Παιχνίδια Μυαλού και Τέχνης με την Ευτυχία Ιωσηφίδου

Η Ευτυχία Ιωσηφίδου γεννήθηκε το 1992 στη Θεσσαλονίκη, είναι τελειόφοιτος του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπ/μίου Αθηνών, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια filmmaking στο NewSchool.Athens (όπου και γνωριστήκαμε), ζωγραφίζει και γράφει -και μάλιστα πολύ τακτικά- στο δικό της μπλογκ. Είναι ενεργό μέλος της Κινηματογραφικής Λέσχης του Πανεπ/μίου Αθηνών και με αφορμή το Erasmus, βρέθηκε στο Βερολίνο για να παρακολουθήσει μαθήματα μεταπτυχιακού filmwissenschaft, ουσιαστικά όμως είχε στόχο να δοκιμάσει να χτίσει μια βάση για να ζήσει εκεί μελλοντικά. Η επιστροφή της ήταν δύσκολη, αλλά το ήξερε εξαρχής. Στο Βερολίνο έζησε «με πιο ανθρώπινες συνθήκες» αλλά σίγουρα της έλειπε να μιλάει τη γλώσσα της. Η μετάβασή της εδώ, έγινε σταδιακά και ενώ παιζόταν -τότε- η ταινία της, "She", στις περσινές Νύχτες Πρεμιέρας. «Ήταν σαν να περίμενα μια αγκαλιά πίσω στην Αθήνα για καλωσόρισμα». Μου λέει χαρακτηριστικά. Ωστόσο, όταν η ταινία προβλήθηκε, ένιωσε πως ήταν σαν να αποχαιρετά τη σχέση της με τη φίλη της στο Βερολίνο (όπου και γυρίστηκε η ταινία), το «δωματιάκι» της στο Prenzlauer και τον εαυτό της εκεί. Στην προβολή συγκινήθηκε τόσο που έκλαιγε με λυγμούς και οι φίλοι της της έκαναν «σσσσουτ» για να σταματήσει.

Δίνουμε ραντεβού στο σπίτι της στα Εξάρχεια. Αφήνω τσάντες κ.τ.λ. και ανεβαίνουμε στην ταράτσα. Συζητάμε λίγο, χαζεύουμε την θέα και ξεκινάμε να βγάζουμε φωτογραφίες. Όταν τελειώσαμε, η Ευτυχία μου έβαλε να δω τη φετινή της συμμετοχή στις Νύχτες Πρεμιέρας (βλ. "Hétérotopie"). Πάντα μου άρεσαν οι δουλειές της, κυρίως γιατί καταπιάνονταν με πολλά θέματα - και σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, ωστόσο όμως με τρόπο απλό και ρομαντικό. Τόσο το "She", όσο και η "Hétérotopie" έχουν να κάνουν με τον προσωπικό χώρο, την μοναξιά και την μοναχικότητα, το ανθρώπινο μυαλό, και τη δύναμή του να δημιουργεί αλλά και να καταστρέφει.

VICE: Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σου με τον κινηματογράφο;

Ευτυχία Ιωσηφίδου: Νομίζω πως προέκυψε από τέσσερα βασικά πράγματα. Πρώτον, το γεγονός ότι -ασυνείδητα- οι γονείς μου νοίκιαζαν και βλέπαμε πολλές ταινίες και μου έμαθαν να πηγαίνω κινηματογράφο σαν ψυχαγωγία. Δεύτερον, το ότι στην οικογένεια μου, όλοι μου μιλούσαν και μου αφηγούνταν τις ιστορίες τους από τότε που γεννήθηκα. Νιώθω πολύ ευγνώμων γι' αυτό, δεν είναι και λίγο. Τρίτον, ότι με ενδιέφεραν πάντα ο συνδυασμός των ιστοριών και των εικόνων. Μου άρεσαν τα κόμικς, τα κινούμενα σχέδια, ήθελα να γράφω και να εικονογραφώ τις σκέψεις μου. Τέταρτον, είμαι πολύ παρατηρητικός άνθρωπος. Βλέπω και προσέχω πολλές λεπτομέρειες, χτίζω φαντασιακούς κόσμους με αφορμή ερεθίσματα στο δρόμο και νιώθω σαν να βρίσκομαι διαρκώς σε μια ταινία. ΄Όλα αυτά με κάνουν να ασχολούμαι με τον κινηματογράφο. Αν το σκεφτούμε καλά και σε πρωτογενή φάση, είναι ένα παιχνίδι σιωπής και παρατήρησης. Και αυτά τα δύο είναι πολύ γοητευτικά.

