Μεταμοντέρνα Κοινωνική Ευαισθητοποίηση για Χίπστερς

Photo by Flickr user Alyssa Filmaker

Την Τρίτη 29 Απριλίου, βρεθήκαμε στο Six D.O.G.S για το One Day Without Shoes event της εταιρείας υποδημάτων και οπτικών TOMS. Ήταν η τέταρτη φορά που πραγματοποιήθηκε αυτή η διοργάνωση στην Αθήνα. Στο πλαίσιό της, αναγνωρίσιμοι (και μη) Αθηναίοι έβγαλαν τα παπούτσια τους σε μία προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού για τις δυσκολίες και τους κινδύνους που επιφέρει η έλλειψη υπόδησης.  Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2006 από τον Blake Mycoskie, ο οποίος αφότου επέστρεψε από ένα ταξίδι στην Αργεντινή και ευαισθητοποιημένος από τον αριθμό των ξυπόλητων παιδιών που είδε εκεί, ξεκίνησε το επιχειρησιακό μοντέλο One for One, πάνω στο οποίο βασίστηκε και όλη η επιτυχία της εταιρείας. Η αρχή του μοντέλου αυτού είναι απλή: αγοράζοντας ένα ζευγάρι παπούτσια, ο Blake (όχι ο ίδιος, αλλά η εταιρεία - επίσης θα τον λέω με το μικρό του από εδώ και πέρα γιατί μου βγάζει μία οικειότητα το εταιρικό προφίλ του) χαρίζει ένα ακόμα ζευγάρι σε ένα παιδάκι κάποιας αναπτυσσόμενης χώρας, που το έχει ανάγκη.

Η διοργάνωση περιλάμβανε δράσεις όπως παρακολούθηση συναυλιών, πόση cocktail-ακίων στον κήπο, ξυπόλητο περίπατο στο κέντρο υπό τον αττικό ήλιο, αγορές από το Pop Up Store της ΤOMS, όπου μπορούσε κάποιος να βρει τα καινούρια σχέδια της εταιρείας (συμπεριλαμβανομένων και των ακόμα πιο environmentally friendly vegan παπουτσιών), installations αφιερωμένα στον σκοπό, καθώς και συζήτηση γύρω από τις αντιξοότητες του ξυπόλητου βάδην.

Photo: courtesy of TOMS Gr

Η φράση - κλειδί που ακουγόταν συνεχώς ήταν "πόσο δύσκολο είναι να περπατάς ξυπόλητος". Πάρα πολύ, ειδικά σε αυτά τα δέκα μέτρα από την είσοδο του μπαρ μέχρι τον κήπο και τούμπαλιν. Βοηθάει βεβαίως το ότι ο κήπος του εν λόγω μαγαζιού είναι στρωμμένος με αμμόχωμα και το ότι κανείς δεν χρειάστηκε να πάει ξυπόλητος μέχρι τους κάδους απορριμάτων - που τυγχάνει να είναι από τα πιο πολυκατουρημένα σημεία του ιστορικού κέντρου. Ενδιαφέρον επίσης μου προκάλεσε το γεγονός ότι ζητήθηκε από το προσωπικό της κουζίνας να βγάλει τα παπούτσια του, ώστε να ‘συμβαδίσει’ με το πνεύμα της διοργάνωσης. Ξυπόλητοι παρευρισκόμενοι, πρεσβευτές τις εταιρείας, καλλιτέχνες και κουλ φατσούλες του κέντρου, ξυπόλητοι και οι εθελοντές - μαθητές του Fashion Workshop - που πιθανότατα δυσφορούσαν σε κάθε βήμα τους στον χώρο, σκεπτόμενοι το μέλλον τους στη βιο-α-μηχανία της μόδας. Όπως αναγραφόταν και σε αφισάκι στον χώρο: “Εxperience a path that millions of children walk every day”. Ελληνιστί, ελάτε να δούμε πως είναι να περπατάς αριστερά - δεξιά ξυπόλητος, γνωρίζοντας ότι θα βγάλεις μετά τα μαντιλάκια Dettoll, για να καθαρίσεις τα πατουσάκια σου. Ακριβώς δηλαδή ό,τι κάνουν και εκατομμύρια παιδάκια ανά τον κόσμο.

