Ο Άνθρωπος που Έγραψε το «Black Mirror» Φοβάται

Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε στο VICE US.

Το να στοχάζεσαι κάτι τόσο φευγαλέο όσο το παρόν είναι μια διαδικασία που φαντάζει σισύφεια. Εντούτοις, είναι ασύλληπτο πόσο πολύ έχει αλλάξει ο πλανήτης από το 2011, χρονιά κατά την οποία το Black Mirror του Charlie Brooker έκανε ντεμπούτο στη βρετανική τηλεόραση. Αποτελούμενο από τρεις αυτοτελείς ιστορίες –με την καθεμία να προτείνει ένα απειλητικό υποθετικό σενάριο το οποίο στηριζόταν στην αμφίδρομη σχέση κοινωνίας και τεχνολογίας–, σκιαγράφησε ένα κοντινό μέλλον το οποίο ήταν ταυτόχρονα σκοτεινά διασκεδαστικό αλλά και ανησυχητικά εφικτό.

Τώρα, όμως, στο περίεργο, εφιαλτικό τοπίο του 2016, είναι δύσκολο να πει κανείς αν το Black Mirror είναι πιο αναγκαίο από ποτέ ή αν η εποχή το έχει αφήσει πολύ πίσω της. Γιατί να σκιαγραφήσεις έναν εφιάλτη όταν η πραγματικότητα είναι εξίσου κακή;

Καθώς κάθομαι για να συναντήσω τον Brooker σε μια γωνία ενός εστιατορίου στο Soho του Λονδίνου, δεν είμαι σίγουρος αν θα συναντήσω κάποιον άνθρωπο ζεστό και διασκεδαστικό ή κάποιον κυνικό και δύσπιστο. Μια πιθανή κριτική προς το Black Mirror, ειδικά από τη μεριά των «εγωπαθών millennials» που αποτελούν μεγάλο ποσοστό των θεατών του, είναι η τάση της σειράς να φωνάζει και να γκρινιάζει για τα πάντα. Τελικά, προσπαθεί να κάνει κοινωνική κριτική ή είναι το τηλεοπτικό αντίστοιχο ενός 40χρονου που γκρινιάζει επειδή όλοι τσεκάρουν διαρκώς το Instagram τους;

«Σίγουρα ανήκω σε μια γενιά που είναι εκ συμβάσεως καχύποπτη με το επίπεδο ενασχόλησης που απαιτούν τα social media», παραδέχεται ο Brooker. «Είμαι μιας ηλικίας που οι selfies μού φαίνονται κάπως περίεργες, αλλά μπορώ να αντιληφθώ ότι είναι πιο ενδιαφέρουσες όταν τις ξαναβλέπεις –θέλοντας να δεις πώς έχεις αλλάξει με τα χρόνια– από όλες εκείνες τις απαίσιες φωτογραφίες που τράβηξα προσπαθώντας να αποτυπώσω ένα ηλιοβασίλεμα το 2006».

Βέβαια, δεν βλέπει τη σειρά σαν όχημα κριτικής ή καταδίκης της σχέσης που έχουμε με τις οθόνες μας. «Δεν είμαι γενικά ενάντια στην τεχνολογία, απλώς ανησυχώ για τα πάντα. Μπορεί να ανησυχήσω ότι αυτή η κούπα τσάι θα με κάψει ή ότι μπορεί να βγάλω κανένα μάτι με αυτό το κουτάλι», λέει, σηκώνοντας ένα μικρό ασημένιο κουτάλι στο ύψος του ματιού του με τρομακτική ταχύτητα.

