Ένας Καθηγητής Νομικής Εξηγεί Γιατί δεν Πρέπει Ποτέ να Μιλάς στην Αστυνομία

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

O James Duane πιστεύει ότι δεν πρέπει ποτέ να μιλάς στην αστυνομία. Όχι απλώς «μη μιλάς στη αστυνομία αν κατηγορείσαι για κάποιο έγκλημα» ή «μη μιλάς στην αστυνομία όταν ανακρίνεσαι». Μη μιλάς στην αστυνομία. Ποτέ. Αν κάποιος αστυνομικός σε βρει να κάνεις κάτι ύποπτο, ο νόμος λέει πως πρέπει να πεις το όνομά σου και τι ακριβώς κάνεις εκείνη τη στιγμή.

Πέρα από αυτά, λέει ο Duane, να θυμάσαι την εξής φράση: «Θέλω δικηγόρο».

Το 2008, ο Duane, καθηγητής στη Νομική Σχολή Regent της Virginia, έδωσε μια διάλεξη σχετικά με τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς αν αποφασίσει να μιλήσει στην αστυνομία. Η διάλεξη καταγράφηκε και ανέβηκε στο YouTube, όπου έχει μαζέψει εκατομμύρια views, ενώ κέρδισε επιπλέον δημοσιότητα μετά την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ του Netflix, Making a Murderer. To επιχείρημά του, στο οποίο έχει εμβαθύνει περισσότερο με το νέο του βιβλίο, το οποίο φέρει τον τίτλο You Have the Right to Remain Innocent, τονίζει πως ακόμα κι αν δεν έχεις κάνει κάποιο έγκλημα, το να μοιραστείς πληροφορίες με την αστυνομία μπορεί και πάλι να είναι επικίνδυνη επιλογή. Μπορεί να κάνεις λάθη όταν εξηγείς πού ήσουν την ώρα του εγκλήματος, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει υποψίες στην αστυνομία˙ ο αστυνομικός που σου μιλάει μπορεί να μη θυμηθεί ακριβώς πώς και τι ακριβώς του είπες αργότερα˙ μπορεί λανθασμένες καταθέσεις από αυτόπτες μάρτυρες να χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση˙ μπορεί να σταθείς απλώς άτυχος˙ μπορεί με ένα συνδυασμό των παραπάνω παραγόντων να βρεθείς να καταδικάζεσαι για ένα πολύ σοβαρό έγκλημα.

To βιβλίο του Duane περιγράφει αρκετά τέτοια «επεισόδια» από κάθε γωνιά της Αμερικής, τα οποία αναδεικνύουν τους πολλούς τρόπους που το σύστημα στέκεται με υπερβολική έχθρα απέναντι σε κάθε ύποπτο. Στα παραπάνω επεισόδια παίζουν τον ρόλο τους μια σειρά κακογραμμένων νόμων που κάνουν σχεδόν τα πάντα πιθανώς εγκληματικά, κανόνες που επιτρέπουν σε κατήγορους να επιλέγουν τα χειρότερα σημεία μιας ανάκρισης και να τα στρέφουν ενάντια στους υπόπτους, καθώς και μια ελάχιστα γνωστή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου από το 2013, η οποία επιτρέπει σε κατήγορους να αναφέρουν σε δικαστές και ενόρκους ότι ένας κατηγορούμενος έχει κάνει χρήση της πέμπτης τροπολογίας του αμερικανικού συντάγματος. Με άλλα λόγια, το συνταγματικό δικαίωμα που έχει κάποιος να μη μιλήσει σε αστυνομικούς, ίσως χρησιμοποιηθεί εναντίον του στο δικαστήριο. Γι' αυτό τον λόγο, ο Duane προτείνει να μην πεις καν στους αστυνομικούς ότι αρνείσαι να μιλήσεις. Η ασφαλέστερη επιλογή, εξηγεί, είναι να ζητάς επιτακτικά δικηγόρο, μέχρι οι αρχές να σταματήσουν να σου απευθύνουν τον λόγο.

