Σύροι Πρόσφυγες Κρατούνται Επ'αόριστο στην Ισπανία

Πλατεία Plaza de los Reyes, Ceuta. Όλες οι φωτογραφίες από τον συντάκτη.

«Άραγε γνωρίζει η Ευρώπη ότι είμαστε;» ρωτάει ο Aras Wali καθώς τρίβει τα μάτια του και στριφογυρίζει μέσα στη σκηνή του, ψάχνοντας να βρει που έχει σκιά. Ο Aras είναι 26 ετών, αλλά μετά από εννέα μήνα ταξιδιού μέσα σε ερήμους, οδοφράγματα και ρημαγμένες από τον πόλεμο πόλεις ο ήλιος τον έχει μαστιγώσει, εξαντλήσει και κάνει να φαίνεται σχεδόν 35αρης. Είναι πρώην στρατιώτης του Στρατού της Συρίας, ο οποίος εγκατέλειψε τη χώρα του όταν ανακάλυψε ότι έπρεπε να πολεμήσει εναντίον της. Έκανε ταξίδι 370 μιλίων σε όλη τη Συρία, ενώ κρυβόταν από τις προσκείμενες στον Άσαντ δυνάμεις μέσα στο πορτ-μπαγκάζ ενός αυτοκινήτου. Αφού έφθασε στα σύνορα με το Ισραήλ, κινήθηκε στην ξηρά μέσω Βόρειας Αφρικής-στο Μαρόκο και έπειτα στην υπό ισπανική διοίκηση πόλη της Ceuta (Θέουτα), όπου μπήκε παράνομα ελπίζοντας να ξεκινήσει ξανά τη ζωή του στην ηπειρωτική Ευρώπη. Όμως τα πράγματα δεν έγιναν έτσι.

Ο Aras είναι ένας από τους πολλούς Σύρους πρόσφυγες που είναι σήμερα κολλημένοι στην Ceuta, μια μικρή πόλη που χωρίζεται από την ηπειρωτική Ισπανία από τη διασταύρωση του Ατλαντικού Ωκεανού με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Κρατείται από τις ισπανικές αρχές μετά από έλεγχο ρουτίνας των διαβατηρίων από την αστυνομία της Ceuta. Όπως και οι άλλοι μετανάστες που είναι μαζί του, δεν μπορεί να κινηθεί προς την Ευρώπη ή να επιστρέψει στην πατρίδα του-όλοι είναι παγιδευμένοι στα αζήτητα, περιμένοντας τις ισπανικές αρχές να τους επιτρέψουν να ζήσουν.

Η κάρτα για «διεθνή» προστασία του Aras Walι ως πολιτικός πρόσφυγας, σε ισχύ μόνο στην Ceuta.

Για τα άτομα που συλλαμβάνονται να μπαίνουν παράνομα στην Ceuta, η ισπανική κυβέρνηση ακολουθεί ένα και μόνο πρωτόκολλο ανεξαρτήτως της κατάστασης. Από τη στιγμή που δεν έχουν συνθήκες απέλασης με το γειτονικό Μαρόκο, νομικά δεν τους επιτρέπεται να τους στείλουν πίσω στα σύνορα. Αντί αυτού παραμένουν στο Κέντρο Προσωρινής Κράτησης Προσφύγων (CETI) της Ceuta, ενός ανοιχτού αλλά υπερπλήρους κέντρου εγκλεισμού όπου τους δίνουν φαγητό και ένα κρεβάτι να κοιμηθούν, μέχρι οι ισπανικές αρχές να τους αποφασίσουν τι θα κάνουν με αυτούς.

«Εάν εδώ ήταν Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, θα είχα ήδη τα χαρτιά μου» λέει ο Wali. «Έχω φίλους, οι οποίοι ζουν στην Ευρώπη τώρα και ήταν εύκολο. Είμαι στη Ceuta τέσσερις μήνες και ακόμα τίποτα. Δεν μπορώ να πάω πίσω στη Συρία. Ήμουν στο στρατό και είμαι Κούρδος από το Χαλέπι. Εάν δεν με σκοτώσει ο στρατός θα το κάνουν οι επαναστάτες». Ο Wali είναι ένας από τους λίγους που έχουν κάνει αίτηση για άσυλο στην Ισπανία, ως πολιτικός πρόσφυγας, και έχει πάρει κόκκινη κάρτα, γεγονός που υποδηλώνει ότι χαίρει 'διεθνούς' προστασίας ως πρόσφυγας αλλά που ισχύει μόνο στην Ceuta, όχι στην ηπειρωτική χώρα, και πρέπει να ανανεώνεται κάθε έξι μήνες. Η διαδικασία χορήγησης ασύλου μπορεί να διαρκέσει έως και δυο χρόνια.

