FYI.

This story is over 5 years old.

Stuff

Είναι Επικίνδυνη η Ηρωοποίηση Ενός Ανθρώπου που Αυτοκτόνησε

Με αφορμή την αυτοχειρία του Κυριάκου Μαμιδάκη, μιλήσαμε για τις συνέπειες από τη μετάδοση μιας είδησης αυτοκτονίας στα ΜΜΕ με τον Εθνικό μας Αντιπρόσωπο, στον Διεθνή Οργανισμό για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, Κυριάκο Κατσαδώρο.

Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, για κάθε μία αυτοκτονία, υπολογίζεται, πως τουλάχιστον οκτώ με 10 άτομα μένουν πίσω και πενθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, προσπαθώντας να νοηματοδοτήσουν την τελευταία πράξη της ζωής του αυτόχειρα. Οι περισσότεροι θα βασανίζονται για πολλά χρόνια με δεκάδες αναπάντητα «γιατί;»: Τα άτομα αυτά αποκαλούνται «επιζώντες».

Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούμε να διεξάγεται ένας μεγάλος δημόσιος διάλογος στην ελληνική κοινωνία με αφορμή τον αυτοπυροβολισμό του προέδρου (και εκ των συνιδρυτών) της εταιρίας, Mamidoil Jetoil, Κυριάκου Μαμιδάκη. Πολλοί -ανάμεσά τους και ορισμένα μέσα ενημέρωσης- έσπευσαν να ερμηνεύσουν τον τραγικό επίλογο του 84χρονου Κρητικού επιχειρηματία, ως μια «ηρωική» πράξη, το τέλος ενός περήφανου ανθρώπου, ο οποίος προτίμησε το θάνατο από την «οικονομική και κοινωνική απαξίωση έπειτα την υπαγωγή της επιχείρησής του σε καθεστώς προσωρινής προστασίας». Άλλοι, πάλι, προσέδωσαν στο γεγονός πολιτικά χαρακτηριστικά.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece

Την Τρίτη (05/06) επισκέφτηκα το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και συνομίλησα με τον ψυχίατρο Κυριάκο Κατσαδώρο, επιστημονικά υπεύθυνο του Φορέα και Εθνικό Αντιπρόσωπο στον Διεθνή Οργανισμό για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας ( IASP). Σκοπός της συνάντησης ήταν να διερευνήσω, μέσα από μια επιστημονική προσέγγιση, τα πιθανά αίτια και τους παράγοντες μιας αυτοκτονίας που συνεχίζει να απασχολεί τη δημόσια σφαίρα με ποικίλους τρόπους.

VICE: Έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα αντίστοιχες περιπτώσεις αυτοχειρίας ατόμων με υψηλό κοινωνικό status από την έναρξη της δημοσιονομικής κρίσης έως σήμερα;

Κ. Κατσαδώρος: Η αλήθεια είναι ότι η διαφοροποίηση του κοινωνικοοικονομικού status ενός ατόμου φαίνεται πως αποτελεί παράγοντα κινδύνου σε μια αυτοκτονία. Το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, έχει εντοπίσει αντίστοιχα περιστατικά, βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν αρκεί μόνο αυτό για να αυτοκτονήσει κανείς, καθώς η αυτοκτονία είναι ένα πολυπαραγοντικό κοινωνικό φαινόμενο. Στην περίπτωση Μαμιδάκη θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν και η ηλικία του αυτόχειρα, δεδομένου ότι οι δείκτες αυτοκτονίας στα άτομα άνω των 65 ετών εμφανίζονται διαχρονικά αυξημένοι σε σχέση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ -όπως τα έχει επεξεργαστεί ο φορέας μας- ενδεικτικά αξίζει να πούμε πως η ηλικιακή ομάδα των 65+, για το 2013, εμφάνισε δείκτη αυτοκτονίας 6,12/100.000 πληθυσμού.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Είναι επικίνδυνο για το κοινωνικό σύνολο να δίνεται πολιτική διάσταση σε μια αυτοκτονία, «ηρωοποιώντας» τον αυτόχειρα, αντί να δίνεται βάση στα αίτια που οδήγησαν το άτομο στη συγκεκριμένη πράξη; Τι ρόλο παίζουν τα μέσα ενημέρωσης σε αυτό;
Θα πρέπει να σημειωθεί πως η αναπαραγωγή της συγκεκριμένης αυτοκτονίας έγινε από ορισμένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με μία οπτική «προτύπου». Τέτοιου τύπου αναφορές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν επικίνδυνες και να οδηγήσουν σε μιμητικές συμπεριφορές. Παρά τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε πολλά δημοσιεύματα υπάρχει αναλυτική περιγραφή της μεθόδου αυτοκτονίας, ενώ παράλληλα σε κανένα δημοσίευμα δεν αναφέρονται πηγές βοήθειας για άτομα που σκέφτονται την αυτοκτονία ή βιώνουν την απώλεια κάποιου δικού τους προσώπου. Γνωρίζουμε και είναι ερευνητικά τεκμηριωμένο ότι συγκεκριμένοι τρόποι δημοσίευσης αυτοκτονιών, μπορούν στην συνέχεια να αυξήσουν την πιθανότητα αυτοκτονίας σε ευάλωτα άτομα, ιδιαιτέρως όταν μια αυτοχειρία παρουσιάζεται σαν «εντυπωσιακή» ή «ηρωική» πράξη.

