Το μισοτελειωμένο τσιγάρο διαγράφει μια κοφτή, ελλειπτική τροχιά προτού «εκραγεί» σα κινέζικο πυροτέχνημα στο μικρό τσιμεντένιο τοίχο της κερκίδας. «Μα γ… το σπίτι μου, πάλι τα ίδια;» -κάποιοι γυρίζουν μηχανικά και ρίχνουν ένα αδιάφορο βλέμμα στον εξοργισμένο άντρα με τα σκούρα, κοκκάλινα γυαλιά λατινοαμερικανού δικτάτορα και τα παχύ μουστάκι. «Τι περίμενες καημένε, μας δουλεύουν κανονικά εδώ χάμω», ρίχνει αλάτι στην «πληγή» ένα νευρώδες γεροντάκι με μπεζ κασκέτο. Χειρονομεί αλαφιασμένα, κρατώντας σφιχτά το «Ευαγγέλιο» του ιπποδρόμου: Το περιοδικό «Γκανιάν». Στο βάθος «ορφανά» κουπόνια παρασύρονται από το ελαφρύ αεράκι την ώρα που ο σπίκερ ανακοινώνει την περήφανη νίκη του «Παοκάρα». «Δε μας γ… και εσύ» σιχτιρίζει ένας «παίκτης», αναστατωμένος από τις απανωτές χασούρες. Έτσι, όμως, είναι ο ταραγμένος «γάμος» τζόγου και ιπποδρόμου. Πότε μαζεύεις μήλα, πότε φύλλα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΜερικές εκατοντάδες μέτρα πιο μακριά πραγματοποιείται μια άλλη «κούρσα». Εκεί «αναβάτες» είναι οικογένειες με μικρά παιδιά, χιλιόπαθοι μετανάστες που ξέμειναν από μεροκάματο και «βετεράνοι» των αλόγων -άνθρωποι που δε γυρεύουν έπαθλα και νίκες αλλά έναν αξιοπρεπή τρόπο να συνεχίσουν τη ζωή τους. Οι περισσότεροι ζουν μέσα στους στάβλους. Μαζί με τα άλογα.
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΠερνώ την κεντρική πύλη στις 05.30 τα ξημερώματα. Είναι Παρασκευή -ημέρα ιπποδρομιών. Τα παλιά, καλά χρόνια διεξάγονταν περίπου 27 ιπποδρομίες την εβδομάδα -δηλαδή τρεις ιπποδρομιακές συγκεντρώσεις με εννιά ιπποδρομίες η καθεμία- συνήθως Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Στις «χρυσές» εποχές ο ιππόδρομος γέμιζε και το Σάββατο. Σήμερα οι ιπποδρομιακές μέρες είναι με το ζόρι δύο: Δευτέρα και Παρασκευή.
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΚατευθύνομαι προς τους στάβλους του Χρήστου Θεοδωράκη. Είναι ο πρόεδρος της Ένωσης Ιδιοκτητών Δρομώνων Ίππων Ελλάδας (ΕΙΔΙΕ) και ένας από τους λιγοστούς ανθρώπους που παραμένει πιστός στην πολύχρωμη μυθολογία του ιπποδρόμου. Όπως μου λέει έχει πια στους στάβλους του περίπου 50 άλογα. «Τόσα πολλά;», ρωτώ. Χαμογελά. «Δυστυχώς δεν είναι πολλά. Που να έβλεπες άλλες εποχές… Υπήρχαν 1700 άλογα συνολικά στον ιππόδρομο. Τώρα με το ζόρι φτάνουν τα 400. Έχουν αλλάξει δραματικά τα πράγματα». Πίσω του ένας άντρας κοντά στα 60 ανοίγει μία από τις ξύλινες πόρτες των στάβλων. Είναι ο Κώστας Συλιγκάκης, ο βασικός του σταβλίτης. Μένει εδώ και δύο χρόνια στους στάβλους μαζί με τη γυναίκα του, την Χριστούλα. Πιάνει δουλειά στις 05.30 το πρωί και τελειώνει αργά το απόγευμα. «Αυτά που βλέπεις είναι αθλητές, χρειάζονται ειδική φροντίδα», μου εξηγεί, χαϊδεύοντας τη ράχη του «Μούνχαμερ». Ο βοηθός του, ο Ασλάμ από το Πακιστάν, με ξεναγεί στο χώρο με το πρώτο, απαλό φως της μέρας. Βαδίζοντας πέφτουμε πάνω σε έναν κομματάκι άλλοκοτο διάδρομο, όπως εκείνοι των γυμναστηρίων. «Βοηθά για να προπονούνται τα