Τι σου προσφέρει η ενασχόληση με τον κινηματογράφο και αυτή η διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας;

Μου προσφέρει, χωρίς υπερβολή, κίνητρο για να ζω και μάλιστα ευτυχισμένη.

Το αγαπημένο σου στάδιο (της διαδικασίας αυτής);

Μέχρι στιγμής τα αγαπημένα μου στάδια είναι δύο και είναι και τα δύο μεταβατικά. Το πρώτο είναι της απόφασης: να κάνω τη σκέψη μου εικόνα. Το δεύτερο είναι της επικοινωνίας: να μοιραστώ τις σκέψεις μου με άλλους ανθρώπους.

Σε όλες, σχεδόν, τις δουλειές σου (She, Hétérotopie, κ.λπ.) καταπιάνεσαι με τη μοναξιά, την απόσταση, αλλά και τους δεσμούς και τη σημασία τους. Θέλεις να μου πεις κάποια πράγματα πάνω σ' αυτό; Υποθέτω πρόκειται για φόβους σου / προβληματισμούς που θες να ξορκίσεις / κατανοήσεις καλύτερα.

Ναι. Με ενδιαφέρουν πολύ οι άνθρωποι και πως αντιλαμβάνονται τη μοναξιά και τις αποστάσεις. Πιστεύω πως όλα είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Δεν ξέρω αν είναι φόβοι μου, αλλά σίγουρα είναι σκέψεις-προβληματισμοί. Προσπαθώ να βάλω τον εαυτό μου απέναντι και να ρωτήσω κάποια πράγματα και μετά αυτά να μην τα δω εγωιστικά, αλλά να τα μοιραστώ με άλλους ανθρώπους, γιατί πιστεύω πως μόνο έτσι μπορεί κανείς να πάρει ίσως κάποια απάντηση ή έστω νέα ερώτηση. Ό,τι έχω κάνει μέχρι στιγμής και ό,τι προβλέπω να κάνω άμεσα, έχει ένα -ασαφές ίσως- εγκιβωτισμένο σχήμα μέσα του. Με έναν τρόπο, αυτοαναφέρονται στον εαυτό τους. Είναι βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα αυτά, δεν ξέρω αν μπορώ να δώσω κάποια απάντηση, σίγουρα μπορώ να κάνω την ερώτησή μου με δημιουργικό τρόπο.

Το καλύτερο σχόλιο που έχεις ακούσει ποτέ για ταινία σου;

Δυστυχώς δεν μπορώ να θυμηθώ, παρότι έχω ακούσει κυρίως (πολύ) καλά σχόλια. Ελπίζω να ακούσω κάτι τόσο τρομερά καλό, που να ανατριχιάσω και να μην το ξεχάσω ποτέ!

Σε φοβίζουν οι περίοδοι που δεν νιώθεις δημιουργική; Ή τις θεωρείς, απλώς, διαλείμματα;

Δεν μου έχει τύχει ποτέ να μην αισθάνομαι δημιουργική ή να μην έχω ιδέες. Αν δεν έχω, δημιουργώ. Τώρα που το σκέφτομαι, είναι το μόνο πράγμα που δε φοβάμαι και νομίζω το χρωστάω στην οικογένειά μου.

Υπάρχει τρόπος να παραμείνει ένας καλλιτέχνης (και όχι μόνο) δυνατός και να μη χάσει την πίστη του, σε ό,τι κάνει, εν μέσω κρίσης; Και αν ναι, ποιος;

Δύσκολο αλλά εφικτό. Πρέπει να μάθουμε να είμαστε ευγνώμωνες για ό,τι μας προσφέρεται ή ακόμα και για την τύχη μας. Ο Όσκαρ Ουάιλντ, έλεγε -και μου αρέσει να το αναφέρω- πως αντί να σκέφτεσαι αυτά που θέλεις και δεν έχεις, να σκέφτεσαι αυτά που δε θέλεις και δεν έχεις. Επειτα, πρέπει να  μάθουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας ουσιαστικά, να δούμε τι θέλουμε, πως είμαστε ευτυχισμένοι, τι θέλουμε στον κόσμο μας. Νομίζω πως ένας άνθρωπος που προσπαθεί έστω, τα παραπάνω, είναι αρκετά δυνατός. Και προσωπικά, το «εν μέσω κρίσης» δε μου λέει κάτι. Πάντα υπάρχουν κρίσεις και πάντα υπάρχουν άνθρωποι που πρέπει να πιστέψουν παραπάνω στον εαυτό τους.

