Ιστορίες Αστυνομικής Βίας στην Ελλάδα

Φωτογραφία: Δημήτρης Μιχαλάκης (από τη συλλογή "4 Χρόνια Μνημόνιο σε 40 Φωτογραφίες)

Κάποιοι από σας θα έχετε ήδη πάρει είδηση τη φαρσοκωμωδία που ξεκίνησε με αφορμή την “άτυχη” έμπνευση της αστυνομίας της Νέας Υόρκης, που αποφάσισε να ενθαρρύνει τους πολίτες να μοιραστούν φωτογραφίες τους με τα όργανα της τάξης. Το #myNYPD σύντομα πλημμύρισε με φωτογραφίες αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, υπενθυμίζοντας στους πάντες ότι πλέον τίποτα δεν περνάει απαρατήρητο και πως τα κοινωνικά δίκτυα δεν ξεχνάνε. Ήταν όμως ταυτόχρονα και μία σοβαρή ένδειξη ότι ίσως τα αστυνομικά σώματα ανά τον κόσμο έχουν διαρρήξει τη σχέση τους με το κοινό σε βαθμό ανεπανόρθωτο, αφού σύντομα ακολούθησαν και άλλες χώρες με δικές τους φωτογραφίες.

Το πόσο γρήγορα και το Ελληνικό twitter πήρε τη σκυτάλη με το #myELAS, δε νομίζω να μας εκπλήσσει και τόσο, δεδομένου του ότι στην Ελλάδα η αστυνομική βία έχει δυστυχώς μεγάλη ιστορία. Όσο πίσω και αν κοιτάξουμε, η αστυνομία (και η χωροφυλακή παλιότερα) έχει χρησιμοποιηθεί για την τρομοκράτηση αριστερών και αντιφρονούντων, εναντίον διαδηλώσεων και… “τετιμπόιδων” με τον περιβόητο νόμο 4000 του “γέρου της Δημοκρατίας” Γεώργιου Παπανδρέου.

Ακόμη και στα χρόνια της μεταπολίτευσης, όπως έδειξε τότε η περίπτωση της δολοφονίας του Μιχάλη Καλτεζά, η Ελληνική αστυνομία δεν αναμορφώθηκε ποτέ. Αντίθετα, το “target group” τους μεγάλωσε για να συμπεριλάβει μετανάστες, ρομά και ακόμη και τουρίστες που είχαν την ατυχία να μην μιλάνε Ελληνικά ή να είναι κάπως μελαψοί, όταν συνάντησαν τα παιδιά με τα μπλε.

Θα αφήσουμε την ιστορία και θα κάνουμε fast-forward, για να έρθουμε στην τελευταία δεκαετία και να θυμηθούμε κάποιες από τις ιστορίες αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας που κουβάλησαν αυτή την κάπως μακρινή για πολλούς εικόνα στο σήμερα και η οποία έγινε η κυρίαρχη στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων.

Ας θυμηθούμε την περίπτωση του Αυγουστίνου Δημητρίου, του φοιτητή από την Κύπρο που μία ομάδα αστυνομικών στη Θεσσαλονίκη θεώρησε καλό να σακατέψει επειδή έτυχε να περνάει από ένα σημείο της πόλης μόνος του. Με τους ίδιους να αρνούνται το περιστατικό και να λένε ότι ο φοιτητής χτύπησε όταν έπεσε πάνω σε μία ζαρντινιέρα (και πρήστηκε σε σημείο που η αδερφή του δεν τον αναγνώρισε όταν τον είδε στο νοσοκομείο) και την αστυνομική και πολιτική ηγεσία να κάνει τα πάντα για να τους καλύψει, αυτό ήταν και ένα από τα πρώτα περιστατικά που έδειξε ότι το παιχνίδι αλλάζει: Ένα βίντεο που τραβήχτηκε από κάποιον γείτονα, έδειξε ξεκάθαρα ότι οι αστυνομικοί αναίτια επιτέθηκαν και σακάτεψαν τον νεαρό Κύπριο, που ακόμη και σήμερα φοβάται να επιστρέψει στην Ελλάδα (μάλλον καλώς). Σαν να μην έφταναν τα όσα έγιναν τότε, πρόσφατα η δικαιοσύνη, και παρά τα στοιχεία εναντίον τους, έβγαλε λάδι τους 6 από τους 8 αστυνομικούς που εμπλέκονταν στην υπόθεση. Δυστυχώς, οι περισσότερες περιπτώσεις που θα δούμε παρακάτω, είχαν παρόμοια κατάληξη.