Photo: courtsey of TOMS Gr

Δύο θετικά που εντοπίζω στο όλο εγχείρημα της εταιρείας TOMS και στην ελληνική ομάδα που έχει τρέξει το εν λόγω event τα τελευταία τέσσερα χρόνια: τo πρώτο είναι, ότι η δωρεάν παροχή παπουτσιών, συμβάλλει στη μείωση των πιθανοτήτων κάποιο παιδί αναπτυσσόμενης χώρας να μολυνθεί από μικρόβια που υπάρχουν στο έδαφος και κυρίως από την νόσο Podoconiosis που μπορεί να αποβεί και μοιραία. Το δεύτερο, ότι δίνοντας παπούτσια σε μαθητές αυξάνεται κατα 62% (σύμφωμα πάντα με στοιχεία της ΤΟΜS) η παρουσία τους στα σχολεία, καθώς η υπόδηση είναι προαπαιτούμενη ως στοιχείο της σχολικής στολής και ένα παιδί χρειάζεται καινούρια παπούτσια κάθε έξι μήνες. Και τα δύο είναι στοιχεία που οφείλεις να τα γνωρίζεις και να χαίρεσαι που δεν τα έχεις βιώσει, να ελπίζεις να μην τα βιώσεις ποτέ και να προβληματίζεσαι για το ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν ώστε να μη συμβαίνουν.

To βασικό πρόβλημα μου όμως με την φιλοσοφία της εταιρείας, είναι ότι δεν αποτελεί καν φιλοσοφία. Όπως αναφέρεται ξεκάθαρα στο website της εταιρείας και κάτω από την κατηγορία ονόματι ‘Εταιρική Ευθύνη’, το όλο εγχείρημα της TOMS είναι ένα επιχειρησιακό μοντέλο. Ένα κακό μοντέλο όμως, από άποψη κοινωνικής ευθύνης - όχι ευαισθητοποίησης, αλλά ευθύνης. Γιατί; Γιατί το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που παρουσιάζεται. Ναι, έχεις δώσει δέκα εκατομμύρια παπούτσια μέχρι στιγμής. Ναι, έχεις βοηθήσει πάνω από διακόσιες χιλιάδες άτομα με τα προβλήματα όρασης που αντιμετώπιζαν (αυτή είναι η πιο πρόσφατα δοκιμασμένη κίνηση της εταιρείας), καθώς για κάθε ζευγάρι γυαλιά TOMS που αγοράζεις, ο Blake βοηθάει κάποιον σε μία αναπτυσσόμενη χώρα. Ναι, για κάθε καφέ που θα αγοράσεις από τα ΤΟΜS (το τελευταίο εγχείρημα της εταιρείας) οι ‘καλούληδες’ θα δίνουν καθαρό νερό για μία εβδομάδα σε κάποιον που το χρειάζεται. Για μία εβδομάδα. Την επόμενη εβδομάδα όμως τι θα γίνει;

Έτσι ερχόμαστε στον χιπστερισμό της μεταμοντέρνας κοινωνικής ευθύνης. Στον χιπστερισμό της καλής κίνησης του τώρα και όχι του μετά. Ένα είναι δεδομένο και προφανές. Είμαστε όλοι μέρη του συστήματος με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Κάποιοι ίσως λίγο περισσότερο συμβιβασμένοι μ' αυτό, όντας υπάλληλοι κάποιου ομίλου. Προσκυνώντας προϊόντα με σήμα το μήλο και σπουδάζοντας σε ιδιωτικά πανεπιστήμια. Έχοντας συμμετάσχει σε πορείες για τον Χ ή τον Ψ σκοπό, κατά τα άλλα όμως ακολουθώντας μία σχετικά απολιτίκ στάση (μην μας πουν και κόκκινους, πράσινους ή μπλε). Έχοντας πέσει θύματα του marketing τέτοιων εταιρειών, με απότέλεσμα να κοιτάζουν τα σκισμένα από τη χρήση ζευγάρια TOMS και να σκέφτονται: "Tι στο διάολο σκεφτόμουν όταν τα ψώνιζα με την λογική του ‘ένα-για-ένα’;"

