άτομα εξαρτημένα και πως θα πρέπει να έχουν ευνοϊκή μεταχείριση όταν καταλήγουν στα δικαστήρια. Επίσης κινήθηκε γύρω από ένα ριζοσπαστικό μοτίβο και επεδίωξε να χρησιμοποιείται η θεραπεία και η απεξάρτηση ως μέσα αντιμετώπισης της παραβατικής συμπεριφοράς που μπορεί να έχει ένας χρήστης. Παρότι δεν πέρασαν όλες οι καινοτόμες διατάξεις του νόμου, το πλαίσιο που τέθηκε βοήθησε στην αποσυμφόρηση των φυλακών και κυρίως, φώτισε τη σύνδεση χρήσης - παραβατικότητας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πάρα πολλοί χρήστες καταφεύγουν στη διακίνηση όταν δεν έχουν χρήματα για τη δόση τους ή άλλους τρόπους για να ζήσουν. Γι' αυτό η διακίνηση και η μικροδιακίνηση από έναν εξαρτημένο χρήστη έγιναν πλημμελήματα και άρχισαν να προβλέπονται χαμηλότερες ποινές, ενώ –αντίθετα– τα πράγματα έγιναν πιο αυστηρά για τους μη χρήστες εμπόρους ναρκωτικών. Προβλέφθηκε επίσης η λειτουργία προγραμμάτων απεξάρτησης και θεραπείας στα στάδια της ποινικής διαδικασίας και μέσα στη φυλακή – μια τροποποίηση εξαιρετικά σημαντική, αφού δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να περάσει τη φάση του στερητικού συνδρόμου σε ένα πρόγραμμα σωματικής και ψυχικής απεξάρτησης και όχι σε κρατητήρια ή στην απομόνωση της φυλακής όπου οδηγείται αρχικά.Άλλο ένα μέτρο που προβλέπεται για τους χρήστες είναι ότι ο κρατούμενος που έχει παρακολουθήσει επιτυχώς πρόγραμμα απεξάρτησης μέσα στα κέντρα κράτησης αποφυλακίζεται όταν εκτίσει το 1/5 της ποινής του, με την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρώσει το πρόγραμμα όταν βγεί από τη φυλακή. Η χρήση, παρ' όλα αυτά, παραμένει κολάσιμη, παρά το γεγονός ότι δεν προκαλεί καμιά βλάβη σε κάποιον άλλον εκτός του χρήστη.Η διδάκτωρ νομικής του ΑΠΘ και συγγραφέας του κομματιού που αφορά την Ελλάδα, Νάνσυ Αντωνοπούλου, προλογίζοντας το βιβλίο ανέφερε πως σε ποσοστό 67,4% οι άνθρωποι που καταδικάζονται με τον νόμο περί ναρκωτικών καταδικάζονται για χρήση ή κατοχή και προμήθεια για προσωπική χρήση, ορισμένοι για εμπορία αλλά ως εξαρτημένοι, και ένα πολύ μικρό ποσοστό, περίπου στο 4,2%, καταδικάζεται χωρίς να έχει αναγνωριστεί η εξάρτηση. Περίπου το 25% καταλήγει σε πραγματική στέρηση ελευθερίας, ενώ στους υπόλοιπους η ποινή είτε αναστέλλεται είτε μετατρέπεται.
