Εντυπωσιακές Φωτογραφίες από ένα Ταξίδι Πατέρα-Κόρης

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

«Η δουλειά μου αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ένα είδος οικογενειακού άλμπουμ», δήλωσε ο φωτογράφος Jesse Burke, στο πλαίσιο της πρόσφατης «συζήτησης με τον καλλιτέχνη» που διοργανώθηκε. Το πιο πιθανό, όμως, είναι πως οι δικές σου και οι δικές μου οικογενειακές φωτογραφίες δεν έχουν και πολλή σχέση με την έκθεση του Burke, Wild & Precious, η οποία φιλοξενείται στο μουσείο Rhode Island School of Design στο Providence.

Η έκθεση έχει φάλαινες, μικρά ρακούν και ψόφια πουλιά. Έχει βουνά, ποτάμια, βοτσαλωτές παραλίες και αφράτα σύννεφα που στροβιλίζονται στον ουρανό. Και στις περισσότερες φωτογραφίες υπάρχει μια λιλιπούτεια πρωταγωνίστρια· η κόρη του Burke, η Clover, την οποία φωτογράφιζε μεταξύ πέντε και εννέα ετών, κατά τη διάρκεια ταξιδιών που έκαναν διασχίζοντας την Αμερική. Σε ένα καρέ εμφανίζεται ως μικροσκοπική φιγούρα που σκάβει στο χώμα, περιτριγυρισμένη από ξύλα που ξέβρασε η θάλασσα, σε μια παραλία του βορειοδυτικού Ειρηνικού. Σε άλλες, εμφανίζεται σε κοντινό πλάνο φορώντας μια απόχη για πεταλούδες σαν να είναι νυφικό πέπλο ή κοιτάζοντας την κάμερα καθώς κυλάει αίμα στο πρόσωπό της, το οποίο προήλθε από μια ακίνδυνη, πλην όμως εντυπωσιακή ρινορραγία.

Οι 15 εικόνες της έκθεσης αποτελούν τμήμα μιας σειράς 134 φωτογραφιών που δημοσιεύτηκαν σε βιβλίο της Daylight Books τον περασμένο Νοέμβριο, το οποίο έκλεινε με σημειώσεις από τους δυο συνεργάτες – πατέρα και κόρη. Η σημείωση του Burke γράφει σε ένα σημείο: «Ο νους μου είναι γεμάτος κινούμενες εικόνες, με εσένα να τρέχεις στη θάλασσα καθώς χασκογελάνε οι γλάροι από ψηλά, με εσένα να μαζεύεις μακρόστενες λωρίδες από φλοιό σημύδας και ριγωτά φτερά από γαλοπούλες, με εσένα κι εμένα να πλένουμε αθόρυβα τα δόντια μας ο ένας πλάι στον άλλο, κάτω από το βουητό της πράσινης λάμπας φθορισμού στην τουαλέτα του μοτέλ μας…». Στο τέλος του βιβλίου η Clover απαντά: «Πήραμε στην αγκαλιά μας πουλιά, λαγουδάκια, σαλαμάνδρες και έντομα… Θυμάμαι τη στιγμή που είδα την ψόφια φάλαινα και πόσο άσχημα μύριζε».

Την περασμένη βδομάδα, πριν από τα εγκαίνια, επισκέφτηκα την έκθεση με τον Burke, ο οποίος πρόσφατα συγκαταλέχθηκε από το περιοδικό TIME ανάμεσα στους 50 φωτογράφους που αξίζει να ακολουθήσεις στο Instagram.

VICE: Πώς προέκυψε το συγκεκριμένο πρότζεκτ;
Jesse Burke: Η γυναίκα μου κι εγώ ήμασταν πάντα πολύ κοντά στη φύση, πριν κάνουμε παιδιά. Πάντοτε κάναμε πεζοπορίες, βγαίναμε έξω και ψάχναμε νέες περιπέτειες. Όταν αποκτήσαμε παιδί ήταν φυσικό να υιοθετήσει κι εκείνο τον τρόπο ζωής μας. Αντί, λοιπόν, να αλλάξουμε τρόπο ζωής, συμπεριλάβαμε και την κόρη μας σ' αυτόν. Κι αυτό δεν είχε να κάνει με τη δουλειά μου.