Η Deeba El Ali, 84, το γηραιότερο μέλος της ομάδας.

Κάποτε ο Wali προσπάθησε να φθάσει στην ηπειρωτική Ισπανία, μπαίνοντας κρυφά σε ένα φέριμποτ που κάνει τη διαδρομή μεταξύ της Ceuta και της ισπανικής πόλης Algeciras, αλλά η αστυνομία τον τσίμπησε, τον έκλεισε μέσα για δυο μέρες, πήρε τα δακτυλικά αποτυπώματά του και μετά τον απελευθέρωσε πίσω στην Ceuta.

Η Ceuta είναι μόνο περίπου 25 μακριά από την υπόλοιπη Ισπανία και το ταξίδι διαρκεί μια ώρα με το φέριμποτ. Ωστόσο τα χερσαία σύνορα της με το Μαρόκο, δεν είναι αστεία υπόθεση. Χαρακτηρίζονται από ένα φράχτη ύψους 6 μέτρων που στην κορυφή του έχει αγκαθωτό συρματόπλεγμα και αποκλείει μια ζώνη πέντε μιλίων κατά μήκος των χαμηλών θαμνωδών εκτάσεων γύρω από την Ceuta. Ο φράχτης περιπολείται από βαριά οπλισμένους άνδρες των ισπανικών δυνάμεων ασφαλείας και κάθε μισό μίλι περίπου είναι τοποθετημένα παρατηρητήρια με υπέρυθρες κάμερες που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση ατόμων τα οποία προσπαθούν να το σκαρφαλώσουν μέσα στο σκοτάδι.

Σήμερα, πληθυσμός περίπου 84 Σύρων προσφύγων όπως ο Aras, οι οποίοι έκαναν το άγριο χερσαίο ταξίδι και κατάφεραν να φθάσουν στην Ceuta έχει αρχίσει να κατασκηνώνει σε μία από τις κεντρικές πλατείες της πόλης, την Plaza de los Reyes. Ο αυτοσχέδιος καταυλισμός τους, με τις διασπαρμένες θολωτές σκηνές και την κρεμασμένη μπουγάδα που είναι ορατός από το γραφείο του κυβερνήτη, άρχισε να στήνεται πριν από περίπου δύο μήνες στο πλαίσιο διαμαρτυρίας για την κράτηση τους και σε μια προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή όσο αφορά στην επιθυμία τους να έχουν ασφαλή δίοδο στην Ευρώπη. Αλλά οι αρχές της Ceuta συνεχίζουν να τους αγνοούν.

«Πρόκειται για φρικτές μέρες» μου λέει ο Ahmed Hussein, ένας 24χρονος από μια μικρή πόλη νότιου του Χαλεπιού καθώς πίνουμε νερό κάτω από τον ήλιο της Βόρειας Αφρικής.

«Κανείς δεν ακούει. Έχουμε κατασκηνώσει εδώ πάνω από 50 μέρες. Δεν ήρθε κανένας να ρωτήσει ποιο είναι το πρόβλημα. Κανένας δεν ήρθε να ρωτήσει γιατί είμαστε εδώ. Έχουμε οικογένειες, γυναίκες, παιδιά -ουδείς κάνει κάτι για να μας βοηθήσει».

Ο Ahmed Hussein

Πριν από τον πόλεμο, ο Hussein σπούδαζε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο στο Χαλέπι. Είναι επίσης δημοσιογράφος εκπαιδευμένος από την ολλανδική εταιρία μμε Free Press Unlimited, που κάλυψε τις πρώτες μέρες της επανάστασης στη Συρία. Όταν η Συρία άρχισε να κινείται προς τον εμφύλιο, όμως, η εταιρία σταμάτησε να χρηματοδοτεί τους δημοσιογράφους που είχε εκπαιδεύσει και αποχώρησε εντελώς από τη Συρία.

«Έπρεπε να φύγω» μου λέει ο Hussein. Μέσω δικτύου φίλων και ενός θείου που ζει στην Κωνσταντινούπολη, ο Hussein ήρθε σε επαφή με την τουρκική μαφία και άρχισε να κάνει έρευνα ώστε να μπει λαθραία με βάρκα από την Τουρκία στην Ευρώπη.

Πρόσφυγες φορτίζουν τα τηλέφωνα και τους φορητούς υπολογιστές σε κιόσκια για σνακ, ώστε να επικοινωνήσουν με την οικογένεια στη Συρία.