Αν λοιπόν δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με μια δυστοπική κριτική, αν υπάρχουν περισσότερα πράγματα εκτός αυτής, μήπως τελικά το Black Mirror είναι ένα παρεξηγημένο project; Τον πειράζει, για παράδειγμα, πως ο τίτλος της σειράς έχει γίνει «ετικέτα» για οποιοδήποτε δυσοίωνο συμβάν λάβει χώρα και περιλαμβάνει την τεχνολογία; «Δεν με πειράζει, από την άποψη ότι είναι δωρεάν δημοσιότητα – όποτε συμβεί το οτιδήποτε, αναφέρουν τη σειρά», λέει. «Αν η Samsung βγάλει ένα τηλέφωνο και αυτό ανατιναχτεί, ο κόσμος θα πει "α ναι, αυτό είναι πολύ Black Mirror σκηνικό". Οπότε αν είναι κακό για τον κόσμο, τότε μάλλον είναι καλό για το brand».

Γελάει, αλλά είναι δύσκολο να μη διακρίνεις έναν τόνο εκνευρισμού στη φωνή του όταν του αναφέρω πως ο περισσότερος κόσμος συνοψίζει τη σειρά στο περίφημο «όταν η τεχνολογία πάει στραβά». «Νομίζω πως καμιά φορά όταν ο κόσμος την παρωδεί, ξεχνά πόσο συνειδητοποιημένη είναι η σειρά. Ξέρω πότε γίνεται κάπως πιο παρατραβηγμένη».

Είναι οπωσδήποτε σημαντική επισήμανση, με δεδομένη την ασταμάτητη πορεία προόδου του 21ου αιώνα. Το να σου κάνουν κριτική και να σε αποπαίρνουν για ένα είδος συμπεριφοράς φαντάζει αποξενωτικό και κάπως μειωτικό. Το Black Mirror όμως δεν είχε ποτέ σκοπό να κάνει κανέναν να φανεί ηλίθιος˙ θέλει απλώς να κάνει τους ανθρώπους να φαίνονται σαν άνθρωποι. Με ελαττώματα, με τραύματα και χωρίς να έχουν το κατάλληλο «software» για να ανταποκριθούν πλήρως στις απειλές και τις υποσχέσεις της ψηφιακής εποχής.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το «Be Right Back», που σίγουρα είναι το καλύτερο επεισόδιο της σεζόν, αν όχι και όλης της σειράς μέχρι τώρα. Μέσα σε μια ασύλληπτη τηλεοπτική ώρα, μια γυναίκα κλωνοποιεί τον πρόσφατα χαμένο σύζυγό της χρησιμοποιώντας ένα αποτύπωμα της ταυτότητάς του όπως αυτή έχει διαφανεί από την παρουσία του στα social media. Το επεισόδιο δεν είναι κάποιο μάθημα: οι χαρακτήρες παραμένουν μπερδεμένοι και χαμένοι σε ηθικές συγκρούσεις, όπως ακριβώς και οι θεατές. Εδώ λοιπόν πρέπει να στοχεύει η σάτιρα πλέον, καθώς πορεύεται μέσα σε έναν ολοένα και πιο ακραίο κόσμο; Στο βαθιά προσωπικό επίπεδο;

«Ίσως», σχολιάζει ο Brooker. «Δεν το είχα σκεφτεί έτσι, αλλά ίσως εκεί πρέπει να πας όταν οι σταρ της reality τηλεόρασης αρχίζουν και ξεπερνούν το γκροτέσκο του φανταστικού κόσμου».

Αναφέρεται ουσιαστικά σε δυο ιδιαίτερα προφητικές στιγμές σε παλαιότερα επεισόδια της σειράς. Πιο συγκεκριμένα, στο « The National Anthem» της πρώτης σεζόν και στο «Waldo Moment» της δεύτερης σεζόν. Και στις δύο περιπτώσεις συναντάμε γεγονότα που έχουν φοβερές ομοιότητες με αληθινές πολιτικές στιγμές, συγκεκριμένα με την ιστορία του David Cameron και του περίφημου γουρουνοκέφαλου και με την άνοδο του Donald Trump. Εντούτοις, αν και υπάρχουν πολλές ομοιότητες, τα συγκεκριμένα επεισόδια αναδεικνύουν περισσότερα το μυαλό του συγγραφέα και τους φόβους του περί οχλοκρατίας καθώς και διάβρωσης της δημοκρατίας. Τον ρωτώ πού ακριβώς γεννήθηκαν αυτοί οι φόβοι.

