Τι Ελλείψεις Έχει το Σύμφωνο Συμβίωσης για τα Ομόφυλα Ζευγάρια;

Η Τετάρτη ήταν μία ιστορική ημέρα για το LGBT κίνημα στην Ελλάδα. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έδωσε στη δημοσιότητα το νέο νόμο για το σύμφωνο συμβίωσης, το οποίο διευρύνεται και για τα ζευγάρια του ίδιου φύλου για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Παράλληλα, γίνεται και μία γενικότερη αναβάθμιση του συμφώνου συμβίωσης, καθώς αναγνωρίζονται και ενισχύονται οι οικογενειακοί δεσμοί μεταξύ των μερών.

Το σύμφωνο συμβίωσης θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα πριν από εφτά χρόνια, όμως απέκλειε τα ομόφυλα ζευγάρια. Γι΄ αυτό το λόγο η Ελλάδα είχε καταδικαστεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έπειτα από προσφυγή ομόφυλων ζευγαριών.

Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να αναλάβει το πολιτικό κόστος για τη διεύρυνση του συμφώνου συμβίωσης, όπως είχε δεσμευτεί και προεκλογικά, έκανε όπως ήταν φυσικό χαρούμενα τα μέλη της LGBT κοινότητας στην Ελλάδα. Όμως πολλές οργανώσεις δεν έχουν μείνει ικανοποιημένες από το νομοσχέδιο και βρίσκουν πολλές ελλείψεις.

Το νομοσχέδιο θα συμπεριληφθεί σε πολυνομοσχέδιο του υπουργείου, το οποίο αναμένεται να μπει σε δημόσια διαβούλευση, με σκοπό να ψηφιστεί μέσα στον Ιούλιο. Κι έτσι οι οργανώσεις θα μπορούν να εκφράσουν τις παρατηρήσεις τους πάνω στις βελτιώσεις που προτείνουν.

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) είχε ταχυδρομήσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) τις προσφυγές των ομόφυλων ζευγαριών για τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό τους από το σύμφωνο συμβίωσης. Με δήλωσή του στο VICE το Τμήμα Σεξουαλικού Προσανατολισμού και Ταυτότητας Φύλου του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι αναφέρει πως:

«Αποτελεί θετική εξέλιξη η πρόταση νόμου για ένα σύμφωνο συμβίωσης χωρίς διακρίσεις μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών ώστε να συμμορφωθεί η Ελλάδα με την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Παράλληλα, είναι θετικό ότι ορίζονται δικαιώματα και υποχρεώσεις των συμφωνημένων ζευγαριών ώστε να μην είναι "κενού περιεχομένου" η αναγνώριση της συμβίωσης ενός ζευγαριού. Παρατηρούμε πως το προτεινόμενο σχέδιο νόμου αποτελεί επανάληψη του προϋπάρχοντος στα συρτάρια της κυβέρνησης σχεδίου νόμου από το Δεκέμβριο 2010 με μιαν ανησυχητική διαφορά: το 2010 προβλεπόταν η άμεση εφαρμογή όλων των άλλων διατάξεων που αφορούν συζύγους, ενώ τώρα η εφαρμογή εργατικών και ασφαλιστικών διατάξεων παραπέμπεται σε προεδρικό διάταγμα εντός εξαμήνου χωρίς κυρώσεις ή πρόβλεψη άμεσης εφαρμογής αν αυτό δεν εκδοθεί εμπρόθεσμα. Τέλος, με το σχέδιο νόμου δεν αναγνωρίζονται σύμφωνα συμβίωσης που έχουν γίνει ενώπιον ξένων αρχών, ενώ αντίθετα, όπως είναι γνωστό, γάμοι (ετερόφυλων ζευγαριών) ενώπιον ξένων αρχών αναγνωρίζονται στην Ελλάδα.