Δεν τα κοιτάω με σκεπτικισμό επειδή σκίστηκαν ή επειδή συνειδητοποιώ ότι τα πλήρωσα στην τριπλάσια τιμή, απ' ότι αν αγαόραζα κάτι αντίστοιχο από κάποιο μαγαζάκι της Αιόλου. Αλλά επειδή πραγματικά με την κίνησή μου, πέρα από εκείνο το ένα εξάμηνο που κάποιο παιδάκι, κάπου, κατάφερε να πάει σχολείο φορώντας παπούτσια, επί της ουσίας δεν άλλαξα κάτι ουσιστικά, εκτός ίσως απ' το ότι, βλακωδώς αισθανόμουν όμορφα για λίγο. Όπως αισθάνεται όμορφα και αυτός που στέλνει ένα μικρό χρηματικό ποσό μέσω κάποιας ΜΚΟ, σ' ένα παιδάκι στην Αφρική, κι εκείνο τού απαντάει με χαμόγελο στις φωτογραφίες, που στη συνέχεια τις βάζει στο ψυγείο, για να τις κοιτά κάθε φορά που βγάζει το γάλα σόγιας και την παπάγια. Όπως όμορφα αισθάνονται και οι Ατενίστας όταν κάνουν yarn-bombing στις στάσεις των λεωφορείων, ενδεχομένως γιατί όντως δεν ξέρουν να πλέκουν πουλόβερ ή όπως όμορφα αισθάνονται τα μέλη του TED, που μπορεί να πληρώνουν μια ακριβή συνδρομή, για να μπορούν να συζητάνε για όμορφα πράγματα και ρηξικέλευθες ιδέες για το water-μέλλον.

Photo: courtsey of TOMS Gr

Για να μην μακρυγορώ και βγάλω και άλλη χολή, θα καταλήξω λέγοντας, πως για να λειτουργούσε πιο ηθικά και πιο αποτελεσματικά το μοντέλο του Blake (και του κάθε Blake), τα δέκα εκατομμύρια δολάρια που δόθηκαν για τα ‘δωρισμένα΄ παπούτσια, θα μπορούσαν να επενδυθούν σε κάποιο δομικό πρόγραμμα που θα είχε πιθανότητες ακόμα και μελλοντικά να εξαλείψει το όποιο πρόβλημα, αντιμετωπίζοντας το στη ρίζα. Μην δώσεις νερό για μία εβδομάδα, αλλά μάζεψε τα χρήματα και χτίσε μία μονάδα ύδρευσης για καθαρό νερό ή ξεκίνα μία εργοστασιακή μονάδα -δίνοντας έτσι και εργασία- από την οποία θα μπορείς να παρέχεις παπούτσια σε περισσότερα παιδιά για μεγαλύτερο χρόνικό διάστημα. Εάν κάτι τέτοιο φαίνεται ουτοπικό και ακριβό, να σας πω ότι οι εταιρείες παραγωγής υποδημάτων και ένδυσης αλλάζουν τα εργοστάσια πιο συχνά και από τον ρυθμό που βγαίνει iphone. Και αυτό συμβαίνει γιατί μετακινούνται σε χώρες με πιο χαλαρή φορολογία, εργατικά έξοδα και νομοθεσία, έχοντας στόχο το μεγαλύτερο κέρδος.

Για να σας προλάβω, σε περίπτωση που, διαβάζοντας το κείμενο αναρωτιέστε ποιο είναι το πρόβλημά μου και γιατί "επιτίθεμαι" στο εγχείρημα αυτό: Καταρχάς, ο Blake δεν ανακάλυψε την Αμερική. Πήρε έναν ήδη υπάρχοντα τύπο παπουτσιού - το alpargata, γνωστό και ως εσπαντρίγια - τον κόπιαρε, βρίσκοντας ταυτόχρονα έναν ευφυή τρόπο για να πετύχει μεγαλύτερο κέρδος και να εμφανιστεί ο ίδιος ως "ένας από τους καλούς Δυτικούς που βοηθάνε τους άπορους αναπτυσσόμενους". Να το εξηγήσω και πιο απλά. Ένα μέσο ζευγάρι της εταιρείας κοστολογείται στο λιανικό εμπόριο 60 - 70 ευρώ. Το κόστος κατασκευής τους όμως δε μπορεί παρά να είναι πολύ χαμηλότερο, μιας και πέρα από τον δερμάτινο πάτο, η σόλα είναι κατασκευασμένη από πλαστικό και το εξωτερικό του είναι συνήθως καμβάς. Άρα με τα 65 ευρώ, δεν δίνεις εσύ, Blake, δώρο το ένα ζευγάρι, αλλά εγώ. Για την ακρίβεια με τα 65 ευρώ, μπορούμε να δώσουμε και δύο ζευγάρια δώρο.

Ζητώ συγγνώμη από όλους τους φίλους φασέους του Τριγώνου. Εάν θεωρείτε ότι με το να διαπιστώνω τα προφανή σας προσβάλλω με κάποιο τρόπο, σας δίνω το ελεύθερο να με κράξετε και να μου πετάξετε τα παπούτσια σας ενώ τρέχω σαν άλλη ‘Στεφανία’ στην Αιόλου. TOMSοβολήστε με ελεύθερα λοιπόν.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.