Αν και στη διάλεξή του ο Duane λέει πως δεν θα μιλούσε ποτέ στην αστυνομία, δεν έχει θέμα να μιλάει σε άλλους. Μιας και το βιβλίο του κυκλοφορεί αυτή την περίοδο, συζητήσαμε μαζί του γι' αυτή την απαράδεκτη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, καθώς και για το πώς το βιβλίο του ίσως να βοηθάει ενόχους να ξεφεύγουν από τις αρχές.

VICE: Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με το να λες σε κόσμο να μη μιλάει σε μπάτσους;
James Duane: Δεν περίμενα ποτέ ότι θα γίνω ειδικός σε αυτό. Δίδασκα το μάθημα στη σχολή μου το 2008 και αποφάσισα να μιλήσω για την πέμπτη τροπολογία (fifth amendment). Αυτό που με ώθησε να μιλήσω γι' αυτό το θέμα ήταν ότι είχα παρατηρήσει κάποιες δηλώσεις στα μέσα –από άτομα που ξέρουν τους κανόνες και θα έπρεπε να μιλάνε πιο προσεκτικά– που αναφέρονταν στο ότι αν ένας πολίτης κάνει χρήση της πέμπτης τροπολογίας, ουσιαστικά αποδέχεται την ενοχή του, κάτι το οποίο είναι ασύλληπτα λανθασμένο. Σκέφτηκα πως έπρεπε να πω κάτι γι' αυτό και κάπως έτσι έκανα εκείνη τη διάλεξη. Όταν έγινε viral, άρχισα να δέχομαι τηλεφωνήματα και γράμματα από διάφορα άτομα που με ρωτούσαν σχετικά με αυτό το ζήτημα, ενώ δέχτηκα και πολλές προσκλήσεις να μιλήσω σε ομάδες δικηγόρων, δικαστών και φοιτητών νομικής, τις οποίες αποδέχτηκα σχεδόν όλες.

Είχα πολλά να μάθω. Αυτό που δεν καταλάβαινα πλήρως είναι το πόσο δύσκολο ήταν να γίνουν αντιληπτά όλα αυτά από τον μέσο πολίτη. Μίλησα σε εκπαιδευμένα κοινά, σε φοιτητές πανεπιστημίου, σε σπουδαστές νομικής και όλοι μου έλεγαν «είναι εκπληκτικό, δεν είχαμε ιδέα, ποτέ δεν είχαμε ακούσει γι' αυτά, δεν τα γνωρίζαμε». Αυτό μου θύμισε πόσο σημαντικό είναι να φτάσει αυτό το μήνυμα σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα.

Στο βιβλίο σου συμβουλεύεις τον κόσμο να μην κάνει καν χρήση της πέμπτης τροπολογίας, εξαιτίας της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου; Μπορείς να μας πεις λίγα πράγματα γι' αυτό;
Μέχρι πριν από πέντε χρόνια, οι δικηγόροι έδιναν την επαγγελματική τους κάρτα στους πελάτες τους λέγοντας: «Διάβασε αυτό που λέει εδώ στους αστυνομικούς». Η κάρτα έλεγε: «Ακολουθώντας τη συμβουλή του δικηγόρου μου, αρνούμαι να απαντήσω στις ερωτήσεις σας, κάνοντας χρήση της πέμπτης τροπολογίας». Και δεν προκάλεσε ποτέ κάποιο ιδιαίτερο θέμα, μιας και αν οι ένορκοι δεν γνωρίζουν ότι πήρες αυτή την απόφαση, είναι μια απόλυτα λογική λύση. Αλλά όλα αυτά άλλαξαν το 2013, όταν αυτή η απαράδεκτη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Salinas v. Texas ανέτρεψε τα πάντα.

