Η δεκαετία του '80 μνημονεύεται παγκοσμίως ως η πιο φανταχτερή και ίσως εκκεντρική δεκαετία που έχει υπάρξει. Ίσως, για πολλούς, να φαίνεται «κιτς» λόγω της μόδας που επικρατούσε στις τάξεις των νέων ανθρώπων. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, μπορούμε να πούμε πως, ενώ τα πράγματα έδειχναν να πηγαίνουν καλύτερα, δεν ήμασταν ακριβώς «ευθυγραμμισμένοι» με τον υπόλοιπο κόσμο. Ουσιαστικά, μιλάμε για την αρχή του τρόπου ζωής της νέας αυτής «φυλής» που ονομάζουμε -είτε για καλό, είτε για κακό- Νεοέλληνα. Το πιο εύκολο είναι να θυμάσαι την ποπ κουλτούρα της εκάστοτε δεκαετίας κι έτσι, οι περισσότεροι, με το που ακούσουμε τη λέξη 80's, φέρνουμε στο μυαλό μας τον Σταμάτη Γαρδέλη, τις βιντεοκασέτες, τον «Ιππότη της Ασφάλτου» και πολλά άλλα. Όμως, δεν ήταν μόνο αυτά. Όταν μιλάμε για μια δεκαετία, θα πρέπει να εστιάσουμε και σε τομείς όπως, η τεχνολογία, η πολιτική, ο αθλητισμός και πολλά άλλα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Αυτό έχει βάλει σκοπό να κάνει η ομάδα πίσω από την έκθεση «GR 80'S - H Ελλάδα του Ογδόντα», η οποία θα πραγματοποιηθεί σε σύμπραξη της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων και της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, την περίοδο από τα τέλη Ιανουαρίου μέχρι τα τέλη Μαρτίου του 2017. Οι επισκέπτες της θα έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν, να προβληματιστούν και να έρθουν σε επαφή με μια, κομβικής σημασίας για τη χώρα μας, περίοδο που έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Μπορεί η έκθεση να αργεί ακόμα, όμως, οι διοργανωτές της καλούν όσους ιδιώτες έχουν στην κατοχή τους ιδιαίτερα 80's αντικείμενα, να επικοινωνήσουν μαζί τους με σκοπό να τα εκθέσουν στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους της Τεχνόπολης Αθηνών. Με αφορμή το συγκεκριμένο κάλεσμα επικοινώνησα με τον Παναγή Παναγιωτόπουλο και τον Βασίλη Βαμβακά, δύο από τους διοργανωτές της έκθεσης, και μίλησα μαζί τους για τη δεκαετία που σχεδόν όλοι αγαπάμε, αλλά και τα όσα πρόκειται να ζήσουμε στα πλαίσια του «GR 80'S - H Ελλάδα του Ογδόντα».
VICE: Πώς σας ήρθε η ιδέα για τη συγκεκριμένη έκθεση; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Από την παλιότερη ενασχόλησή μας με τη δεκαετία του '80, από αντίδραση στην απαξίωση της Μεταπολίτευσης και της δημοκρατικής συνύπαρξης και από αντίδραση στη συνεχή επιστροφή στην αιματηρή δεκαετία του '40. Βασίλης Βαμβακάς: H αρχική ιδέα είναι να μελετήσουμε, να δούμε, να ακούσουμε και να συζητήσουμε μια αμφιλεγόμενη εποχή. Μια εποχή, που σημαδεύει τον τρόπο που ζούμε ακόμη και σήμερα. Είναι μεγάλη πρόκληση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τι είναι αυτό που κάνει τη δεκαετία του '80 τόσο ξεχωριστή για εσάς, ώστε να μπείτε στη διαδικασία να στήσετε ένα τόσο μεγάλο πρότζεκτ; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Είναι η εποχή που έχει αναπτυχθεί επαρκώς η έννοια της ατομικής επιδίωξης της ευτυχίας, χωρίς να έχει αποσταθεροποιηθεί ακόμα το συναισθηματικό σύμπαν των ανθρώπων. Για την Ελλάδα, είναι η εποχή που συνυπάρχει ο πολιτικός αρχαϊσμός με σύγχρονα ρεύματα στους τρόπους ζωής, και αυτό είναι συναρπαστικό. Βασίλης Βαμβακάς: Είναι, πράγματι, μια αμφιλεγόμενη περίοδος, μια εποχή πολιτικών παθών που όμως υποχωρούν και χάνονται μέσα σε πιο σύγχρονες, λιγότερο στρατευμένες «ταυτοτικές» αναζητήσεις. Το γεγονός, ότι αυτές οι νέες ταυτότητες που καλλιεργούνται έντονα από τα μέσα του '80 οδήγησαν σήμερα, την εποχή της κρίσης, σε νέα πολιτικά πάθη είναι ένας ενδιαφέρον κύκλος, μια ανάδρομη επανάληψη που θέλει ψάξιμο.