άλογα», μου εξηγεί ο Ασλάμ. «Μόνο εμείς έχουμε τέτοιο μηχάνημα», παρεμβαίνει στην κουβέντα ο Ταχά από την Αίγυπτο. Ήρθε στην Ελλάδα το '91 με πτυχίο χημικού, αλλά τελικά βρήκε δουλειά στον ιππόδρομο και έκτοτε εργάζεται ως σταβλίτης. «Δεν είχα δει άλογο στη ζωή μου μέχρι να 'ρθω εδώ», μου αποκαλύπτει «συνομωτικά». Από τότε βλέπει κάθε μέρα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΣτις 07.00 μπαίνει στο στάβλο ένας λιπόσαρκος άντρας. «Αυτός είναι ο καλύτερος Έλληνας τζόκεϊ», μου γνέφει διακριτικά ο Ταχά. Ο Παναγιώτης Δημητσάνης είναι ένας ζωντανός θρύλος του ιπποδρόμου. Έχει τρέξει σε μεγάλες κούρσες του εξωτερικού, ενώ τα τελευταία 14 χρόνια κυριαρχεί στις ελληνικές ιπποδρομίες. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε ιπποδρομιακή κουλτούρα σα χώρα. Στο εξωτερικό βλέπεις στους αγώνες οικογένειες με μικρά παιδιά, που συνδυάζουν την επίσκεψη στον ιππόδρομο με το παιχνίδι. Κατασκηνώνουν, επισκέπτονται τα άλογα, έρχονται σε επαφή με τα ζώα. Αυτή η επαφή είναι θεραπευτική. Εδώ δυστυχώς ο ιππόδρομος συνδέθηκε αποκλειστικά με το στερεότυπο του τζογαδόρου και με τον καιρό έχασε το πραγματικό κοινό του», μου εξηγεί. Ο Ασλάμ φέρνει προσεκτικά ένα σελωμένο άλογο -ο Παναγιώτης το καβαλά με μια μηχανική κίνηση και κατευθύνεται προς το στίβο. Είναι η ώρα της προπόνησης.
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΤριγυρίζω στους παρακείμενους στάβλους -κάποιοι είναι εγκαταλελειμμένοι. Άλλοι, πάλι, είναι διαμορφωμένοι έτσι ώστε να μπορούν να φιλοξενήσουν «ενοίκους». Όχι μονάχα άλογα, αλλά και ανθρώπους. Σε έναν από τους στάβλους ένα μικρό κορίτσι παίζει στην αυλή με τον αδερφό της. Δεν πρέπει να είναι πάνω από οκτώ, εννιά. «Αλωνίζουν» μέσα στο μικρό, καλοσυντηρημένο κήπο με τις ντομάτες και τα υπόλοιπα λαχανικά -λίγα μέτρα πιο πίσω η μητέρα τους χτενίζει τη χαίτη ενός αλόγου. «Παλιά μέναμε στον Πειραιά, μέχρι που κάποια στιγμή αποφασίσαμε να έρθουμε εδώ λόγω οικονομικών δυσκολιών», μου εξηγεί. Ο άντρας της ήταν για χρόνια γυμναστής στον ιππόδρομο -σήμερα είναι ιδιοκτήτης δύο αλόγων. Ολόκληρη η οικογένεια μένει πια σε ένα μικρό δωμάτιο μέσα στους στάβλους -οι δύο γονείς και τα τρία τους παιδιά. Το μικρότερο είναι μόλις μερικών μηνών. «Περνάμε πολύ δύσκολα, υπάρχουν φορές που δεν έχω βενζίνη να τα πάω στο σχολείο», μου αποκαλύπτει ο πατέρας. Ρωτώ τη μικρή αν της αρέσει η ζωή στους στάβλους μαζί με τα άλογα. «Πάρα πολύ!», απαντά. «Θέλω να γίνω αναβάτρια όταν μεγαλώσω».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΤην ιδιότυπη «γειτονιά» συμπληρώνουν παλιοί προπονητές λίγο πριν από τη σύνταξη, παλαίμαχοι τζόκεϊ και Πακιστανοί εργάτες που ξέμειναν από δουλειά και δεν έχουν που να πάνε πια. Όλοι ζουν στους στάβλους. «Όσοι μπορούν φεύγουν», μου λέει ο Μπουζντάρ από τη Λαχόρ. «Έχουμε μείνει λιγότεροι από τους μισούς, δεν υπάρχει δουλειά για εμάς». Στις μικρές, χωμάτινες αυλές τριγυρίζουν κότες, κουνέλια, ακόμα και δυο μικρά ελάφια.