Μεγάλο κομμάτι του προβλήματος με την Ελληνική αστυνομία δεν είναι μόνο η βία που με ευκολία ασκεί πάνω σε απλούς πολίτες, αλλά και η ατιμωρησία που ακολουθεί. Στην έκθεση της πάνω στο θέμα το 2012, η Διεθνής Αμνηστία αναφέρει κάποια χαρακτηριστικά “μεμονωμένα περιστατικά”:

“Ο Μανώλης Κυπραίος, δημοσιογράφος, υπέστη ολική απώλεια ακοής ενώ κάλυπτε διαδήλωση στην Αθήνα στις 15 Ιουνίου 2011 όταν, σύμφωνα με τις καταγγελίες, αστυνομικός πέταξε εναντίον του χειροβομβίδα κρότου-λάμψης. Ο Γιάννης Καυκάς υπέστη παρ’ ολίγον θανάσιμα τραύματα στο κεφάλι όταν χτυπήθηκε από αστυνομικούς μονάδας αποκατάστασης της τάξης κατά τη διάρκεια άλλης διαδήλωσης, στις 11 Μαΐου 2011. Συμμετείχε σε μια μεγάλη ομάδα ειρηνικών διαδηλωτών, εναντίον των οποίων, σύμφωνα με τις καταγγελίες, αστυνομικοί μονάδας αποκατάστασης της τάξης χρησιμοποίησαν υπερβολική βία εκείνη την ημέρα. Ο Αριβάν Οσμάν Αζίζ (Arivan Osman Aziz), Κούρδος μετανάστης, πέθανε από τα τραύματά του τον Ιούλιο του 2009 μετά τον ξυλοδαρμό του, σύμφωνα με τις καταγγελίες, από λιμενοφύλακα κατά τη σύλληψή του.”

Μέχρι σήμερα, σε καμία από αυτές τις υποθέσεις δεν έχει βρεθεί ποιοι ήταν οι αστυνομικοί που θεώρησαν ότι το να πετάς χειροβομβίδες κρότου-λάμψης στα κεφάλια δημοσιογράφων, να χτυπάς διαδηλωτές με πυροσβεστήρες ή και να σκοτώνεις κάποιον στο ξύλο, είναι κομμάτι της δουλειά τους. Και στις τρεις περιπτώσεις όμως, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα ήταν άφθονα, όπως επίσης και βίντεο από τις κάμερες ασφαλείας τραπεζών και καταστημάτων. Λίγη σημασία είχαν όμως για την έκβαση των υποθέσεων…

Σε μία από τις υποθέσεις που έκαναν την Ελλάδα ρεζίλι διεθνώς, και που όλοι την θυμόμαστε χάρη στην πρόθεση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νίκου Δένδια να μηνύσει την Βρετανική εφημερίδα Guardian που δημοσίευσε το θέμα, 15 αντιφασίστες διαδηλωτές βασανίστηκαν από αστυνομικούς μετά τη σύλληψη τους, αφού προηγουμένως είχαν ήδη φάει της χρονιάς τους. “Θύτες” αυτή τη φορά, το σώμα που συχνά πυκνά βλέπουμε να κατεβαίνουν με σούζες, πάνω στα γυαλιστερά παπάκια τους, τους δρόμους της Αθήνας, η ομάδα ΔΕΛΤΑ. Νέοι, σωματώδης, πάνοπλοι και με φτωχή εκπαίδευση όπως λένε πηγές μέσα από την αστυνομία, είναι το καμάρι της νέας ΕΛΑΣ.

Τότε ο κ.Δένδιας, χωρίς να έχει γνώση του τι θα έλεγε η γνωμάτευση του ιατροδικαστή, είχε υποστηρίξει ότι αυτά είναι φήμες που σκοπό έχουν να ρεζιλέψουν την Ελλάδα στο εξωτερικό, και ότι αν όντως είχε γίνει έτσι, γιατί δεν έχουν κάνει μήνυση στην αστυνομία τα θύματα. Μερικές μέρες αργότερα η αναφορά του ιατροδικαστή έδειξε σημάδια βασανισμού και κατατέθηκε μήνυση εναντίον της αστυνομίας.  Δεν έχει ασκηθεί  βέβαια μέχρι στιγμής δίωξη εναντίον κανενός αστυνομικού.

Δεν είχαμε άλλες σχετικές δηλώσεις του κ.Δένδια έκτοτε, ενώ ο Guardian ακόμα περιμένει την μήνυση. Αντίθετα, ο Υπουργός ανακοίνωσε τότε νέο εξοπλισμό και περαιτέρω χρηματοδότηση αυτών των σωμάτων, καθώς και την ίδρυση νέων σωμάτων που θα κουβαλάνε πιο βαρύ οπλισμό, για την αντιμετώπιση ένοπλων κακοποιών. Τι εννοεί πιο βαρύ, τη στιγμή που τα Εξάρχεια φυλάνε ομάδες ΔΕΛΤΑ με αυτόματα πολυβόλα, πρέπει να μας το εξηγήσει ο ίδιος. Με τα βίντεο που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και δείχνουν την συγκεκριμένη ομάδα να ρίχνει τις μηχανές της πάνω σε διαδηλωτές, μάλλον άλλο δρόμο πρέπει να πάρει το υπουργείο.