«Στοίχιζε πάρα πολύ-η τουρκική μαφία ήθελε 100.000 δολάρια. Ανακάλυψα ότι το Μαρόκο συνδεόταν με την Ισπανία μέσω της Ceuta. Διέσχισα την έρημο της Αλγερίας με τα πόδια και ήρθα στο Μαρόκο. Επιχείρησα δυο φορές να διασχίσω την Ceuta-την πρώτη με ψεύτικο μαροκινό διαβατήριο κι έπειτα ένα ισπανικό. Ούτε το όνομα δεν πρόλαβα να κοιτάξω την πρώτη φορά. Τη δεύτερη όμως πέρασα. Και τώρα αυτό» λέει, στρέφοντας τις παλάμες του προς τα πάνω. Ο Hussein συνελήφθη μερικές μέρες αργότερα, όταν η αστυνομία της Ceuta έκανε έλεγχο ρουτίνας στα χαρτιά του και ανακάλυψε ότι το διαβατήριο του ήταν ψεύτικο. Καθώς συνεχίσαμε να μιλάμε, τον ρώτησα πως είναι να είναι κανείς παγιδευμένος σε μια χώρα χωρίς νόμιμα χαρτιά, χωρίς να μπορεί να προχωρήσει τη ζωή του.

«Κάθε μέρα είναι το ίδιο. Απλώς περιμένω, παγιδευμένος. Είναι σαν να μην έχουμε το δικαίωμα να περάσουμε, το δικαίωμα να μείνουμε, το δικαίωμα να είμαστε άνθρωποι. Ποτέ δεν φαντάστηκα κάτι τέτοιο».

Η ιστορία του Hussein αντικατοπτρίζει πολλές από τις ιστορίες άλλων διαμαρτυρομένων που έχουν κατασκηνώσει στην Plaza de los Reyes.

Οι περισσότεροι έχουν ταξιδέψει κάνοντας χερσαίες διαδρομές από τη Συρία μέσω Ισραήλ, Αιγύπτου, Λιβύης, Αλγερίας, Τουρκίας και στο Μαρόκο. Εκείνοι που ζουν στη Βόρεια Συρία, κατά κύριο λόγο γύρω από το Χαλέπι, διέσχισαν τα σύνορα προς τη γειτονική Τουρκία και έπειτα μπήκαν σε βάρκες με προορισμό την Αίγυπτο. Πολλοί συνέχισαν όντας κρυμμένοι σε φορτηγά ή έκαναν νυχτερινή πεζοπορία κρατώντας ότι μπορούσαν να μεταφέρουν, με το ταξίδι να έχει διαρκέσει από έξι μήνες έως δυο χρόνια. Ο Hussein εκτιμά ότι το οικονομικό κόστος για όλους τους Σύρους που κατάφεραν να φθάσουν στην Ceuta τα τελευταία δυο χρόνια ανέρχεται σε περισσότερο από 200.000 δολάρια που επενδύθηκαν σε τροφή, μεταφορά, δωροδοκίες στα σύνορα και ψεύτικα διαβατήρια.

Οι θρησκευτικές πρακτικές των μουσουλμάνων της ομάδας πρέπει ακόμα να παρακολουθούνται αυστηρά. Στην παρούσα φάση έχουν το Ραμαζάνι, οπότε πολλοί κάνουν νηστεία.

Παράλληλα με την ισπανική διοίκηση της Melilla, που βρίσκεται 240 μίλια ανατολικά, οι προσπάθειες της Ceuta επικεντρώνονται συχνά στον γιγαντιαίο φράκτη με το αγκαθωτό συρματόπλεγμα που τη χωρίζει από το Μαρόκο και ο οποίος τακτικά δέχεται εισβολή από μετανάστες της υποσαχάριας Αφρικής που προσπαθούν να φθάσουν στην Ευρώπη. Το εγχείρημα συχνά οδηγεί σε θανάτους. Ωστόσο οι πολιτικοί πρόσφυγες της Ceuta συχνά περνάνε απαρατήρητοι.

Ο Aras Ramos, 26, είναι ένας άλλος φοιτητής οικονομικών από το Χαλέπι και φίλος του Hussein. Όπως ο Wali είναι ένας από τους λίγους που έχουν πάρει κόκκινη κάρτα. Τον ρώτησαν πόσο καιρό βρίσκεται στην Ceuta.