Στην υπόθεση Salinas, ένας νεαρός ανακρίθηκε από την αστυνομία και όταν τον ρώτησαν διάφορες ερωτήσεις που δεν του φάνηκαν ιδιαίτερα απειλητικές, κατάπιε το δόλωμα και τις απάντησε όλες. Στη συνέχεια, του έκαναν μια ερώτηση με την οποία ήταν πια ξεκάθαρο ότι προσπαθούσαν να τον ενοχοποιήσουν και προφανώς δεν απάντησε. Δεν είπε λέξη. Προφανώς και έκανε χρήση της πέμπτης τροπολογίας, αλλά δεν το ανακοίνωσε επίσημα στους αστυνομικούς. Στο δικαστήριο, λοιπόν, του είπαν πως από τη στιγμή που δεν είπες στις αρχές ότι κάνεις χρήση της πέμπτης τροπολογίας, η χρήση αυτής ή η απόφασή σου να μη μιλήσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σου ως απόδειξη ενοχής.

To παιχνίδι πλέον έχει αλλάξει, από τη στιγμή που το συγκεκριμένο δικαίωμά σου μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί εναντίον σου, ανάλογα με το πώς και το πού το επικαλείσαι. Όπως εξηγώ στο βιβλίο, αν πια εξασκείς το δικαίωμά σου κάπως άτσαλα, τότε κινδυνεύεις.

Ποιες μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να αλλάξουν τη διαδικασία ανάκρισης προς το καλύτερο, έτσι ώστε να προστατευτούν καλύτερα οι αθώοι;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει αντικειμενικός παρατηρητής που δεν συμφωνεί ότι πρέπει να καταγράφεται με εξοπλισμό υψηλής ποιότητας οτιδήποτε έχει να κάνει με μια ανάκριση. Ζούμε πλέον σε μια κοινωνία όπου τα συστήματα καταγραφής εικόνας και ήχου υπάρχουν παντού, οπότε η καταγραφή των ανακριτικών διαδικασιών δεν θα έπρεπε καν να αποτελεί ακόμα θέμα συζήτησης.

Άλλο ένα στοιχείο στο οποίο πρέπει να δώσουμε προσοχή είναι πως πρέπει να απαγορεύεται στους αστυνομικούς να μοιράζονται τα στοιχεία που έχουν αποκομίσει από την επαφή με τους μάρτυρες και την έρευνά τους. Το Ανώτατο Δικαστήριο λέει πως αν οι αρχές έχουν αποκομίσει αποδεικτικά στοιχεία κατά παράβαση της τέταρτης, της πέμπτης ή της έκτης τροπολογίας, τότε αυτά τα στοιχεία δεν μπορούν να γίνουν δεκτά στο δικαστήριο. Είναι μια αφελέστατη λύση, διότι αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει κάποιος νόμος που εμποδίζει τις αρχές να πάρουν πληροφορίες που έχουν αποκομίσει παράνομα και να τις μοιραστούν με τους μάρτυρες σε μια υπόθεση. Να εξηγήσουμε. Έχεις ένα θύμα που λέει πως έχει δει τη φωτογραφία του κατηγορούμενου: «Νομίζω πως είναι αυτός, αλλά δεν είμαι σίγουρη». Της λες ένα μήνα μετά ότι ο τύπος ομολόγησε, αλλά ο δικαστής λέει πως η ομολογία του δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τεχνικούς λόγους. Μόλις το ακούσει αυτό το θύμα, μόλις ακούσει ότι εκείνος ομολόγησε, να είστε σίγουροι ότι θα εμφανιστεί στη δίκη και θα πει με σιγουριά: «Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία, αυτός είναι».

Ίσως η πιο βασική και ταυτόχρονα η πιο ριζοσπαστική πρόταση είναι πως η όλη ιστορία της διεξαγωγής μιας έρευνας για ένα έγκλημα δεν θα έπρεπε να ανατίθεται στους ίδιους ανθρώπους που προσπαθούν να χτίσουν την υπόθεση για τον κατήγορο. Οποιονδήποτε αστυνομικό κι αν ρωτήσεις θα σου πει το ίδιο: «Είμαστε εδώ για να βρούμε την αλήθεια». Αλλά, στην πραγματικότητα, οι αστυνομικοί καταλήγουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως μέλος της ομάδας του κατήγορου. Συνεργάζονται με τους εισαγγελείς, συναντιούνται με τους κατήγορους. Υπάρχουν κι άλλες δημοκρατίες στη Δύση που έχουν νομικό σύστημα σαν το δικό μας, αλλά σε αυτές, τις έρευνες διαχειρίζονται δικαστές και που είναι πραγματικά ουδέτεροι.