Θα μπορούσε η αυτοκτονία Μαμιδάκη να είχε προληφθεί; Πρόκειται για αυτοκτονία υψηλής προβλεψιμότητας;
Δεδομένης της ηλικίας αλλά και πολλών κοινωνικοοικονομικών στρεσογόνων γεγονότων, θεωρητικά ναι συντρέχουν επιβαρυντικοί παράγοντες, ωστόσο επισημαίνω ότι δεν έχουμε μία σαφή εικόνα του προφίλ και της προσωπικότητας του αυτόχειρα καθώς και πιθανών άλλων προβλημάτων που αντιμετώπιζε ή χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς του. Προσωπικά αλλά και το σύνολο των επαγγελματιών της επιστημονικής ομάδας του Κέντρου για την πρόληψη της αυτοκτονίας υποστηρίζουμε σταθερά πως το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να είχε προληφθεί. Σ' αυτήν την κατεύθυνση, απαιτείται η ενεργοποίηση όχι μόνο των οικείων και του περιβάλλοντος του δυνητικού αυτόχειρα, για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου ειλικρινούς επικοινωνίας και κατανόησης, αλλά και ενός συνόλου φορέων και υπηρεσιών που θα μπορούσαν να έχουν καταλυτικό ρόλο στην πρόληψη και αποτροπή θανάτων από αυτοκτονία.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Παρατηρούνται υψηλότεροι δείκτες αυτοχειρίας με αυτοπυροβολισμό σε περιοχές με υψηλά ποσοστά οπλοκατοχής;
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δικτύου Πληροφόρησης του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας αναφέρω ενδεικτικά πως το πρώτο εξάμηνο του 2016 ο αυτοπυροβολισμός αποτέλεσε την κύρια μέθοδο αυτοκτονίας στην ηλικιακή ομάδα των 65+, σε ποσοστό 37%. Για τον γενικό πληθυσμό, βέβαια, η πρώτη μέθοδος είναι ο απαγχονισμός. Σ' αυτό το σημείο θα ήθελα να σταθώ στις διαδικασίες έκδοσης αδειών οπλοκατοχής καθώς και στα παραδοσιακά υψηλά ποσοστά οπλοκατοχής, κυρίως στην περιφέρεια. Ο περιορισμός της πρόσβασης σε θανατηφόρα μέσα αποτελεί ένα από τα βασικότερα μέτρα πρόληψης της αυτοκτονίας, γεγονός το οποίο απαιτεί τη συνολική αναθεώρηση του πλαισίου που αφορά την οπλοκατοχή και την οπλοχρησία στη χώρα μας.

