Porajmos σημαίνει καταστροφή στην γλώσσα των τσιγγάνων. Έτσι έχει μείνει στην ιστορία η 2 Αυγούστου του 1944, η ημέρα που καθιερώθηκε ως Ημέρα Μνήμης των Ρομά. Στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς εξοντώθηκαν 3.000 Ρομά.
Οι προσπάθειες των Ρομά - και κυρίως των γυναικών Ρομά - υπονομεύονται από ρατσιστικές συμπεριφορές της κοινωνίας που τους ωθεί στο περιθώριο και τους αναγκάζει να μένουν εκεί.
Οι γυναίκες Ρομά υφίστανται έναν τριπλό αποκλεισμό. Πιο συγκεκριμένα, είναι γυναίκες και επομένως υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου, ανήκουν σε μια εθνοτική μειονότητα, δηλαδή αποκλείονται με βάση την εθνοτική τους προέλευση και τέλος στερούνται μιας επαρκούς πρόσβασης στην εκπαίδευση.
Οι γυναίκες Ρομά αποκλείονται από το εκπαιδευτικό σύστημα και άρα από την δυνατότητα μακροπρόθεσμης κοινωνικό-οικονομικής ενσωμάτωσης.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περιστατικά περιθωριοποίησης των γυναικών Ρομά αλλά και παθητικού αποκλεισμού τους από διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες.
Πολλές φορές οι γυναίκες Ρομά πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Τα περιστατικά βίας, ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν και να καταγραφούν ως τέτοια, εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων. Καταρχάς, σε αρκετές περιπτώσεις η βία κατά των γυναικών Ρομά θεωρείται ως μια αποδεκτή και συνηθισμένη πρακτική. Επίσης, το θύμα δεν μιλάει, καθώς φοβάται την περιθωριοποίηση μέσα στην κοινότητα. Τρίτον, οι θύτες σπάνια τιμωρούνται, γεγονός που αποθαρρύνει τις γυναίκες Ρομά να αναζητήσουν νομική βοήθεια. Και τέλος, οι γυναίκες Ρομά φοβούνται μια περαιτέρω θυματοποίησή τους από την αστυνομία.
Οι γυναίκες Ρομά πολλές φορές είναι αναγκασμένες να υπομένουν έναν φαύλο κύκλο βίας και θυματοποίησης, ο οποίος οφείλεται στην απουσία εναλλακτικών επιλογών.
Οι εκτιμήσεις για τον πληθυσμό των Ρομά στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα ποικίλουν, καθώς η έντονη κινητικότητα και οι συνεχείς μετακινήσεις επηρεάζουν την ακρίβεια των δημογραφικών στοιχείων. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 250.000-300.000 Ρομά. Ο αριθμός των γυναικών Ρομά παραμένει άγνωστος.
Η ισότιμη συνύπαρξη, η κοινωνική ένταξη και η πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα των γυναικών Ρομά παραμένει μέχρι σήμερα ένα σοβαρό ζήτημα που η Ελληνική πολιτεία καλείται να αντιμετωπίσει.
Οι γυναίκες Ρομά ζουν σε απόλυτη φτώχεια, πέφτουν θύματα βίας, εκμετάλλευσης και εμπορίας, ακόμα και μέσα στις ίδιες τις κοινότητές τους. Ο ρατσισμός, οι διακρίσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν συνήθεις πρακτικές απέναντι στις γυναίκες Ρομά.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός των γυναικών Ρομά στην Ελλάδα επιδεινώνεται εξαιτίας της βαθιάς οικονομικής κρίσης και της έντονης δραστηριοποίησης ρατσιστικών και ακραίων κινημάτων.
Οι συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στα Σπάτα οδήγησε το 2001 την τότε πρόεδρο της ομάδας εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τους Ρομά, κ. Josephine Verspaget, να δηλώσει ότι «υπάρχουν συνθήκες θεσμοθετημένου απαρτχάιντ για πολλούς Ρομά, όταν τους εγκαθιστούν δια της βίας σε απομονωμένες περιοχές μακριά από την υπόλοιπη κοινωνία».
Ο φαύλος κύκλος του κοινωνικού αποκλεισμού χτυπάει κατά κύριο λόγο τις γυναίκες Ρομά.
Οι γάμοι ανήλικων κοριτσιών αποτελούν μια συνηθισμένη πρακτική στις κοινότητες των Ρομά. Το ερώτημα, ωστόσο είναι, εάν η ελληνική νομοθεσία και η υπάρχουσα κοινωνική πολιτική μπορεί να προστατεύσει τα κορίτσια Ρομ.
Πολλές φορές οι ανήλικες νύφες Ρομ εκτίθενται σε περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, βίας και εκμετάλλευσης.
Συχνά τα ανήλικα κορίτσια απομακρύνονται από το σχολείο με σκοπό να παντρευτούν και να δημιουργήσουν την δική τους οικογένεια, γεγονός που εντείνει την φτώχεια, την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό από την αγορά εργασίας.
Ο γάμος και η γέννα σε νεαρή ηλικία έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία των κοριτσιών Ρομά. Η βρεφική θνησιμότητα είναι ιδιαίτερα υψηλή στους πληθυσμούς Ρομά ενώ, οι ανήλικες μητέρες αντιμετωπίζουν σοβαρές επιπλοκές κατά την γέννα ή ακόμα και τον θάνατο.
Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται πρόθυμη να λάβει μέτρα για την προστασία των γυναικών Ρομά, ωστόσο η χάραξη αποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής εξαντλείται σε θεωρητικό επίπεδο.
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, οι γυναίκες Ρομά παντρεύονται κατά μέσο όρο στην ηλικία των 15-16 χρονών. Συνήθως ένα κορίτσι θεωρείται πλέον αρκετά μεγάλο για γάμο ήδη από την ηλικία των 17 χρονών.
Ένα από τα πιο σημαντικά και διαδεδομένα έθιμα των Ρομά είναι και η λεγόμενη «αγορά της νύφης» από τον γαμπρό και την οικογένειά του. Το ύψος της προίκας εξαρτάται κυρίως από την ομορφιά, την αγνότητα, τα ταλέντα της νύφης, αλλά και από το κοινωνικό στάτους της οικογένειάς της.