Υπάρχουν ωστόσο πάρα πολλές ενδείξεις πως ο νόμος αυτός δεν εφαρμόζεται. Το διάστημα που έγινε η έρευνα, το 1/4 όσων είχαν καταδικαστεί για κακούργημα, βρέθηκαν στη φυλακή επειδή παραβίασαν τον νόμο περί ναρκωτικών. Αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι που κατηγορήθηκαν για εμπορία ή διακίνηση σε βαθμό κακουργήματος κατέληξαν στη φυλακή πιο εύκολα από άλλους που είχαν διαπράξει άλλου είδους κακουργήματα. Τα στατιστικά του υπουργείου Δικαιοσύνης όμως συνεχίζουν να δείχνουν και σήμερα πως και μετά την ψήφιση του νόμου, το 1/4 όσων βρίσκονται στις φυλακές βρίσκεται εκεί για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών.Ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται στη φυλακή και έχουν πρόβλημα εξάρτησης από τα ναρκωτικά είναι πολύ μεγαλύτερος απ' αυτόν που φανταζόμαστε. Όπως τόνισε και ο υπεύθυνος του ΚΕΘΕΑ: «Αν προσθέσουμε και το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν διαπράξει άλλου τύπου εγκλήματα, που μόνο φαινομενικά δεν έχουν σχέση με τα ναρκωτικά, όπως είναι οι ληστείες αλλά και εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας ή της ζωής, ο αριθμός αυξάνεται στο 75% των κρατουμένων. Όταν υπάρχει μια κλειστή κοινωνία όπως αυτή της φυλακής και το 75% των ανθρώπων έχει άμεση ή έμμεση σχέση με τη χρήση και την εξάρτηση, δημιουργείται αυτόματα η πιθανότητα να διακινηθούν ναρκωτικά αλλά και πάρα πολλά άλλα πράγματα». Ο κ. Βέττας δεν παρέλειψε να μιλήσει και για το δικαστικό σώμα, προτρέποντας στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίησή του σε ό,τι αφορά τους χρήστες.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Στο πάνελ συζήτησης, που συντονίστηκε από τη Μ. Μαλλιώρη, καθηγήτρια ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, συμμετείχαν ο Ευάγγελος Καφετζόπουλος, νευρολόγος-ψυχίατρος και πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, ο Χρήστος Βέττας, υπεύθυνος ΚΕΘΕΑ Προμηθέας στη βόρεια Ελλάδα, και ο Ευάγγελος Ζαχαρής, εισαγγελέας Εφετών, διευθύνων της Εισαγγελίας Εφετών Πειραιά.
Ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, ανέφερε μεταξύ άλλων πως τους τελευταίους μήνες γίνονται προσπάθειες να μπει θεραπεία υποκατάστασης μέσα στις φυλακές, ώστε οι κρατούμενοι να μπορούν να παίρνουν μεθαδόνη ή άλλα υποκατάστατα. Τονίστηκε επίσης πως θα πρέπει να διερευνηθεί το θέμα της χρήσης ναρκωτικών από τους κρατούμενους μέσα στη φυλακή, αλλά και οι θάνατοι που προκαλούνται από αυτά, αφού είναι γνωστό ότι τα ναρκωτικά συνεχίζουν να βρίσκουν τρόπους να μπαίνουν στα καταστήματα κράτησης.Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στη νομοθετική διάταξη που προβλέπει πως ο εισαγγελέας έχει τη δυνατότητα να στείλει τους χρήστες μικροδιακινητές σε κέντρο απεξάρτησης αντί να απαγγείλει την προφυλάκισή τους. Ο κ. Καφετζόπουλος επεσήμανε πως ο αριθμός όσων στέλνονται στον ΟΚΑΝΑ δεν έχει αλλάξει, δείχνοντας πως οι δικαστικοί λειτουργοί δεν επιλέγουν τελικά αυτή την οδό, αλλά τη φυλάκιση.
Όταν ο εισαγγελέας Εφετών, που συμμετείχε στο πάνελ συζήτησης, ρωτήθηκε για καίρια ζητήματα, όπως είναι για παράδειγμα οι εξοντωτικές ποινές σε αλλοδαπούς που καταφεύγουν στην εμπορία όταν δεν έχουν άλλους πόρους για να ζήσουν, ο διάλογος ήταν τουλάχιστον σουρεαλιστικός: «Αυτό είναι το απαύγασμα της καθημερινής συμβίωσης με τους αλλοδαπούς. Δεν γίνεται κάποια στόχευση από τους διωκτικούς μηχανισμούς. Κάποιοι αλλοδαποί επιδίδονται περισσότερο σε παραβατικές συμπεριφορές. Δεν θα πω τίποτα για εθνότητες, διότι όποιος ξέρει, ξέρει. Πολλοί επιδίδονται στην ενασχόληση με τα ναρκωτικά, κάποιοι άλλοι έχουν ιδιαίτερη ροπή στις διαρρήξεις και τις κλοπές, κάποιοι έχουν περισσότερο την τάση για εγκλήματα κατά της σωματικής ακεραιότητας. Όταν οι δικογραφίες τους φτάνουν στη δικαιοσύνη, η δικαιοσύνη αποφασίζει» – μια απάντηση απογοητευτική, που καταρρίφθηκε από την κ. Αντωνοπούλου, η οποία παρουσιάζοντας στατιστικά στοιχεία του εξήγησε πως έχει άδικο.