«Πόσων χρονών είσαι;» με ρωτάει. «25», του απαντώ.

«Είμαι 45, κυριολεκτικά 20 χρόνια μεγαλύτερός σου, ρε μυξιάρικο», μου λέει με στόμφο. «Κοίτα, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πράγματα που θυμάμαι είναι πως κάποια στιγμή ο πυρηνικός πόλεμος φάνταζε πολύ ρεαλιστική πιθανότητα. Στις αρχές του '80, ήταν λες και ετοιμαζόμασταν για έναν αληθινό πυρηνικό πόλεμο. Υπήρχαν ντοκιμαντέρ και σειρές γι' αυτό, και κάπως έτσι φανταζόμουν πως θα πεθάνω, ως αποτέλεσμα της τεχνολογίας και της προόδου. Πίστευα πως θα πεθάνω μέσα σε μια τεράστια έκρηξη φωτιάς. Είναι μια αρκετά τραυματική σκέψη, μένει μαζί σου δηλαδή και νομίζω πως αυτό μου βγαίνει στο BlackMirror».

Αυτό το τελευταίο ο Brooker το «σερβίρει» με μια στομφώδη περιφρόνηση την οποία και έχει τελειοποιήσει μέσα στα χρόνια παρουσίας του σε τηλεοπτικές εκπομπές. Είναι ένα εντυπωσιακό «ε και», που κάνει την επερχόμενη αποκάλυψη να μοιάζει σαν λεκές από καφέ στο πουκάμισό του.

«Αυτό με ανησυχεί με τα παιδιά μου», λέει γελώντας, λες και τον διασκεδάζει το πόσο τρομακτικός μπορεί να γίνει ο πλανήτης για τα παιδιά του, που τώρα είναι δύο και τεσσάρων ετών. «Δεν με ανησυχεί ότι θα χάσουν κάθε αίσθηση της πραγματικότητας το 2030, όταν θα φορούν κάποιο VR headset το οποίο θα τους επιτρέπει να τρώνε ολογράμματα ή κάτι τέτοιο. Με ανησυχούν περισσότεροι οι τεράστιοι πυρηνικοί πύραυλοι που κάθονται σε σιλό και περιμένουν κάποιον να τους εκτοξεύσει».

Για κάποιον που επιδεικνύει τέτοιους πολιτικούς φόβους, με ενδιαφέρει να μάθω γιατί δεν είναι πιο ενεργός πολιτικά. «Όπως όλοι, έτσι κι εγώ έχω τις παραδόσεις μου. Μεγάλωσα σε σπίτι Εργατικών και σίγουρα τείνω προς τα αριστερά», εξηγεί. «Νομίζω όμως πως όσο μεγαλώνω έχω αρχίσει να χάνω τη σιγουριά μου στα πιστεύω μου, δεν είμαι πλέον τόσο σίγουρος για τις απόψεις μου».

Το παρόν πολιτικό κλίμα της Βρετανίας, μου λέει, τον έχει κάνει να αναπολεί τις πιο απλές εποχές του Cameron και του Clegg. «Μου λείπει αυτή η εποχή, πριν από λίγα χρόνια, τότε που όλα ήταν βαρετά και άχρωμα, τότε που όλοι οι πολιτικοί ήταν ίδιοι και όλοι ήταν βαρετοί και άκακοι».

Αρχίζει να γίνεται πιο εκφραστικός όσο το σκέφτεται. «Νιώθω ότι βρισκόμαστε σε μια πυρετώδη εποχή. Υπάρχουν χαρισματικές φιγούρες που ξεπηδούν από κάθε πλευρά. Ή και τέρατα αν θες, ανάλογα πώς το βλέπεις. Και μετά έχεις τύπους σαν τον Corbyn, που είναι λίγο σαν indie μπάντα, σαν τους Arab Strap ας πούμε. Κοινώς, έχει παθιασμένους οπαδούς και αυτό οφείλεις να το αναγνωρίσεις και να το θαυμάσεις, αλλά δεν μπορείς να φανταστείς μια τέτοια μπάντα να περνάει στο mainstream. To θαυμάζω αυτό, αλλά η πιο ρεαλιστική και βαρετή μεριά μου λέει: Αλήθεια; Αλήθεια νομίζεις ότι θα πιάσει κάτι τέτοιο;».