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΑνηφορίζω προς το μικρό καφέ όπου μαζεύονται προπονητές και αναβάτες για να χαλαρώσουν. Εκεί συναντώ τον Γιώργο Αλιμπινίση -είναι ο γραμματέας της Ένωσης Προπονητών Δρομόνων Ίππων. «Η δουλειά μας αφορά τόσο την διαβίωση όσο και την προπόνηση των αλόγων. Η αμοιβή μας προκύπτει από την κατάταξη των αλόγων. Κοινώς, πληρωνόμαστε αν εξασφαλίσουν μία από τις αμοιβόμενες θέσεις». Ρωτώ τον Γιώργο αν φοβάται πως στο μέλλον δε θα υπάρχουν ελληνικές ιπποδρομίες. «Ευελπιστώ πως δε θα συμβεί. Περιμένουμε όλοι βέβαια να δούμε ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις, μετά την πώληση του οργανισμού στον ΟΠΑΠ. Είμαστε ανήσυχοι. Ζουν 2.500 άνθρωποι από τον ιππόδρομο».Προ καιρού ο ΟΠΑΠ -με προσφορά του ξεπέρασε εκείνη της Intralot, φτάνοντας τα 40,5 εκατ. ευρώ- εξασφάλισε για 20 χρόνια την αποκλειστική άδεια για τη διεξαγωγή ιπποδρομιών στη χώρα, αφήνοντας εκτός deal τον πολύπαθο ΟΔΙΕ που κουβαλά βραχυπρόθεσμες οφειλές 260 εκ. ευρώ. Την ίδια ώρα η κυβέρνηση πέρασε μια τροπολογία που προβλέπει ότι ο υπερχρεωμένος οργανισμός θα πρέπει να τεθεί σε εκκαθάριση έως τα τέλη Μαρτίου 2015, αφότου υπογραφεί η σύμβαση παραχώρησης του ιπποδρομιακού στοιχήματος. Τι σημαίνουν, όμως, όλα αυτά για τους εργαζομένους;
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΟ Νίκος Σακκάς είναι η «φωνή» του ιπποδρόμου αλλά και ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Εργατοϋπαλλήλων ΟΔΙΕ. Τον επισκέπτομαι στο μπουθ, ενώ ετοιμάζεται να περιγράψει την πρώτη ιπποδρομία. «Ξέρεις τι αποθεματικό είχε κάποτε ο ιππόδρομος; Ήταν αιμοδότης της ελληνικής κοινωνίας. Το μισό Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και ένα μεγάλο μέρος του ΟΑΚΑ χτίστηκε με λεφτά που έφυγαν μέσα από τα ταμεία του ΟΔΙΕ. Μέχρι και το 2007 ο οργανισμός είχε κύκλο εργασιών κοντά στα τρία εκατομμύρια ευρώ ανά ιπποδρομιακή ημέρα. Έκτοτε έγιναν "εγκλήματα", απαξιώθηκε ο ιππόδρομος με πολιτικές αποφάσεις».
Η έκθεση πεπραγμένων της Επιτροπής Παιγνίων (ΕΕΕΠ) για το 2013, αποδεικνύει ότι ο κύκλος εργασιών του ιπποδρομιακού στοιχήματος συρρικνώθηκε το 2013 στα 65 εκατ. ευρώ από 260 εκ. το 2009 και 193 εκ. το 2010. Οι προβλέψεις για το 2014 είναι ακόμη χειρότερες. Οι εργασίες θα κλείσουν κάτω από τα 50 εκατ. ευρώ. Η πτώση αγγίζει τα επίπεδα του 70% την περίοδο 2009 - 2013. Στο μεταξύ, τις τελευταίες ημέρες ο Σύλλογος Εργατοϋπαλλήλων του ΟΔΙΕ διεκδικεί τη συμμετοχή του στις διαπραγματεύσεις με τον πλειοδότη ΟΠΑΠ και τους αρμόδιους φορείς. «Δίνουμε μάχη για να διασφαλιστούν τα εργασιακά δικαιώματα δεκαετιών», τονίζει ο Νίκος Σακκάς, λίγο προτού επιστρέψει στην περιγραφή της δεύτερης ιπποδρομίας της ημέρας.Δε μας αναγνωρίζουν τίποτα, δουλοπάροικοι είμαστε. Ακόμα και τον εξοπλισμό μας για χρόνια εμείς τον αγοράζαμε. Ο οργανισμός μας αμοίβει ως ανιδείκευτους εργάτες.