Προσωπικό Αρχείο Αθηνάς Καλογήρου
Υπάρχει λόγος να επισκεφτεί την Tεχνόπολη ένας νέος που δεν έζησε τη συγκεκριμένη δεκαετία ούτε ως παιδί; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Yπάρχει σοβαρός λόγος για να επισκεφτεί ένας νέος την έκθεσή μας όταν με το καλό ανοίξει. Σίγουρα θα του προσφέρει μια αίσθηση της πρόσφατης ιστορίας που δεν είναι η γνώση των βιβλίων και των αφηγήσεων των γονέων. Θα είναι μια διαδρομή σε κάτι μακρινό και οικείο μαζί, στο οποίο δεν θα του υποβληθεί μια σκληρή ερμηνεία των πραγμάτων, αλλά θα του δοθεί χώρος να τοποθετηθεί ο ίδιος. Σε πιο πρακτικό επίπεδο, δεν θα βρεθεί μπροστά στην υποβλητική λογική ενός μουσείου, αλλά θα έχει την ευκαιρία να αγγίξει όλη τη σημαντική βιβλιοπαραγωγή της εποχής, να δει σημαντικές εκπομπές της ΕΡΤ (ολόκληρες), να δει μια πολύ μεγάλη σειρά ελληνικών ταινιών και βιντεοταινιών, κάθε είδους και ακόμα να μπει μέσα σε ένα ολοκληρωμένο μεσοαστικό διαμέρισμα του 1987. Βασίλης Βαμβακάς: Ο κόσμος της τεχνολογίας και των ΜΜΕ, που είναι σε μεγάλο βαθμό ο κόσμος των σημερινών νέων, διαμορφώνεται καθοριστικά στα 80's. Τα Internet Cafe δεν είναι και τόσο μακριά από τα «ουφάδικα» που θα μπορούν οι επισκέπτες να παίξουν στην έκθεση. Η «γκατζετοποίηση» της καθημερινότητας και της ατομικότητας ξεκινά τότε, παρόλο που τα τότε μέσα (κασέτες, δισκέτες και άλλα), μπορεί να φανούν στους νέους σήμερα εντελώς πρωτόγονα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Όπως μπορεί να διαβάσει κανείς στην περιγραφή της έκθεσης, αυτή θα χωρίζεται σε τέσσερις τομείς. Ένας εξ' αυτών, θα είναι αφιερωμένος στην πολιτική σκηνή της εποχής. Τι σηματοδοτεί αυτή η εποχή πολιτικά για την Ελλάδα; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Την απόλυτη αντίφαση. Έναν γενναίο θεσμικό εκσυγχρονισμό από τη μία και μια αρχαϊκή και αταβιστική συνθήκη από την άλλη. Με τρομακτικό βέβαια κόστος για την οικονομία. Βασίλης Βαμβακάς: Στα 80's συνυπάρχει, για παράδειγμα, η ανοχή στην τρομοκρατία και το αίτημα για πλήρη εκδημοκρατισμό όλων των πεδίων της κοινωνικής ζωής. Δύο αντίρροπες δυνάμεις που δεν αφορούν αναγκαστικά δύο διαφορετικούς κόσμους, αλλά το ίδιο το άτομο, την ίδια κοινωνία.