Έχει αρχίσει λοιπόν να δουλεύει για την «ανασκόπηση» του 2016; «Να σου το πω έτσι», μου λέει. «Κανονικά οργανώνουμε την πρώτη σεναριακή συνάντηση για το τέλος της χρονιάς περίπου τέτοια εποχή. Φέτος, το κάναμε τον Ιούλιο».

Ο χρόνος έχει σχεδόν τελειώσει, οπότε η τελευταία μου ερώτηση αφορά το project του Charlie Brooker: το Nathan Barley.

«Το πρώτο πράγμα που θέλω να ξεκαθαρίσω…» με διακόπτει, καθώς τα λόγια φεύγουν από το στόμα μου. «Υπάρχει ένα επεισόδιο του Nathan Barley όπου παράγουν ένα τεύχος του περιοδικού Sugar Ape με τίτλο The VICE Issue, το οποίο δεν είχε σκοπό να λειτουργήσει συγκριτικά. Ήταν απλώς σύμπτωση. Αφού προβλήθηκε και πολύς κόσμος είπε ότι διακωμωδεί το VICE, σκέφτηκα "Όχι!". Προφανώς και αυτό θα πίστευε ο κόσμος, μιας και ακόμα και το logo έμοιαζε λίγο με το παλιό του VICE. Είχαμε κοιτάξει το VICE, ασφαλώς, αλλά δεν είχαμε σκοπό να το διακωμωδήσουμε ευθέως».

«Είναι περίεργο τώρα που το κοιτάω», συνεχίζει, έχοντας ξεκαθαρίσει τα πράγματα. «Βγάλαμε τo σενάριο για τη δεύτερη σεζόν, το οποίο έφευγε από το στιλ του περιοδικού και είχε να κάνει με το ότι δεν είχε πρόσβαση πλέον σε οικονομική στήριξη και αντιμετώπιζε τη σκληρή και ψυχρή πραγματικότητα. Βρέθηκε σε έναν κόσμο όπου τα πάντα κατέρρεαν και όπου πλέον δεν ήταν τόσο σίγουρος για πολλά πράγματα».

Καθώς οι δρόμοι μας χωρίζουν, μένω να σκέφτομαι το Nathan Barley του, τον πανικό του κάτω από τη μάσκα ειρωνείας που φορά. Έχει πολλά κοινά με τον ίδιο τον Brooker, κυρίως στο κομμάτι ότι συχνά λογίζεται ως κυνικός, ενώ ουσιαστικά απλώς προσπαθεί να μεταδώσει ένα μέρος της σύγχυσης που σίγουρα όλοι αισθανόμαστε. Όχι πως θα έλεγε ποτέ ο ίδιος κάτι τέτοιο.

Όπως το θέτει τελικά: «Νομίζω ότι θα ήταν αλαζονικό εκ μέρους μου να νομίζω ότι θα μπορούσα να αλλάξω τα μυαλά του κόσμου με ένα δημιούργημα φαντασίας. Είμαι σίγουρος πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό και πως έχει γίνει στο παρελθόν, αλλά δεν ξέρω αν εγώ μπορώ να το κάνω».

Περισσότερα από το VICΕ

Το «Σπίτι των Νεκρών» και Άλλα Τέτοια: Μια Αναδρομή στην πιο Κιτς Φάση των Ταινιών Τρόμου

[Infographic] Τι Γίνεται Επιτέλους με τα Δίδακτρα στα Ελληνικά Μεταπτυχιακά;

Προγραμματιστές μάς Λένε πώς Είναι στην Πραγματικότητα να Φτιάχνεις ένα Videogame