Αγαπημένοι σου σκηνοθέτες;

Θέλω να πω πόσο αγαπώ τον Δημήτρη Παπαιωάννου και τον Romeo Castellucci. Δεν θέλω να πω κινηματογραφικό σκηνοθέτη. Το σκεφτόμουν ότι σε αυτές τις ερωτήσεις θα είχα πρόβλημα. Συνήθως, όλοι λένε, είτε κάποιον σπουδαίο που δεν μπορείς να αμφισβητίσεις εύκολα αλλά μια τέτοια απάντηση μου κάνει βαρετή και ασφαλής -και ποιό το ενδιαφέρον σε αυτή;- είτε αναφέρουν ονόματα φίλων που είναι στον κύκλο τους. Εχω φίλους σκηνοθέτες και ηθοποιούς που μπορώ να πω πόσο εκτιμώ -και νομίζω το ξέρουν και οι ίδιοι- αλλά θα προτιμούσα να τους στηρίξω πιο έμπρακτα, χωρίς να τρέφω την συμπεριφορά «κλίκας» που κοροιδεύω και για την οποία γκρινιάζω όσο με θυμάμαι. Επίσης, δεν έχω αγαπημένους σκηνοθέτες, ακόμα ανακαλύπτω και τα γούστα μου κινούνται ανάλογα με το τι έχω ανάγκη να δω.

Και ηθοποιοί;

Αντίστοιχα κι εδώ. Δύσκολα εντυπωσιάζομαι με ερμηνείες. Ασε που έχω βαρεθεί να βλέπω τις ίδιες φάτσες παντού. Ας πούμε, υπάρχουν πολλά νέα υπέροχα παιδιά -πχ. στο Ωδείο Αθηνών- που όταν τα γνωρίσεις είναι σαν να ανακάλυψες θησαυρό.

Πώς δουλεύεις συνήθως με τους ηθοποιούς σου;

Επιλέγω με πολύ ενστικτώδη τρόπο. Όχι απαραίτητα ηθοποιούς. Κυρίως όχι ηθοποιούς, δηλαδή. Με ενδιαφέρει αρχικά ένα πρόσωπο, ένας άνθρωπος, σκέφτομαι για πολύ καιρό πόσο ταιριάζει με αυτό που θέλω όπως είναι ή πλάθω αυτό που σκέφτομαι βάσει κάποιου, μετά βλέπω αν επικοινωνούνται αυτά που σκέφτομαι και αν ναι και με εμπιστευτεί, προχωράμε μαζί. Είναι φοβερά και τρυφερά πλάσματα οι ηθοποιοί, τους θαυμάζω για τη δύναμή τους και τους αγαπώ. Είναι το ζουμί της ταινίας, πρέπει να τους ευχαριστούμε που δίνουν χρόνο και εμπιστοσύνη στις ιδέες μας. Μου φαίνονται σχέσεις οργανικές, όχι επαγγελματικές. Ίσως να μην μπορώ να δουλέψω με τον ίδιο τρόπο με άλλους, μπορεί να είναι για καλό ή κακό, θα δούμε.

Μια ταινία που, κατά κάποιο τρόπο, σε έχει σημαδέψει - και γιατί.

Δεν ξέρω. Μου ήρθε να πω το Being John Malkovich ή το Eternal Sunshine of a Spotless Mind, γιατί μια φορά σε bad trip άρχισα να λέω πως βρίσκομαι μέσα σε αυτές τις ταινίες. Το Rear Window με σημάδεψε ευχάριστα. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι υπάρχει όταν το είδα. Όπως και κάποια avant-garde έργα ή κλασσικά της Disney. Τελευταίος με εξέπληξε θετικά ο Godard. Κάτι που δεν έχω πει πουθενά ως τώρα είναι πως σημαδεμένη αρνητικά, είμαι από το Μόνος στο σπίτι, το οποίο βγήκε όταν ήμουν πολύ μικρή στις αίθουσες και επειδή είχε παντού αφίσες είχα κάθε βράδυ εφιάλτες εγκατάλειψης.