Πόσο συνηθισμένο είναι ένας αυτόχειρας να μην αφήνει ένα τελευταίο σημείωμα στους συγγενείς του ή κάτι που να εξηγεί την πράξη του, προτού προβεί σε αυτή; Αυτό χρήζει ερμηνείας;
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η πλειοψηφία των αυτοχείρων δεν αφήνει κάποιο σημείωμα αυτοκτονίας. Περίπου το 15% με 25% θα γράψει κάτι σε μια προσπάθεια να εξηγήσει την πράξη του. Είναι σημαντικό να πούμε πως η μελέτη των σημειωμάτων αυτοκτονίας θεωρείται επιστημονικά αναπόσπαστο κομμάτι της ερευνητική μεθόδου της αυτοψίας, δεδομένου ότι τα σημειώματα αποτελούν βασικές αποτυπώσεις της προαυτοκτονικής κατάστασης. Ωστόσο, συχνά επιλέγονται διάφοροι άλλοι τρόποι για την «τελευταία» επικοινωνία του αυτόχειρα, όπως για παράδειγμα μία ανάρτηση σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή μια τηλεφωνική επικοινωνία.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Τι ακριβώς είναι η ψυχολογική αυτοψία και αν πραγματοποιούταν στην περίπτωση του Κυριάκου Μαμιδάκη θα μας οδηγούσε πιο κοντά στα αίτια ή στην καλύτερη κατανόηση της αυτοκτονίας του;
Η ψυχολογική αυτοψία αποτελεί μία ερευνητική μέθοδο συλλογής στοιχείων και πληροφοριών που αφορούν τον αυτόχειρα. Λειτουργεί όχι μόνο σαν μία παρηγορητική και αντιστιγματιστική διαδικασία για τους «επιζώντες» (σ.σ το φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον του αυτόχειρα) αλλά και σαν μία στοχευμένη στρατηγική πρόληψης, αφού μέσω της κατάρτισης ενός πλήρους ψυχοκοινωνικού προφίλ του αυτόχειρα αναδεικνύονται μέτρα παρέμβασης και αποτροπής των αυτοκτονιών. Η ψυχολογική αυτοψία σε συνδυασμό με την ανάλυση των βιολογικών παραγόντων, στην αυτοκτονία, είναι καλά τεκμηριωμένα και μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά στην αποτελεσματικότητα της αναγνώρισης ενός αυτοκαταστροφικού ασθενούς, άρα και στην πρόληψη εν γένει. Στο εξωτερικό η ψυχολογική αυτοψία αποτελεί μία ευρέως διαδεδομένη επιστημονική διαδικασία και θα πρότεινα στην οικογένεια κάθε αυτόχειρα να ζητά τη διεξαγωγή της, λαμβάνοντας την υποστήριξη που μπορεί αυτή να δώσει.

Πως θα πρέπει να προβάλλεται ορθώς μια αυτοκτονία στα ΜΜΕ για να αποφεύγονται φαινόμενα μιμητισμού;
Η προσεκτική, ακόμα και σύντομη, αναφορά των ΜΜΕ σε περιστατικά αυτοκτονίας μπορεί να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού, στη διόρθωση εσφαλμένων αντιλήψεων για την αυτοχειρία και να ενθαρρύνει τα ευάλωτα άτομα ή εκείνα που βρίσκονται σε κίνδυνο, να αναζητήσουν βοήθεια. Θεωρείται, λοιπόν, επιτακτική η αναφορά της γραμμής παρέμβασης για την αυτοκτονία -το νούμερο 1018- σε κάθε δημοσίευση περιστατικού, σύμφωνα πάντα με τη σχετική δεοντολογία. Υπάρχει βέβαια και ο Οδηγός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τον οποίο έχουμε μεταφράσει και εκδώσει ως μία πηγή ενημέρωσης για τους επαγγελματίες των ΜΜΕ.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Περισσότερα βίντεο από το VICE

Ο Αντώνης Κανάκης Αποκλειστικά στο VICE

H «Nέα Κοκαΐνη» της Κολομβίας που Προκαλεί Στυτική Δυσλειτουργία και Εγκεφαλικές Βλάβες

Ανακαλύψαμε τους Ανθρώπους που Βγάζουν Χρήματα από το Gaming στην Ελλάδα

ΑΚΟΛΟΥΘΉΣΤΕ ΤΟ VICE ΣΤΟ TWITTER, FACEBOOK ΚΑΙ INSTAGRAM.