Φυσικά, και με το σχέδιο αυτό, η Ελλάδα παραμένει ουραγός μεταξύ παραδοσιακών δημοκρατιών, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν πια νομοθετήσει γάμο ομόφυλων ζευγαριών και τεκνοθεσία από ζευγάρια που έχουν συνάψει γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Αυτό οφείλεται σε αναστολές όχι τόσο της κοινής γνώμης όσο των στελεχών των κομμάτων. Για παράδειγμα, στις 9 Ιουνίου, σε σχετική ψηφοφορία οι Ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Χρυσογόνος, Σακοράφα, Κούνεβα (μαζί με εκείνους της ΝΔ,του ΚΚΕ, της ΧΑ και των ΑΝΕΛ) αρνήθηκαν να υπερψηφίσουν τη σύσταση "οι διατάξεις του οικογενειακού και του εργατικού δικαίου θα πρέπει να συμπληρωθούν όσον αφορά τις μονογονεϊκές οικογένειες και τους γονείς ΛΟΑΔ." Την υπερψήφισε η πλειοψηφία των Ευρωβουλευτών στην οποία περιλαμβάνονταν εκείνοι του Ποταμιού και από το ΣΥΡΙΖΑ οι Γλέζος, Κούλογλου και Παπαδημούλης (οι του ΠΑΣΟΚ ήταν συνολικά απόντες)».

Επικοινωνώ με κάποια από τα ζευγάρια που είχαν προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για να τους ρωτήσω πώς βλέπουν το νομοσχέδιο. Ο Άλκης κι ο Μιχαήλ είναι παντρεμένοι στο εξωτερικό και το νέο νομοσχέδιο δεν κάνει λόγο για την αναγνώριση του γάμου τους. Όπως μου λέει ο Άλκης: «Ο προτεινόμενος νόμος είναι προφανώς θετικός, αν και έχει καθυστερήσει. Ελπίζω βέβαια να προχωρήσει και να ψηφιστεί γιατί σχέδια νόμου έχουμε ξαναδεί. Ό,τι αφορά στην ουσία, δεν είμαι νομικός και θα πρέπει να διαβάσω παραπάνω για να έχω γνώμη. Από μια πρώτη ανάγνωση θα προτιμούσα να μην υπήρχαν ρυθμίσεις που χρειάζονται προεδρικό διάταγμα για να εφαρμοστούν (άρθρο 12) γιατί κάτι μου λέει ότι θα το περιμένουμε χρόνια. Βεβαίως, το σύμφωνο ουσιαστικά επιβεβαιώνει την έλλειψη ισονομίας από το Ελληνικό κράτος καθότι δεν επιτρέπει την ίση πρόσβαση στον γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια, καθώς και θέματα γονεϊκότητας και παιδοθεσίας. Μια κυβέρνηση που, κατ αυτήν, είναι ριζοσπαστική, εν έτη 2015, και με το Ιρλανδικό δημοψήφισμα πρόσφατο, θα μπορούσε να κάνει περισσότερα. Εμείς έχουμε ήδη παντρευτεί στην Αγγλία άρα θα προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε τον γάμο μας στην Ελλάδα. Μια ακόμα έλλειψη του προτεινόμενου νόμου είναι ότι δεν αναφέρει εάν και πώς θα γίνεται αυτή η αναγνώριση. Γενικά αυτός ο νόμος δίνει λίγο την εντύπωση ότι γράφτηκε στο πόδι, αν και υποτίθεται ότι συζητείται τόσο καιρό».

Ο Σάκης κι ο Πάνος είναι επίσης ανάμεσα στα ζευγάρια που είχαν προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σκοπεύουν να κάνουν άμεσα σύμφωνο συμβίωσης όταν ψηφιστεί. Ο Σάκης μου λέει πως: «Θεωρούμε προς το Σχέδιο Νόμου κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Όμως μιλώντας ήδη με γνωστούς νομικούς μας εξήγησαν οτι διαφαίνεται μια προχειρότητα σε ορισμένες διατυπώσεις. Ας το δούμε στην τελική του μορφή όταν και εάν έρθει προς ψήφιση στη Βουλή. Ακόμη και αν τελικά ψηφιστεί η προσφυγή μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παραμένει καθώς η αρνητική διάκριση στα παρελθόντα έτη παραμένει».