Πώς έχουν αντιδράσει οι αρχές στο βιβλίο και στις ομιλίες σου;
Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, έχω λάβει θετικότατα σχόλια από νυν και –ειδικότερα– πρώην αστυνομικούς. Έχω λάβει πολλά emails και έχω μιλήσει δημόσια και μη με πολλούς αστυνομικούς σχετικά με το θέμα οι οποίοι μου έχουν πει: «Είναι αλήθεια. Αυτό που λες είναι αλήθεια».

Αν αγοράσουν όλοι το βιβλίο και ακολουθήσουν τις συμβουλές σου, αυτό δεν θα έκανε τη ζωή των αστυνομικών που ερευνούν ένα έγκλημα πιο δύσκολη;
Ναι, και αυτό είναι αναπόφευκτο. Θα ήταν τουλάχιστον λίγο πιο δύσκολο για τους αστυνομικούς που χτίζουν μια υπόθεση που καταλήγει σε καταδίκη να τα καταφέρουν πλέον. Κάποιοι από αυτούς που θα επωφεληθούν θα είναι αθώοι, κάποιοι όχι. Αλλά, εντέλει, αυτό που εγώ θέλω να πετύχω είναι να κάνω πιο δύσκολη τη διαδικασία για την αστυνομία έτσι ώστε να μην μπορεί να πετυχαίνει τόσο εύκολα καταδίκες για αθώους.

Θα ήσουν λοιπόν εντάξει με το να γλιτώνουν περισσότεροι ένοχοι;
Θα δεχόμουν αυτό το αρνητικό κομμάτι, ναι. Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει πει πως είναι προτιμότερο να τη γλιτώνουν πού και πού κάποιοι ένοχοι, αν αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για να εξασφαλίσουμε πως δεν θα καταδικάζονται αθώοι.

Εγώ όμως θέλω να προσθέσω πως δεν είναι σίγουρο ή ξεκάθαρο πως αν διαβάσει όλος ο κόσμος το βιβλίο μου, θα αυξηθούν τόσο πολύ οι ένοχοι που θα γλιτώνουν από τις αρχές. Αυτό το βιβλίο θα μορφοποιήσει τη συμπεριφορά των ανθρώπων που αυτήν τη στιγμή μιλούν στην αστυνομία. Και ποιος μιλά στην αστυνομία αυτήν τη στιγμή; Συνήθως άτομα που δεν έχουν συλληφθεί ποτέ, αθώοι άνθρωποι. Αυτά είναι και τα άτομα που είναι πιο πιθανό να πουν «φυσικά και θα μιλήσω, τι μπορεί να πάει στραβά, δεν έχω κάτι να κρύψω». Πολλά άτομα μετανιώνουν αυτή την απόφαση ως το μεγαλύτερο λάθος της ζωής τους.

Οι πλέον ένοχοι, οι χειρότεροι εγκληματίες της κοινωνίας μας, έχουν περάσει τόσες φορές μέσα από το σύστημα που ξέρουν πολύ καλά τι γράφει το βιβλίο, οπότε δεν με ανησυχεί και τόσο το αν θα βρουν χρήσιμες πληροφορίες. Τις ξέρουν ήδη.

Περισσότερα από το VICE

Ελληνίδες Φωτογραφίζονται με τα Ρούχα που Φορούσαν Όταν τους Έκαναν Παρατήρηση στη Δουλειά

Η Σειρά Narcos Προσπαθεί να σου Πει ότι ο Escobar δεν Ήταν Τόσο Γαμάτος όσο Νομίζεις

Δέκα Ερωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις στην Καθαρίστρια της Τουαλέτας Ενός Μπαρ