Μια μέρα, λοιπόν, αποφάσισα να πάω μια εκδρομή με το παιδί μου, γιατί δεν είχε σχολείο. Μια και είμαι ο freelancer της οικογένειας, όταν υπάρχει κάποια εβδομάδα που δεν δουλεύω και η γυναίκα μου δεν μπορεί να πάρει άδεια, έχω εγώ την ευθύνη της φροντίδας της κόρης μας. Σκέφτηκα: «Πάμε να φύγουμε επιτέλους από την πόλη και να κάνουμε ένα ταξίδι. Και θα βγάλω και φωτογραφίες για το άλλο μου πρότζεκτ».

Βρεθήκαμε, λοιπόν, καθ' οδόν. Σιγά-σιγά, αφού πέρασαν μια-δυο μέρες από τις έξι που θα διαρκούσε το ταξίδι μας, άρχισα να βγάζω τις φωτογραφίες που ήθελα –κατά βάση φωτογραφίες τοπίου στο Maine– ενώ κάπου-κάπου έκανε κι εκείνη την εμφάνισή της στα πλάνα. Σκέφτηκα: «Τέλεια, θα βγάλω αυτές για την πλάκα μου για να τις δείξω στη γυναίκα μου και θα κρατήσω για τη δουλειά μου τις φωτογραφίες τοπίου». Μετά την τρίτη μέρα, όμως, συνειδητοποίησα ότι όλο αυτό μπορούσε να πάρει άλλη μορφή.

Της έκανες κάποια επίσημη πρόταση να συμμετάσχει στο πρότζεκτ σου; Της είπες «δεν μου λες, θέλεις να συμμετάσχεις στο καινούργιο μου πρότζεκτ;»;
Πολύ γρήγορα συνειδητοποίησα ότι η σχέση μας δεν ήταν μια σχέση σκηνοθέτη και υποκειμένου, αλλά μια σχέση συνεργάτη προς συνεργάτη. Όταν την άφηνα να είναι ο εαυτός της και σταματούσα να τη «στήνω» τόσο πολύ, το πρότζεκτ γινόταν πλουσιότερο σε πολλά επίπεδα και αυτό με έκανε ευτυχή. Το ίδιο και εκείνη.

Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, την καθοδηγούσα προς ένα συγκεκριμένο μέρος χωρίς πολλές ντιρεκτίβες. Έλεγα, ας πούμε, «έλα να περπατήσουμε από εδώ» και την άφηνα να αλληλοεπιδράσει με το μέρος. Υπήρξε μια στιγμή που ένιωσα σαν να μου είχε έρθει επιφοίτηση. Ήμασταν σε μια παραλία στον Καναδά –η συγκεκριμένη φωτογραφία δεν είναι ανάμεσα στα εκθέματα– κι εκείνη ήταν καθισμένη. Είχε ομίχλη στην παραλία, η οποία ήταν πανέμορφη, ενώ υπήρχε ένας σωρός με απομεινάρια από είδη αλιείας, γιατί η παραλία ήταν πολύ απομακρυσμένη και δεν υπήρχε κανείς να την καθαρίσει. Έτσι, έπειτα από πολλές ώρες οδήγησης, η Clover ήθελε να παίξει και να τρέξει και όχι να κάθεται και να ακούει τον πατέρα της. Εγώ της έλεγα «σταμάτα. Κοίτα εδώ. Κάνε αυτό». Κι εκείνη δεν άκουγε. Στριφογύριζε ένα σχοινί γύρω από τα πόδια της κι εγώ είχα εκνευριστεί πολύ. Και δεν έβγαλα τις φωτογραφίες που ήθελα.

Έτσι φύγαμε, πήγαμε σπίτι και τη νύχτα, καθώς χάζευα τις φωτογραφίες στον υπολογιστή, μου ήρθε η επιφοίτηση και συνειδητοποίησα ότι δεν είχα τις φωτογραφίες που νόμιζα ότι ήθελα. Αλλά δεν τις χρειαζόμουν. Κι αυτό γιατί οι φωτογραφίες που την έδειχναν να κάνει αυτό που εκείνη ήθελε ήταν πολύ καλύτερες. Ήταν αληθινές, ήταν ειλικρινείς και ήταν το αποτέλεσμα μιας ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ μας. Δεν εννοώ ότι δεν είχε συναίσθηση ότι φωτογραφίζεται και ότι ποζάρει για την κάμερα. Απλώς το έκανε με τους δικούς της όρους, όχι τους δικούς μου.