Μπορούμε να θεωρήσουμε πως στη συγκεκριμένη εποχή τέθηκαν τα «θεμέλια» που οδήγησαν στο χτίσιμο της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης του σήμερα; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Αν θεωρήσουμε ότι δεν έπρεπε ποτέ να φτιαχτούν εύρωστα, μεσαία στρώματα και να έχουμε μια πολωμένη κοινωνία μεγάλων αποστάσεων, τότε ναι. Μια κοινωνία τιμίων φτωχών και λεπτεπίλεπτων πλουσίων δηλαδή. Μια Ελλάδα του '50. Απαντώ κάπως αντιδραστικά, γιατί η αναδιανομή του εισοδήματος είχε ξεκινήσει πριν το '81 στην Ελλάδα. Η μετατροπή του Έλληνα, από αποταμιευτή σε καταναλωτή, είναι μάλλον αυτό που συμβαίνει από το '81 και μετά, αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί αυτό μπορεί να θεωρηθεί κακό σε μια δημοκρατία των απολαύσεων. Σε μια δημοκρατία του καθήκοντος, ίσως. Aλλά, όχι σε μια δημοκρατία της αυτοπραγμάτωσης και του δυτικού προτύπου ζωής. Φυσικά, ο εξισωτισμός στην παιδεία, η ιδέα του «τζάμπα», ο υστερικός κρατισμός και ο κυνισμός μιας οικογένειας που φροντίζει μόνο τον εαυτό της και αδιαφορεί για το κοινωνικό σύνολο είναι κυρίως τέκνα του '80. Βασίλης Βαμβακάς: Η Ελλάδα στα 80's, εντάσσεται συνολικά στην υπερκαταναλωτική φάση που χαρακτηρίζει όλες τις δυτικές κοινωνίες. Η υπερκατανάλωση είναι νόμισμα με δύο όψεις. Aπό τη μια, ενεργητικότητα και ενθουσιασμός για κτήση διαφοροποιημένων ταυτοτήτων μέσω της κτήσης αγαθών κι από την άλλη, υποβάθμιση της αξίας της παραγωγής και της εργασίας ως καθοριστικών στοιχείων του ποιος είμαι και που πάω. Αυτή η εξέλιξη δεν αφορά μόνο την ελληνική κοινωνία. Η δεύτερη όψη πήρε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ελλάδα, η παραγνώριση δηλαδή της σημασίας της παραγωγής και η υπεραξιοδότηση της κατανάλωσης.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Θα ήταν λάθος να πούμε πως στα 80's, η χώρα άρχισε να ακολουθεί κατά κάποιο τρόπο της προσταγές της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Όχι, δεν είναι λάθος. Η ποπ κουλτούρα είναι η μέση κουλούρα των δημοκρατιών μετά τα 60's. Το σημείο που συναντιούνται μεγάλες μάζες και μοιράζονται πρότυπα που δεν είναι ηρωικά, θυσιαστικά ή πρότυπα εγκράτειας. Είναι η κύρια έκφραση των μεσαίων στρωμάτων και συνεπώς, είναι η κουλτούρα της κυρίαρχης -τότε- κοινωνικής τάξης στην Ελλάδα. Βασίλης Βαμβακάς: Η παγκοσμιοποίηση ξεκινά τυπικά το '89, με την πτώση του Τείχους. Έχει όμως προηγηθεί, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτισμικά, ακριβώς μέσω της όλο και μεγαλύτερης εξάπλωσης των δημοφιλών προϊόντων διασκέδασης. Το πολύ ενδιαφέρον μάλιστα, είναι ότι αυτή η «εισβολή"» της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας στην Ελλάδα και αλλού γίνεται στα 80's πολύ λιγότερο αντιληπτή ως πρόβλημα, ως έκφανση πολιτισμικού ιμπεριαλισμού, απ' ό,τι συνέβη σε άλλες δεκαετίες. Τα πρότυπα της παγκόσμιας πια διασκέδασης -μουσικής, κινηματογραφικής, τηλεοπτικής- κατά κάποιο τρόπο αποτέλεσαν το καλό πρόσωπο της παγκοσμιοποίησης που όλοι, λίγο-πολύ, αποδέχτηκαν.
Θα υπάρχουν αναφορές ή εκθέματα που να έχουν σχέση με ιστορικά μαγαζιά της εποχής; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Ναι, παρότι η εμπορική μνήμη στην Ελλάδα σβήνει γρήγορα όπως επίσης και η υλικότητα της. Βασίλης Βαμβακάς: Θα υπάρχουν αναφορές σε στέκια υποκουλτούρας αλλά και σε χώρους διασκέδασης και εστίασης με μεγάλη απήχηση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
- Τι αντικείμενα ψάχνετε;
- (…) Από αξεσουάρ των μηχανόβιων της εποχής, μέχρι υλικό φιλάθλων. Από σημαίες του ΚΚΕ, μέχρι μπουκάλια από κρασιά «Απέλια» και «Λακ ντε Ρος».