Ένα θέμα που έχουμε καλύψει εκτενώς στην Βρετανική έκδοση του Vice, δείχνει και μία άλλη πλευρά της δράσης της ΕΛΑΣ: Αυτή της χρήσης της σαν προστασίας απέναντι σε ακτιβιστές στις Σκουριές. Και τότε, σε μία διαδήλωση εναντίον του ανοίγματος ενός ορυχείου χρυσού, είχαν καταγγελθεί σοβαρά περιστατικά βίας εναντίον διαδηλωτών (κάτι που ξανά επιβεβαιώνετε από βίντεο) καθώς και ότι ένας αστυνομικός των ΜΑΤ τράβηξε μία ηλικιωμένη από το αυτοκίνητο της, την έβαλε να γονατίσει στο έδαφος, και την κλώτσησε επανειλημμένα στο γόνατο. Έκτοτε, πολλά περιστατικά έχουν ακολουθήσει. Ένας μάρτυρας με τον οποίο μίλησα πέρυσι τον Μάρτιο, μου κατήγγειλε ότι αστυνομικοί συνέλαβαν/απήγαγαν τον γιο του από το σπίτι του στην Θεσσαλονίκη και τον βασάνισαν στο υπόγειο του τοπικού τμήματος. Η μαρτυρία του έχει δημοσιευθεί εδώ.

Και φτάνουμε αισίως [sic] στις περιπτώσεις ξυλοδαρμού τουριστών, που είναι οι ιστορίες οι οποίες όντως καταστρέφουν την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό. Γάλλοι που τυγχάνει να είναι μαύροι, Κορεάτες, Νεοζηλανδοί, Ινδοί πανεπιστημιακοί ακόμη και Καναδοί καλλιτέχνες έχουν ξυλοκοπηθεί από Έλληνες αστυνομικούς, ενώ σε μερικές περιπτώσεις (όπως του Νεοζηλανδού) έχει γίνει καταγγελία και για κλοπή προσωπικών αντικειμένων και χρημάτων.

Χωρίς να πιάσουμε γεγονότα που συγκλόνισαν την Ελλάδα όπως την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τον ειδικό φρουρό (άλλη μία κατηγορία ανεκπαίδευτων ένοπλων αστυνομικών) Επαμεινώνδα Κορκονέα που έβαλε φωτιά στην Αθήνα, τον φοιτητή με τα πράσινα παπούτσια και τόσα άλλα που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς, η ετυμηγορία για την ΕΛΑΣ δεν είναι και η καλύτερη. Η ατιμωρησία που φαίνεται να απολαμβάνει δε, είναι ασυγχώρητη. Πρόσφατα, και ενώ δεν πέρασε στη φυλακή ούτε μία ώρα, ο δολοφόνος του Μιχάλη Καλτεζά παρασημοφορήθηκε από την ΕΛΑΣ.

Βλέποντας όλα αυτά, τα πραγματικά λίγα παραδείγματα από τα τόσα διαθέσιμα, καταλαβαίνει κανείς πως ο τρόπος που δρα και με τον οποίο είναι στημένη η Ελληνική αστυνομία, είτε το καταλαβαίνει το υπουργείο είτε όχι, αποτελεί πρόκληση για τον πολίτη. Οι υποτιθέμενοι προστάτες μας φτάνουν συχνά στο σημείο (σύμφωνα πάντα με καταγγελίες) να τραμπουκίζουν ανθρώπους στο δρόμο επειδή τους ζήτησαν να μην παρκάρουν στο πεζοδρόμιο.

Κάτι πρέπει να αλλάξει και τα λόγια ακόμη και του ΣΥΡΙΖΑ περί παραγωγής “κοινωνικής υπεραξίας” από την αστυνομία, ακούγονται σαν βλακείες. Πρέπει επιτέλους η δικαιοσύνη να λειτουργήσει και για την προστασία των πολιτών αλλά και για την προστασία των αστυνομικών. Μέχρι να γίνει αυτό, οι εικόνες αστυνομικών που κυκλοφορούν στο twitter θα είναι αυτές που είδαμε σήμερα: Βία, δακρυγόνα, ανάποδα κλομπ, κλωτσιές σε πεσμένους διαδηλωτές και ρούχα ποτισμένα με αίμα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.