Νομίζω ότι μια από τις πιο συναρπαστικές φωτογραφίες είναι αυτή που κοιτάζω αυτήν τη στιγμή, στην οποία είναι κεντραρισμένα τα μάτια της. Ο θεατής την κοιτάει κατάματα.
Η φωτογραφία με την ανοιγμένη μύτη.

Ναι. Τι βλέπεις όταν κοιτάς αυτήν τη φωτογραφία;
Όταν την κοιτάζω βλέπω ηρεμία, κατανόηση και δύναμη πάνω σε ένα ευάλωτο πρόσωπο. Σαφώς όταν κάποιος βλέπει αίμα και ένα μικρό παιδί, ο νους του πηγαίνει σε κάποιον τραυματισμό ή κάποια πληγή. Αλλά εκείνη δείχνει απολύτως ήρεμη και σχεδόν επιθετική, αντί να είναι φοβισμένη και να έχει την αντίδραση που συνήθως συσχετίζουμε με ένα τραυματισμένο παιδί που αιμορραγεί. Και το λατρεύω αυτό. Ένα πράγμα που πάντα έβρισκα πολύ ενδιαφέρον είναι η ικανότητά της να επιτάσσει και να ελέγχει τον χώρο και να αισθάνεται άνετα σε οποιαδήποτε κατάσταση κι αν βρεθεί, όπου κι αν είμαστε.

Σε πολλές από αυτές τις φωτογραφίες αναρωτιόμουν: «Αυτό το ζώο είναι νεκρό ή κοιμάται;». Τις περισσότερες φορές τα ζώα δείχνουν να είναι νεκρά.
Νεκρά. Πάντα νεκρά. Αυτό είναι ζωντανό. [Δείχνει τη φωτογραφία με τίτλο «Όσο φυτρώνει χορτάρι»] Είναι ένα μωρό ρακούν.

Το να πηγαίνεις το παιδί σου στη φύση είναι εν μέρει ένας τρόπος να συζητήσεις μαζί του για τον θάνατο;
Ναι, βέβαια. Πάντα θεωρούσα σημαντικό να είναι εξοικειωμένα τα παιδιά μου με τον θάνατο και όχι να τον φοβούνται. Είναι φυσιολογικό. Και συμβαίνει. Το συναντάμε στη ζωή μας όταν «χάνουμε» ανθρώπους ή κατοικίδια. Όλοι το συναντούν.

Αλλά όταν βγούμε στη φύση αυτό που αλλάζει είναι ότι εμείς, η οικογένεια Burke –ή ίσως όλοι οι άνθρωποι γενικότερα, τολμώ να πω–, έχουμε μια ενστικτώδη επιθυμία να έρθουμε σε επαφή με τα ζώα. [Όμως] η σχέση αυτή δεν είναι αμφίδρομη. Τα ζώα δεν δίνουν δεκάρα για εμάς. Αλλά εμείς τα αγαπάμε και θέλουμε να μάθουμε πράγματα γι' αυτά, να τα μελετήσουμε και να τα αγγίξουμε. Εκείνα, πάλι θέλουν να τρέξουν μακριά μας.

Δεδομένου ότι δεν είμαι επιστήμονας και δεν κάνω έρευνες πεδίου σχετικά με τα κογιότ, λόγου χάρη, η μόνη ευκαιρία που έχω εγώ ή τα παιδιά μου να δούμε, να αγγίξουμε, να αισθανθούμε και να περιεργαστούμε ένα κογιότ είναι όταν έχουμε την τύχη να το συναντήσουμε νεκρό στο δάσος. Έτσι, ένα μέρος της ομορφιάς του να βρίσκεις ένα νεκρό πλάσμα είναι ότι μπορείς να εκμεταλλευτείς την ευκαιρία, να το μελετήσεις και να το κοιτάξεις καλά. Και θεωρώ ότι κατ' αυτό τον τρόπο συνδέεσαι πολύ βαθύτερα με το ζώο απ' ό,τι μέσω των βιβλίων, της τηλεόρασης ή του ζωολογικού κήπου.

