Το «Πείραμα» Αλληλεγγύης στη Μυτιλήνη Κινδυνεύει

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Κατσής

Για το χωριό του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ είχα ακούσει πολλές ιστορίες… ότι κάποιοι «τρελοί» - λέει- εκεί στη Μυτιλήνη που σκάνε καθημερινά καραβιές απελπισμένων προσφύγων, δε «μάσησαν» στην ξενοφοβία και την πολύ βολική αποστροφή στον «Άλλον», ούτε κλειδαμπαρώθηκαν στα σπίτια τους αδιαφορώντας γι' αυτές τις σκιές που βολόδερναν σκυθρωπά στο λιμάνι αλλά μετέτρεψαν την αλληλεγγύη από αφηρημένη ανθρωπιστική επίκληση σε βιωμένη πραγματικότητα. Έφτιαξαν ένα παραμύθι στις παλιές εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ χωρίς συρματοπλέγματα και φράχτες. Έναν ανοιχτό χώρο που μπορούσαν να ξαποσταίνουν οι πρόσφυγες σ' αυτό το ζόρικο και όχι και τόσο κινηματογραφικό ταξίδι προς τη Δύση. Αποφάσισα λοιπόν να πάω να δω από κοντά αυτό το πείραμα που έχει παρακινήσει από χριστιανούς Γερμανούς μέχρι Ολλανδούς ερευνητές για τη δυναμική και την πρωτοτυπία του και που τώρα κινδυνεύει από την αδιαφορία της Πολιτείας και την α λα καρτ αξιοποίηση του από τις αρχές.

Αφήνουμε πίσω μας το δρόμο με τα παλιά αρχοντικά με τη θάλασσα στ' αριστερά μας. Σιγά σιγά αρχίζουν να εμφανίζονται στην παραλία εξωτικές φιγούρες ανθρώπων, γυναίκες με μαντήλες αράζουν στην ακτή ή πάνε βόλτα τα μωρά τους και άνδρες να κολυμπάνε συνήθως με τα ρούχα τους. Είναι πολύ αθόρυβοι και διακριτικοί. Αποπνέουν μια αίσθηση λαχτάρας γι' αυτή τη δυνατότητα χαλάρωσης αναμεμειγμένη με μια συστολή μήπως ενοχλήσουν τους ντόπιους. Οι ντόπιοι βέβαια και οι ψαγμένοι παραθεριστές δεν πολυκάνουν μπάνιο στις παραλίες που βρίσκονται γύρω από το λιμάνι της Μυτιλήνης. Εξάλλου, η τοπική κοινωνία έχει αγκαλιάσει το χωριό του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ. Η φήμη του συγκίνησε μέχρι και μια ομάδα γερμανών χριστιανών που έφτασε εδώ για να κάνει καταγραφή ως προς το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να βοηθήσει, όπως μπορεί. «Ο κόσμος στη Γερμανία δεν ξέρει τι συμβαίνει στην Ελλάδα με τους μετανάστες» μου εξομολογήθηκε ο Μπένιαμιν από την οργάνωση Christian Peacemaker Teams.

Φτάνουμε στο ΠΙΚΠΑ. Ο πρώτος άνθρωπος που συνάντησα ήταν ο Χαμίτ , 29 ετών από το Αφγανιστάν. Βρίσκεται περίπου 20 μέρες εδώ περιμένοντας να κάνει αίτηση ασύλου. «Ήμουν στην Αθήνα πριν. Προσπάθησα δύο φορές να φύγω αλλά η Αστυνομία με έπιασε στο αεροδρόμιο και γύρισα εδώ για να κάνω αίτηση ασύλου. Ξέρω ότι η Ελλάδα έχει οικονομική κρίση. Δυσκολεύονται να βρουν δουλειά οι Έλληνες. Για μένα θα 'ναι ακόμα πιο δύσκολο». Ο Χαμίτ, έχει περάσει από τη Μόρια, το στρατόπεδο συγκέντρωσης που οδηγούνται οι πρόσφυγες για την ταυτοποίηση και παίρνουν χαρτί διοικητικής απέλασης. Τον ρωτάω να μου πει την άποψη του για τη Μόρια: «Πώς να απαντήσω αν είναι καλές οι συνθήκες σε μια φυλακή; Εδώ είμαστε ελεύθεροι. Εγώ στο Αφγανιστάν ως δημοσιογράφος πάλευα 10 χρόνια για την ελευθερία» μου λέει. Ο Χαμίτ στο Αφγανιστάν ήταν λέκτορας στο τμήμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου και αναλυτής σε τηλεοπτικά πάνελ. Κάποια στιγμή οι συνθήκες γι΄ αυτόν και αρκετούς συμπατριώτες του έγινε αφόρητες. «Η Αμερική και η Ευρώπη έχουν ευθύνες για την κατάσταση στο Αφγανιστάν. Δυο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην πατρίδα μου την τελευταία 15ετια. Ήταν πολύ επώδυνο για μένα να αφήσω δουλειά και οικογένεια. Δεν υπήρχε όμως άλλος δρόμος» μου εξηγεί.