Όταν ρωτήθηκε επίσης για τους ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να συνοδεύονται από τον δικό τους δικηγόρο για να τους εκπροσωπήσει στο δικαστήριο λόγω έλλειψης χρημάτων, ανέφερε πως «για τους δικηγόρους υπάρχει πρόβλεψη, όταν ο κατηγορούμενος δεν έχει τη δυνατότητα, να διορίζονται από το δικαστήριο, και πράγματι έτσι γίνεται». Ωστόσο, οι δικογραφίες δίνονται στους δικηγόρους μισή ή μία ώρα πριν από τη δίκη.Το ίδιο σουρεαλιστικό συναίσθημα πλημμύρισε την αίθουσα όταν η συζήτηση έφτασε και στο ζήτημα της ιατρικής εξέτασης από ειδικούς γιατρούς που πιστοποιούν πως ο κατηγορούμενος είναι χρήστης ναρκωτικών και ίσως γι' αυτό καταφεύγει στο εμπόριο –το χαρτί που, όπως είπαμε, είναι ικανό να μειώσει την κατηγορία της εμπορίας στο δικαστήριο– και ο εισαγγελέας ανέφερε: «Θα θυμάστε πως η πραγματογνωμοσύνη είναι υποχρεωτική και για τον αστυνομικό και για τον ανακριτή και για τον εισαγγελέα. Από τη στιγμή που ο κατηγορούμενος δηλώσει ότι είναι χρήστης, οπωσδήποτε θα διαταχθεί και έτσι γίνεται», «ξεχνώντας» το σύστημα που εφαρμόζεται για να βγαίνουν οι γνωματεύσεις αυτές, αφού πρώην χρήστες και κρατούμενοι καταγγέλλουν πως υπάρχει πάρα πολύ εύκολα η δυνατότητα να πληρώσεις τον εμπειρογνώμονα. Αντιθέτως, αν δεν έχεις τα χρήματα για να το κάνεις, θα πρέπει να περιμένεις από τρεις μέχρι και πέντε μήνες για να εξεταστείς. Θα πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψη πως αν αυτή η διαδικασία καθυστερήσει, τα σημάδια της χρήσης πολλές φορές εξαφανίζονται και κρίνεσαι μέσα στις δικαστικές αίθουσες ως έμπορος και όχι ως χρήστης.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Σε αυτό που καταφέραμε να συμφωνήσουμε με τον εισαγγελέα κ. Ζαχαρή είναι η αναφορά του στην πηγή του προβλήματος. «Ο πραγματικός έμπορος ναρκωτικών είναι πολύ μακριά από τον αστυνομικό και δικαστικό μηχανισμό, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και παγκοσμίως. Οι πραγματικοί έμποροι ναρκωτικών είναι πολύ μακριά και φροντίζουν μέσω της ιεραρχικής δομής να μη φτάνουν στα δικαστήρια. Μέσα του, λοιπόν, ο δικαστής γνωρίζει πως δεν είναι αυτός ο πραγματικός έμπορος˙ πολλές φορές είναι ένας άρρωστος ο οποίος επιφορτίζεται με υλικές πράξεις εμπορίας που στον ποινικό μηχανισμό, στον αστυνομικό έλεγχο, φαντάζουν οι πλέον αντιπροσωπευτικές μορφές τέλεσης κακουργημάτων», κατέληξε ο δικαστικός λειτουργός.Ο κύκλος των ναρκωτικών είναι φαύλος. Δεν δαπανούμε πόρους για να βοηθήσουμε τους χρήστες, την ώρα που οι άνθρωποι που στρέφονται προς την ηρωίνη τα χρόνια της κρίσης όλο και πληθαίνουν. Το δικαστικό σύστημα επιμένει να τιμωρεί τους χρήστες που συλλαμβάνει ενώ γνωρίζει πολύ καλά πως το εμπόριο ναρκωτικών έχει τη μορφή πυραμίδας και πως στην πραγματικότητα εκείνοι που βρίσκονται ενώπιον του τις περισσότερες φορές, έφτασαν εκεί λόγω της χρήσης. Το νομοθετικό πλαίσιο έχει αλλάξει, και θα μπορούσαν οι εισαγγελείς και οι έδρες των δικαστηρίων να επιλέξουν τη θεραπεία και την απεξάρτηση αντί για τις εξοντωτικές ποινές. Με τον νόμο να έχει αλλάξει αλλά να μην εφαρμόζεται και τόσο, μήπως συνεχίζουμε στην ίδια φαυλότητα;
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Για πληροφορίες σχετικά με τον εθισμό στα ναρκωτικά, σας συστήνουμε να επικοινωνήσετε με επίσημους φορείς όπως το ΚΕΘΕΑ και τον ΟΚΑΝΑ.
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