«Είμαι εδώ τρεις μήνες, ο φίλος μου από εδώ, εννέα. Δεν θέλω να μείνω εδώ δέκα μήνα, ένα χρόνο, χωρίς να ξέρω τι θα γίνει. Η οικογένεια μου είναι στη Συρία, πρέπει να δουλέψω να στείλω χρήματα, να τους βοηθήσω. Έχουμε οικογένειες στην Ευρώπη-αδέρφια ή μητέρες στη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Βρετανία. Έπρεπε να είμαστε εκεί τώρα. Ο κόσμος λέει ότι έχουμε δικαιώματα, αλλά εδώ δεν έχουμε τίποτα».

«Έμεινα στο CETI ένα μήνα» λέει ο Ramos. «Είναι απαίσια εκεί. Δέκα άτομα μοιράζονται ένα δωμάτιο. Όταν αρρωσταίνει ο ένας, αρρωσταίνουν όλοι. Τα δωμάτια δεν αερίζονται καλά, δεν κοιμόμαστε, υπάρχει θόρυβος και είμαστε όλοι μαζί με τα παιδιά σε ένα χώρο. Ένα αγόρι έσπασε το χέρι του πέφτοντας από την κουκέτα. Αισθανθήκαμε σαν ζώα. Το κρεβάτι μου ήταν εντελώς μαύρο από τη βρώμα. Μίλησα στον υπεύθυνο και το μόνο που είπε ήταν 'Δεν με νοιάζει, δεν με νοιάζει'».

Έτσι οι Σύροι έφυγαν από το CETI και συγκεντρώθηκαν στην Plaza de los Reyes, διαμαρτυρόμενοι και υπερασπιζόμενοι το δικαίωμα τους να περάσουν στην ισπανική χερσόνησο. Ο γηραιότερος της ομάδας είναι ο Deeba El Ali, ένας 84χρονος άνδρας που έκανε το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού με τα πόδια. Η νεότερη γεννήθηκε σε νοσοκομείο κοντά στην πλατεία, μόλις πριν από λίγες εβδομάδες. Ο Hussein την βγάζει έξω από τη σκηνή και την βάζει στα χέρια μου. Γύρω από τα μαλλιά της είναι δεμένη μια μπλε κορδέλα, τα μάτια της μόλις και μετά βίας ανοίγουν.

Το νεότερο μέλος της ομάδας γεννήθηκε πριν από τρεις εβδομάδες.

«Είναι πολύ αδύναμη» αναστενάζει ο Hussein. «Η κατάσταση είναι πολύ άσχημη». Μου λέει πως αρκετά από τα παιδιά έχουν πρόβλημα να σταθούν χωρίς βοήθεια λόγω της έλλειψης ασβεστίου και του υποσιτισμού. Ρώτησα για το τι είδους βοήθεια μπορεί να προσφέρει η πόλη και ανασήκωσε τους ώμους του. Ο Ερυθρός Σταυρός Ισπανίας τους επισκέφθηκε με εμφιαλωμένο νερό μια ιδιαιτέρως ζεστή μέρα, τον περασμένο μήνα, αλλά από τότε, τίποτα. Εθελοντές από ένα τοπικό τζαμί τους φέρνουν φαγητό κάθε βράδυ, αλλά η πόλη φαίνεται απρόθυμη να βοηθήσει.

«Αυτοί είναι διαδηλωτές, οι οποίοι έχουν οικειοθελώς εγκαταλείψει το CETI» λέει ο Jose Carlos Garcia από το δημοτικό συμβούλιο της Ceuta. «Παραβιάζουν το νόμο κάνοντας κατάχρηση δημόσιου χώρου με τις σκηνές τους και η πόλη συντάσσει αγωγή εναντίον τους. Θα στείλουμε ειδοποιήσεις σε καθέναν από αυτούς για να τους πούμε ότι έχουν παραβεί το νόμο. Έχουν 15 μέρες να ασκήσουν έφεση από τη στιγμή που θα πάρουν τις ειδοποιήσεις τους. Μπορούν να ασκήσουν έφεση ή να φύγουν οικειοθελώς. Εάν αποφασίσουν να μείνουν, η πόλη μπορεί να ζητήσει δικαστική άδεια για να κατασχέσει τα υπάρχοντα τους και να τους μετακινήσει από εκεί».

«Μετακίνηση του προβλήματος αντί επίλυσης του;» ρώτησα.