Το ΠΙΚΠΑ είναι ασφυκτικά γεμάτο. Ενώ η χωρητικότητα του είναι για 80 άτομα, στο χώρο βρίσκονται περίπου 400 άτομα με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να κοιμούνται έξω σε πρόχειρα στρώματα που έχουν στηθεί παντού και να συνωστίζονται στις ελάχιστες τουαλέτες που υπάρχουν για να τους εξυπηρετήσουν. Αμέσως έρχονται γύρω μου άτομα που θέλουν να πουν τα παράπονα τους. Κανείς δεν τους εμποδίζει. Εδώ η επικοινωνία με τους δημοσιογράφους και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις είναι επιτρεπτή και χωρίς επιτήρηση. Αυτό δίνει μια δυνατότητα κοινωνικού ελέγχου. Ο Αλί από το Αφγανιστάν διαμαρτύρεται γιατί στο φαγητό που τους έφερε το Λιμενικό σήμερα βρήκαν σκουλήκια, ο Αμπνρουχμάν από τη Σομαλία μου δείχνει έναν συμπατριώτη του γεμάτο εξανθήματα στο πρόσωπο και την πλάτη που , η Ζάχρα λέει ότι οι τουαλέτες είναι πολύ βρώμικες και ο βόθρος έχει ξεχειλίσει.

Η Εφη Λατσούδη από το δίκτυο των εθελοντών του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ μου εξιστορεί τα γεγονότα που οδήγησαν στη σημερινή πολύ δύσκολη συγκυρία: « Την 1η Ιουλίου μας πήραν τηλέφωνο από το Λιμενικό και μας ζήτησαν να φέρουν κόσμο εδώ γιατί δεν υπήρχε άλλος χώρος, αφού η Μόρια δεν έχει ανοίξει ακόμα όλες τις πτέρυγες. Τους βάλαμε όρο να αναλάβουν αυτοί τη σίτιση γιατί μέχρι τότε μαγειρεύαμε εμείς. Διαμηνύσαμε ότι δε δεχόμαστε φύλαξη του χώρου από το Λιμενικό και την Αστυνομία και ότι αυτοί θα αναλάμβαναν τις μεταφορές ανθρώπων στο νοσοκομείο όταν εκδηλώνονταν ιατρικά προβλήματα. Το φαί όντως το φέρνουνε, αν και καμιά φορά οι μερίδες είναι λιγότερες και δημιουργούνται προβλήματα. Από τότε φέρνουν καθημερινά κόσμο χωρίς καμία ενημέρωση για το πότε θα φύγουν. Για μας είναι αβάσταχτη αυτή η συνθήκη. Η μοναδική εναλλακτική που υπάρχει είναι να στοιβάζονται στο λιμάνι κάτω από τον ήλιο χωρίς καθόλου υποδομές ή να μείνουν στο δρόμο. Διαχειριζόμαστε την πιο άσχημη κατάσταση. Οι άνθρωποι είναι σε απόγνωση και οι δικές μας δυνάμεις δεν επαρκούν. Δεν έχουμε καμία βοήθεια από την Πολιτεία. Στέλνουμε συνέχεια επιστολές. Ο Δήμος αδειάζει το βόθρο με μεγάλη πίεση. Ούτε ένα sleeping bag δε φέρανε. Όλα τα υλικά, τα φάρμακα και τα είδη πρώτης ανάγκης τα μαζεύουμε εμείς από εθελοντές αλλά δε φτάνουν. Το κράτος αντί να δίνει λεφτά για φυλακές , θα μπορούσε να μας βοηθήσει. Εμείς κρατάμε ζωντανή την προσπάθεια γιατί αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να ζουν ελεύθεροι. Δε χρειάζονται κάγκελα».

Μάλλον σ' αυτό το σημείο φανερώνεται με τον πλέον απροκάλυπτο τρόπο η ανευθυνότητα αν όχι υποκρισία του κράτους. Από τη μία τόσο ο ίδιος ο Υπουργός ναυτιλίας Μιλτιάδης Βαρβιτσίωτης , όσο και ο υπεύθυνος του Λιμενικού στη Λέσβο δεν αναγνωρίζουν την προσπάθεια που καταβάλλεται από το δίκτυο του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ και τους λοιδορούν ως «καταληψίες»και από την άλλη αξιοποιούν εργαλειακά αυτό το εγχείρημα πηγαίνοντας εκεί τους πρόσφυγες για να μη χαλάνε την «αισθητική» των κρουαζιερόπλοιων που αγκυροβολούν στο λιμάνι. Τους παρατάνε χωρίς καμιά περαιτέρω μέριμνα για τη διαβίωση τους. Έτσι οι εθελοντές που με μεράκι, προσωπικό χρόνο και κόπο έστησαν το εγχείρημα βλέπουν τώρα την προσπάθεια τους να αμαυρώνεται , αφού δε μπορούν να εξασφαλίσουν τις συνθήκες αξιοπρέπειας που θέλουν για τους πρόσφυγες, ούτε όμως να τους εγκαταλείψουν. Έχουν οργανώσει μόνοι τους ένα ιατρείο δύο φορές την εβδομάδα και μαθήματα ελληνικών. Όση ώρα παρακολουθούσα τον κόσμο να περιμένει για το ιατρείο, οι εθελοντές πηγαινοέρχονταν είτε για να αγοράσουν κάποιο φάρμακο που έλειπε , είτε για να μεταφέρουν μια έγκυο στο νοσοκομείο, παίζοντας δηλαδή το ρόλο αυτού που αποκαλούμε «κράτος πρόνοιας» σε μια πολιτισμένη χώρα.