Θα μπορούσες να σε φανταστείς να κάνεις κάτι άλλο; Και αν ναι, τι;

Ναι, θα μπορούσα. Με ενδιαφέρει πολύ η θεωρία και η κριτική στην τέχνη. Απλά με αυτά είμαι στο 50%. Το άλλο μισό είναι στη δημιουργία. Δεν είπα ποτέ πως θέλω να γίνω το ένα ή το άλλο. Μου αρέσουν οι συνδυασμοί. Προσπαθώ να είμαι ευτυχισμένη και να κάνω όσα θέλω. Με ενδιαφέρουν οι τέχνες σε συνδυασμό με τη σκέψη. Κάτι ψάχνω μέσα από κάποιες φόρμες και προσπαθώ αυτό να το επικοινωνήσω.

Τόσο στο She, όσο και στην Hétérotopie υπάρχουν πολλά, μικρά κουτάκια (πολύχρωμα και μη) που συμβολίζουν τον προσωπικό χώρο. Πόσο σημαντικό είναι να έχει κανείς τον δικό του προσωπικό χώρο και πόσο δύσκολο είναι να βγει κάποιος από αυτόν (και φυσικά δεν εννοώ το δωμάτιο του, αλλά μάλλον τον εαυτό του);

Ωραία ερώτηση. Ο προσωπικός χώρος, όπως λέω και στην Hétérotopie, είναι το κύτταρο. Μια ανεξάρτητη και βασική φόρμα ζωής. Το να βγει κανείς από αυτό εντελώς, δεν ξέρω κατά πόσον είναι δυνατό. Το να μείνει εκεί μπορεί να τον πνίξει. Αυτή την ισορροπία ψάχνω.  Αυτό τομέσον. Όπως και στο She, ετσι και στην Hétérotopie, ψάχνω τις συνδέσεις, τις γραμμές ανάμεσα στις τελείες. Αυτό που βλέπουμε και στις δύο ταινίες είναι πως δεν παύουν να υπάρχουν τα κουτιά, αλλά πως η ουσία είναι να αντιληφθείς πως είσαι ένα κουτάκι ανάμεσα σε άλλα αμέτρητα και παρατηρώντας το να μπεις στη θέση του άλλου και να γίνεις «εμείς» χωρίς να πάψεις να είσαι εγώ. Στο She, παρατηρώ Αυτήν και αυτή ασφυκτιά στον κόσμο της, μέχρι που κάνει ένα βηματάκι αναπνοής προς τα έξω. Στην Hétérotopie-Ετεροτοπία, κάνοντας ένα λογοπαίγνιο εντοπίζω αυτο το ενδιάμεσο σημείο. Το να είσαι και εγώ και εμείς, και εδώ και εκεί, ταυτόχρονα απών και παρών. Κι εγώ στο κουτάκι μου είμαι. Ο τρόπος μου να μην πνίγομαι είναι να δημιουργώ. Η Hétérotopie κλείνει με τη φράση «Οι σκέψεις μου υπάρχουν επειδή υπάρχουν θεατές». Η ανάγκη των ανθρώπων είναι να βρουν τα κοινά τους.

Πού θα ήθελες να βρίσκεσαι, ιδανικά, αυτή τη στιγμή;

Ελα ντε.

Σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης, η Τζούντι (το σκυλάκι της Ευτυχίας) δεν σταματά να πηγαινοέρχεται, να χοροπηδάει πάνω μας και να κάνει χαρές. "Μία εκ των τριών μας, λοιπόν, είναι απολύτως συμβιβασμένη -μη σου πω ευτυχισμένη- με την ετεροτοπία της". Σκέφτομαι. "Ή, απλώς, δεν μπορεί να μιλήσει". Η Ευτυχία μου δείχνει την μακέτα -που η ίδια κατασκεύασε- για την "Hétérotopie", αλλά και κάποιες καρτ ποστάλ. Μου χαρίζει μία, την ευχαριστώ και κατεβαίνουμε μαζί προς τα κάτω.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.