«Χαρήκαμε ιδιαιτέρως σήμερα όταν είδαμε ότι βγήκε επιτέλους το σχέδιο του νέου νομοσχεδίου για το νέο σύμφωνο συμβίωσης. Θεωρούμε ότι ήταν μία ιστορική στιγμή για την LGBTQI+ κοινότητα στην Ελλάδα. Κι μας χαροποίησε για την δεν αρκέστηκε απλώς σε μία αναγνώριση και για ομόφυλα ζευγάρια του ισχύοντος συμφώνου συμβίωσης, αλλά υπάρχει πρόβλεψη για διεύρυνση των δικαιωμάτων και σε ασφαλιστικό και σε συνταξιοδοτικό και σε κληρονομικό τομέα», μου λέει ο Γιώργος Κουρόγιωργας, υπεύθυνος επικοινωνίας της Colour Youth και σχολιάζει πως:

«Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Το γεγονός ότι το νέο σύμφωνο δεν προβλέπει τίποτα για την τεκνοθεσία και γενικότερα την γονεϊκότητα είναι κάτι σημαντικό. Οι ομογονεϊκές οικογένειες υπάρχουν και είναι πολύ άσχημο να μην έχουν κάποιο είδος αναγνώριση. Παράλληλα θεωρούμε σημαντικό μαζί με το σύμφωνο συμβίωσης να κατατεθεί άμεσα και το σχέδιο για την αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Επίσης το άρθρο που αφορά την εντός 6μηνου έκδοση προεδρικού διατάγματος για τα εργατικά και ασφαλιστικά δικαιώματα, μας ανησυχεί γιατί δεν ξέρουμε τι πρόκειται να ρυθμιστεί που μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό. Να έχουμε δηλαδή ένα ωραίο σύμφωνο, αλλά το προεδρικό διάταγμα να το περιορίζει στο ελάχιστο. Τέλος, η πιο σημαντική μας θέση είναι ότι το σύμφωνο συμβίωσης εξακολουθεί να είναι μια διάκριση, αφού δεν προβλέπεται γάμος. Το άλλο στενόχωρο είναι ότι έπρεπε να φτάσουμε στην Ελλάδα το 2015 για να αναγνωρίσουμε σύμφωνο συμβίωσης -αν τελικά τα καταφέρουμε γιατί πάντα σε αυτή τη χώρα γίνεται κάτι στο παρά πέντε- την ίδια ώρα που οι ομοφοβικές και τρανσοφοβικές επιθέσεις αυξάνονται συνεχώς».

Η Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας αναφέρει μεταξύ άλλων σε σχέση με τις ελλείψεις πως: «Η έλλειψη μέριμνας για την τεκνοθεσία και την τρανς γονεϊκότητα, καθώς και η διάκριση που συνιστά ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από τον πολιτικό γάμο αποτελούν πάγιες διεκδικήσεις της ΟΛΚΕ και δείχνουν με σαφήνεια τα επόμενα βήματα τα οποία οφείλει να κάνει μια προοδευτική κυβέρνηση και για τα οποία θα συνεχίσουμε να παλεύουμε». Από την πλευρά τους οι Οικογένειες Ουράνιο Τόξο, αναφέρουν μεταξύ άλλων πως: «Πιστεύουμε ότι είναι ελλιπές σε σχέση με τις ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να λύσουν σοβαρά ζητήματα που απασχολούν τις ήδη υπάρχουσες ομογονεϊκές οικογένειες (…) Πάγια θέση μας είναι η ισότιμη πρόσβαση όλων των ανθρώπων ανεξάρτητα από το φύλο τους στον πολιτικό γάμο και στην δυνατότητα ανάληψης αναγνωρισμένου γονεϊκού ρόλου».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.