«Γίνεται διάλογος για να προσπαθήσουμε να λάβουμε υπόψη το δικαίωμα των κατοίκων της Ceuta να χρησιμοποιούν το δημόσιο χώρο και τις ανάγκες των προσφύγων. Μπορούν να κοιμούνται στο CETI κάθε μέρα και να διαμαρτύρονται εκεί. Αλλά το να διαμαρτύρεσαι δεν θα σου δώσει περισσότερα δικαιώματα από το να μην διαμαρτύρεσαι». Ρωτάω για τη διαδικασία της έφεσης και τι είδους νομική βοήθεια μπορεί να έχουν οι πρόσφυγες, με δεδομένο ότι οι περισσότεροι δεν μπορούν να μιλήσουν ούτε ισπανικά.

«Δεν υπάρχει εγκαθιδρυμένο κάποιο σύστημα για αυτούς τους ανθρώπους. Εάν υπάρχει αντιδικία μεταξύ της πόλης και των διαδηλωτών, η πόλη δεν θα τους βοηθήσει».

Στα γραφεία στην έδρα του κυβερνήτη, που βλέπουν προς το στρατόπεδο από ψηλά, οι αξιωματούχοι είναι ακόμα λιγότερο διατεθειμένοι να υποχωρήσουν.

«Αυτοί οι άνθρωποι έχουν φύγει από το CETI και είναι εδώ στην πλατεία χρησιμοποιώντας τη διαμαρτυρία τους ως μέσο πίεσης» λέει εκπρόσωπος της αντιπροσωπείας της ισπανικής κυβέρνησης στην Ceuta, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί. «Εφόσον οι φάκελοι τους δεν έχουν διαβαστεί και ελεγχθεί δεν μπορούν να προχωρήσουν προς τη χερσόνησο. Δεν μπορούμε να δράσουμε υπό πίεση γιατί αύριο μπορεί να έχουμε κάτι ανάλογο από τις άλλες κολεκτίβες-όπως όλες τις υποσαχάριες εδώ- που θα μας πιέζουν με μέτρα σαν κι αυτό».

«Ελάχιστοι από αυτούς έχουν στην πραγματικότητα ζητήσει άσυλο στην Ισπανία» συνεχίζει. Όταν ρωτάω, γιατί εξαναγκάζονται να περιμένουν για ακατανόητα μεγάλα χρονικά διαστήματα-μερικοί πάνω από ένα χρόνο-για μια απόφαση, απαντάει «Σεβόμαστε τα κριτήρια εκείνων που είναι εδώ πολύ καιρό, προκειμένου να φύγουν πρώτοι-αλλά δεν θέλουμε να υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν ότι με αυτό τον τρόπο πιέζουν την κυβέρνηση για να αξιολογήσει γρήγορα τους φακέλους».

Πίσω στον καταυλισμό, ο ήλιος καίει όλη μέρα και οι άνθρωποι είναι εξαντλημένοι. Ξαπλώνουν στη σκιά ή λούζουν τα μαλλιά τους σε πλαστικές λεκάνες, τα παιδιά κυνηγάνε τα περιστέρια. Μερικοί διαφωνούν ή κάθονται να καπνίσουν. Μιλάω με ένα από τα παλιότερα μέλη της ομάδας -έναν πρώην εργαζόμενο σε εργοστάσιο από τον κουρδικό νότο, με όμορφα σκληρά χαρακτηριστικά.

«Εδώ, όπως στη Συρία, οι Κούρδοι σαν κι εμένα δεν έχουν δικαιώματα. Οπότε ζητάμε δημοκρατία. Πιστεύουμε ότι κανένα μέρος δεν είναι πιο δημοκρατικό από την Ευρώπη. Ήρθα εδώ για να αποκτήσω δικαιώματα, αλλά αυτή δεν είναι δημοκρατία» λέει, χαϊδεύοντας το κεφάλι ενός μικρού παιδιού που κάθεται δίπλα του. Απέναντι ο 24χρονος Khalid al Batar, φούρναρης από το Homs, του οποίου η επιχείρηση έχει τώρα γίνει ερείπια. Η ζέστη, η βαριεστημάρα και οι επίμονες ερωτήσεις μου τον κάνουν να αισθάνεται όλο και πιο ταραγμένος.

«Δεν θέλουμε να μείνουμε στην Ισπανία» φωνάζει, σκουπίζοντας τον ιδρώτα από το λαιμό του. «Ας μας δώσει μια μέρα η ισπανική κυβέρνηση για να περάσουμε μέσα και δεν θα μείνουμε, θα φύγουμε. Από την αρχή το μόνο που θέλαμε ήταν να περάσουμε. Δεν χρειάζονται πολλά, αλλά κανείς δεν θα ακούσει. Ήρθαμε εδώ από έναν πόλεμο για να μας δούμε σε μια φυλακή».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.