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΚατευθύνομαι προς την εκκίνηση -εκεί παρατηρώ τη επίμονη «μάχη» δύο αντρών να τοποθετήσουν ένα ατίθασο άλογο στο σταρτ για να ξεκινήσει η κούρσα. Τινάσσεται με νεύρο δεξιά, αριστερά -ο τζόκεϊ πάνω στην Καλαμίτυ Τζέϊν μοιάζει ελαφρώς σαστισμένος. «Συμβαίνουν και αυτά καμιά φορά…», μου λέει ο Δημήτρης Πουρναράς, συμβασιούχος στον ελληνικό ιππόδρομο. Τον ρωτώ για το καθεστώς των «συμβασιούχων». «Είμαστε υπάλληλοι μιας ημέρας. Ερχόμαστε το πρωί, υπογράφουμε και το βράδυ απολυόμαστε. Αυτό σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζονται προϋπηρεσίες, αποζημιώσεις, ειδικότητες, τίποτα. Υπάρχουν άνθρωποι που δουλεύουν 20 χρόνια έτσι, αν και καλύπτουν πάγιες ανάγκες του ιπποδρόμου». Το μεροκάματο, όπως μου λέει, ο Δημήτρης είναι 40 ευρώ. «Δουλεύουμε από τις 6.30 το πρωί μέχρι τις 7.30 το απόγευμα, άλλοι στα σταρτ, τοποθετώντας τα άλογα στην εκκίνηση, άλλοι στο πράσινο, στην καθαριότητα, στο στίβο. Συνολικά ερχόμαστε τρεις φορές την εβδομάδα». Δίπλα στο Δημήτρη κάθεται ο Παντελής Τοματζόγλου, ο «παλαιότερος» των συμβασιούχων. Εδώ και 20 χρόνια εργάζεται κάτω από το ίδιο καθεστώς. «Δε μας αναγνωρίζουν τίποτα, δουλοπάροικοι είμαστε. Ακόμα και τον εξοπλισμό μας για χρόνια εμείς τον αγοράζαμε. Ο οργανισμός μας αμοίβει ως ανιδείκευτους εργάτες».
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΣιγά, σιγά οι ιπποδρομίες, η μία μετά την άλλη, ολοκληρώνονται. Κουπόνια και λιγοστά διπλωμένα περιοδικά έχουν ξεμείνει στις σκονισμένες κερκίδες για να θυμίζουν ότι εδώ πριν από λίγες ώρες διεξήχθησαν κούρσες αλόγων. Περνώ μια γρήγορη βόλτα από το άδειο σελωτήριο -στα αποδυτήρια των τζόκεϊ ακούγονται φωνές. «Παππού κρατιέσαι ακόμα…» λένε οι μικρότεροι τζόκεϊ σε έναν ασπρομάλλη άντρα λίγο πάνω από τα 50. Είναι ο Κωνσταντίνος Σγουρός, ένας «μαθουσάλας» των ελληνικών ιπποδρομιών με περισσότερες από 6.000 ιπποδρομίες. Ξεκίνησε το 1977 και έκτοτε δεν κατέβηκε ποτέ από τη ράχη του αλόγου. «Πενήντα ευρώ την ανάβαση παίρνουμε πια», μου λέει χαμογελώντας. «Δεν υπάρχουν λεφτά. Πολλά παιδιά έχουν σοβαρό βιοποριστικό πρόβλημα. Στις καλές εποχές γυρίζαμε σπίτι με 1.300, 1.400 ευρώ τον μήνα. Καμιά φορά και παραπάνω. Πλέον, οι περισσότεροι με το ζόρι φτάνουμε τα 500». «Πες ότι είμαστε και ανασφάλιστοι πρόεδρε!», του επισημαίνουν κάποιοι. Στην πραγματικότητα είναι ασφαλισμένοι εικονικά -μόνο για την περίπτωση θανάτου. Τα ατυχήματα βέβαια είναι συχνά και αρκούντως επίπονα, αν γίνει ένας λάθος χειρισμός. «Σαν τους ανθρώπους είναι και αυτά, έχουν τις παραξενιές τους. Ό,τι τους δώσεις σου επιστρέφουν πίσω. Όμως, δε μπορείς να μην αγαπήσεις αυτό το ζώο», μου λέει ο Κωνσταντίνος. Το μάτι μου πέφτει στο ντουλάπι του τζόκεϊ, Μιχάλη Ξυνού -μια φωτογραφία του Λουίς Ντιόγκο, άλλοτε σέντερ φορ του Ολυμπιακού, είναι κολλημένη στην εξωτερική πλευρά. Υπέροχη ειρωνεία, αν αναλογιστεί κανείς ότι χαρακτηρισμός «παλτό» προήλθε από την αργκό του ιπποδρόμου αποτελώντας το δείκτη της αγωνιστικής μετριότητας ενός αλόγου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Φωτογραφίες: Αλεξία ΤσαγκάρηΣήμερα στον ελληνικό ιππόδρομο οι ρομαντικοί φίλιπποι, οι ανασφάλιστοι αναβάτες, οι κακοπληρωμένοι προπονητές, οι απογοητευμένοι ιδιοκτήτες, οι ανήσυχοι εργαζόμενοι, οι ξαναμμένοι τζογάδοροι και τα άλογα παλεύουν, όλοι μαζί, για να κερδίσουν ένα και μόνο στοίχημα: Αυτό της επιβίωσης.