- Και τεύχη του «Playboy» που κάποιοι έχουν θαμμένα στις ντουλάπες τους.
Αλήθεια, πότε ήταν η ζωή των Ελλήνων πιο εύκολη και ποιοτική; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Αυτό είναι το πρόβλημα της νοσταλγίας. Το σήμερα, έτσι και αλλιώς, δεν είναι καλό σημείο αφετηρίας για οποιαδήποτε σύγκριση. Κανένας δεν θα σας πει ότι υπάρχει χειρότερο από το σήμερα, εκτός από αρκετούς που, μάλλον σωστά, θα σας πουν ότι χειρότερα από σήμερα θα είναι τα πράγματα αύριο. Από την άλλη, πώς να συγκρίνεις μια εποχή με πολύ μικρή ανεργία και μεγάλες προσδοκίες για το μέλλον; Δεν μπορείς να συγκρίνεις τη δυνατότητα να πηγαίνεις στο Βερολίνο με 50 ευρώ, με την τρελή αποταμίευση που χρειαζόταν ένα αντίστοιχο ταξίδι στο παρελθόν. Βασίλης Βαμβακάς: Δύσκολη ερώτηση πράγματι, διότι υπάρχουν πολλές ιδεολογικές διαμεσολαβήσεις του παρελθόντος. Θετικές και αρνητικές. Γεγονός, πάντως, είναι ότι τη δεκαετία του '80, το κομμάτι της κοινωνίας που ζούσε δύσκολα ήταν υπαρκτό αλλά μειούμενο, ενώ σήμερα έχουμε την αντίστροφη πορεία και μάλιστα πιθανότατα για κοινωνικά στρώματα που έζησαν πολύ καλά τις προηγούμενες δεκαετίες.
Ποια ήταν τα όνειρα του μέσου νέου της εποχής; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Μια μεγάλη μηχανή ήταν όνειρο, μεγάλο. Ένα παπάκι, ήταν ο προσιτός πόθος. Ένα «περφέτο» ήταν αντικείμενο πόθου για ορισμένες «φυλές» του '80. Το σημαντικότερο δεν είναι, όμως, ότι τα αντικείμενα είχαν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και ότι ήταν ακριβότερα, αλλά ότι αποτύπωναν την κοινωνική πρόοδο του καθενός, καθώς και την δημιουργία για τον κάθε ένα, ενός προσωπικού στυλ. Γι' αυτό και η έκθεση μας βασίζεται κατά πολύ στη συλλογή αντικειμένων από τους ανθρώπους που μόχθησαν για να τα αποκτήσουν, τα αγάπησαν, τα κράτησαν και επένδυσαν συναισθηματικά σε αυτά. Βασίλης Βαμβακάς: Νομίζω ότι μια από τις νέες φαντασιώσεις που μπαίνουν στη δεκαετία του '80 δεν είναι τόσο σε επίπεδο αντικειμένων, αλλά στο επίπεδο της δημοσιότητας. Μια τάση που θα κορυφωθεί στα επόμενα χρόνια βέβαια. Ο χώρος του αθλητισμού και της διασκέδασης αρχίζει να γίνεται ένα νέο πεδίο καλλιέργειας φιλοδοξιών. Το γεγονός δηλαδή πως κάποιος θέλει να αγοράσει τα παπούτσια Nike ή Pony, δεν αφορά μόνο τα ίδια τα παπούτσια, αλλά ότι θέλει να μοιάσει στον Μάικλ Τζόρνταν ή τον Γκάλη.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί από τα τέλη Ιανουαρίου μέχρι τα τέλη Μαρτίου του 2017, ωστόσο προς το παρόν «τρέχει» το κάλεσμα για τη συλλογή αντικειμένων από ιδιώτες. Τι αντικείμενα ψάχνετε; Παναγής Παναγιωτόπουλος: Ξεκινάμε στις 25 Ιανουαρίου και πράγματι αναζητούμε ακόμα πολλά αντικείμενα. Από αξεσουάρ των μηχανόβιων της εποχής, μέχρι υλικό φιλάθλων. Από σημαίες του ΚΚΕ, μέχρι μπουκάλια από κρασιά «Απέλια» και «Λακ ντε Ρος». Βασίλης Βαμβακάς: Και τεύχη του «Playboy» που κάποιοι έχουν θαμμένα στις ντουλάπες τους.
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