Η φωτογραφία με τη φάλαινα είναι το ιδανικό παράδειγμα. Ήξερα ότι η φάλαινα βρισκόταν εκεί γιατί το είχα δει στις ειδήσεις. Κι έτσι οδήγησα μέχρι εκεί. Τα κάνουμε εμείς αυτά όταν ακούμε για νεκρές φάλαινες στις ειδήσεις. Πηγαίνουμε κατευθείαν στο μέρος για να βγάλουμε φωτογραφίες, αλλά και για τον ίδιο λόγο που βρίσκονται όλοι εκεί· για να τη «φάμε με τα μάτια μας», μια και το θέαμα είναι συγκλονιστικό! Είναι αδιανόητο πως ένα πλάσμα του ωκεανού μου χάρισε την ανάμνηση της κόρης μου να κρατάει το πτερύγιό του και να το κοιτάει. Είναι μια απίστευτα μοναδική εμπειρία.

Πρέπει να ξεπεράσει κανείς το μακάβριο θέαμα και να δει την ουσία του θέματος, η οποία είναι ότι της δίνεται η ευκαιρία να αγγίξει και να δει όλα τα πλάσματα. Και αν βρίσκεσαι συχνά στη φύση έχεις περισσότερες πιθανότητες να δεις κάποιο πλάσμα.

Γιατί συμπεριέλαβες και τις φωτογραφίες στις οποίες κοιμάται στο θέμα;
Όταν είμαστε στον δρόμο, διαλέγουμε επίτηδες να μένουμε σε παρακμιακά ξενοδοχεία. Εν μέρει γιατί λατρεύω να βγάζω φωτογραφίες σε αυτά, αλλά και γιατί είναι μια φθηνή και εύκολη λύση που υπάρχει παντού. Ένα βράδυ, λοιπόν, βγήκα από την τουαλέτα, την είδα να κοιμάται κάτω από το φως του κομοδίνου και σκέφτηκα «ουάου, είναι σαν ένα φωτισμένο αγγελούδι που κοιμάται».

Κι έτσι είπα από μέσα μου «θα τη βγάλω φωτογραφία την ώρα που κοιμάται. Είναι πανέμορφη». Και πάλι, δεν είχα σκεφτεί πώς θα τη συνέδεα με το όλο πρότζεκτ. Απλώς έβγαλα τη φωτογραφία, κάθισα δίπλα και την έβλεπα που κοιμόταν. Ήταν υπέροχο. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που κάθισα να παρακολουθήσω το παιδί μου να κοιμάται, με το φως αναμμένο. Έβλεπα το στέρνο [της] να κινείται και τίποτα άλλο. Ήταν τόσο όμορφο και τόσο απλό.

Τότε σκέφτηκα να τη φωτογραφίζω κάθε βράδυ. Κυριολεκτικά κάθε βράδυ. Κι έτσι έγινε κι αυτό κομμάτι του πρότζεκτ. Οι φωτογραφίες στις οποίες κοιμάται, κατά κάποιον τρόπο λειτουργούν ως ραχοκοκαλιά για το έργο μου. Απέκτησαν πολύ σημαντικό νόημα, εκ των υστέρων, με έναν τρόπο που δεν θα μπορούσα ποτέ να προβλέψω. Κι αυτό γιατί στην αρχή του βιβλίου, η πρώτη εικόνα που βλέπεις είναι μια από τις φωτογραφίες που κοιμάται και στη συνέχεια όλες οι αντίστοιχες φωτογραφίες τοποθετούνται στην αρχή κάθε κεφαλαίου σαν ένα είδος επικεφαλίδας. Και η τελευταία φωτογραφία είναι πάλι τραβηγμένη στον ύπνο της. Κατά κάποιον τρόπο, ολόκληρο το βιβλίο είναι σαν ένα όνειρο.

Περισσότερα από το VICE

Πώς Είναι να Λειτουργείς Ένα Μπαρ στη Μέση Μιας Εμπόλεμης Ζώνης;

Η Εκπληκτική Ομορφιά των Άδειων Πλατό όπου Γυρίζονται Ταινίες Πορνό

Σε Αυτό το Νησί οι Νέοι του Ιράν Είναι Ελεύθεροι