Οι ίδιοι οι πρόσφυγες αντιλαμβάνονται και αναγνωρίζουν την προσπάθεια τους. Όσοι έτυχε να περάσουν από τη Μόρια και ξαναγύρισαν τους ευχαριστούν με συγκίνηση, γιατί εκεί κοιμούνταν στα χαλίκια με τους φύλακες πάνω από τα κεφάλια τους. «Οι εθελοντές μας βοηθάνε όσο μπορούν. Είμαστε ελεύθεροι, παίζουμε μπάλα, πάνε στη θάλασσα. Στην πόλη δεν κατεβαίνουμε γιατί φοβόμαστε. Νιώθουμε όμως ως φιλοξενούμενοι εδώ. Το μυαλό μας είναι πότε θα φύγουμε» μου λέει ο Ομάρ από το Σουδάν. Έχει μείνει 32 μέρες στο ΠΙΚΠΑ περιμένοντας την αίτηση ασύλου. Αυτό είναι κοινό βίωμα για τους περισσότερους. Όπως μου λένε, έχουν δώσει από 1500 - 2000 δολάρια ο καθένας στο διακινητή στην Τουρκία για να τους περάσει απέναντι και το μέλημα τους είναι να μπορέσουν τώρα να ταξιδέψουν για να βρουν δουλειά και να οργανώσουν ξανά τη ζωή τους ή να στηρίξουν οικονομικά αυτούς που άφησαν πίσω.

Ρωτάω στον Ευρυππίδη Καλογρίδη, από τους εθελοντές του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ γιατί επέλεξε να περάσει εδώ το Σάββατο του καθαρίζοντας και κουβαλώντας φάρμακα, αντί να πάει να προλάβει να ρίξει καμιά βουτιά ακόμα πριν μπει για τα καλά το Φθινόπωρο: «Κοίταξε στο χωριό ζήσαμε συγκλονιστικές εμπειρίες αυτά τα δύο χρόνια. Θυμάμαι τον Αμπντουλαχιχ που πήγε να του πάρει το πόδι η προπέλα για να προστατέψει την κοπέλα του. Τον φιλοξενήσαμε στο ΠΙΚΠΑ, τον πηγαίναμε για φυσικοθεραπεία και τα καταφέραμε. Όταν ήρθε κόντευε να χάσει το πόδι του και έφυγαν πριν λίγους μήνες μαζί με την κοπέλα του περπατώντας. Την Παστού που συνέλαβαν τον άνδρα της για διακινητή, έμεινε εδώ και τα παιδιά της πήγαιναν στο σχολείο. Αθωώθηκε ο άνδρας της και τώρα ζούνε όλοι μαζί στο Αμβούργο. Το Φάντη που έχασε όλη την οικογένεια του στο ναυάγιο και κάναμε μια ανθρώπινη τελετή. Για όλα αυτά μάλλον είμαι εδώ».

Τις ώρες που πέρασα στο χωριό του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ χάζευα παιδιά να τρέχουν στην παιδική χαρά, ζευγαράκια να βολτάρουν στη θάλασσα, μετανάστες και εθελοντές να καθαρίζουν όλοι μαζί έναν αυτοδιαχειριζόμενο χώρο, μπάλες να σκάνε στα πόδια μου, έναν Αφγανό να κουρεύει έναν συμπατριώτη του με απλωμένες εφημερίδες στο έδαφος. Μια μικρή κοινότητα που προσπαθούσε να οργανώσει την καθημερινότητα της με πολλές αντιξοότητες αλλά χωρίς κελιά. Γυρνώντας πίσω στο Λιμάνι καμιά κατοσταριά μετανάστες βρίσκονταν στο πάτωμα κάτω από έναν ανυπόφορο ήλιο, χωρίς νερό και φαί με μοναδικό άγχος των ανδρών του Λιμενικού να μην ξεφύγει αυτό το στιγμιότυπο στη δημοσιότητα. Η σύγκρουση δύο κόσμων σε τόσο λίγα χιλιόμετρα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.