Kartelradio: drugs, ontvoeringen en bloed in de ether

Als 2011 een jaar was van door internet aangezwengelde wereldwijde protesten, was het ook een tijd van gehaaide Mexicaanse misdaadkartels die volledig gedigitaliseerd opereren op eigen, steeds beter ontwikkelde privénetwerken.

Drugskartels hebben een bestaand nationaal radiosysteem opgeknapt en uitgebreid. Dit lapjesnetwerk ondersteunt de schaduwcommunicaties die het voor bendes mogelijk maken om “drugsleveringen, ontvoeringen, uitbuiting en andere misdaden” met alle precisie van moderne legers en wetshandhavingsorganen ”te coördineren”, meldt de Associated Press. Met name Joaquin ‘El Chapo’ Guzmans westelijke bende Sinaloa, één van de grootste drugsbendes ter wereld, en de oostelijke bende Los Zetas, een genadeloze groep van overgelopen speciale eenheden van het Mexicaanse leger, maken handig gebruik van deze systemen.

Volgens sommige schattingen beslaat deze geëncodeerde radio-infrastructuur de meerderheid van de 31 Mexicaanse provincies. Onlangs namen de Mexicaanse autoriteiten een deel ervan in beslag; een netwerk van draagbare radio’s en geavanceerde, gecamoufleerde elektriciteitsmasten in elkaar gezet met huis-, tuin- en keukenonderdelen. De huidige en voormalige drugs- en wetshandhavers in de Verenigde Staten zijn van mening dat de apparatuur “onderdeel uitmaakt van één enkel netwerk”, dat operaties langs de hele Mexicaanse kust met elkaar verbindt, van de grens met de Verenigde Staten tot Guatemala.

De Zeta’s zijn niet de enige in de ether. Naast Sinaloa aan de westkust heeft ook de vanuit Ciudad Juarez opererende straatbende Barrios Azteca een eigen frequentie om zaken te doen, waarschuwingen door te geven en politie en journalisten te bedreigen.

De Zeta’s zijn echter veruit de beste, zelfs de pioniers, in de moderne kartelradio.

Mexicaanse militairen bewaken in beslag genomen communicatiemiddelen van de Zeta’s, tentoongesteld voor journalisten.

Tot voor kort onderhield hun communicatienet, het grootste en waarschijnlijk het meest geavanceerde van het nationale kartelradionetwerk, de bloederige en winstgevende vrijhandel van drugs, cash en mensen over de grens. Scouts en trafficers omzeilden het officiële mobiele netwerk van het land, een systeem dat makkelijk af te tappen is en dat vaak niet beschikbaar is op de  compounds in de met bos bedekte uithoeken van de samenleving.

Dit is hoe het werkte.

Wanneer betaalde taxichauffeurs of straatverkopers – oren-op-de-grond uitkijkposten die bekend staan als ‘halcones’ of havikken – iets opvangen over een aanval of een ander stukje nuttige informatie hebben, zenden ze signalen uit via geavanceerde handradio’s. Deze signalen dringen door tot diep in het droge Mexicaanse platteland, op uren loopafstand van de dichtstbijzijnde weg, waar het vergeven is van bloeiende cistusrozen. Een onbekend aantal zendmasten, allemaal donkergroen geschilderd om niet ontdekt te worden te midden van de ruim twee meter lange takken van de cistusroos, ontvangt de tips. Vervolgens worden de berichten verder verzonden via onder zand verstopte kabels die energie onttrekken uit zonnepanelen. Vanaf hier worden ze via signaalversterkers doorgestuurd naar een aantal andere versterkers en antennes verspreid over het land.

Het goedkope, makkelijk te onderhouden systeem met groot bereik ging ergens rond 2006 live onder leiding van Jose Luis Del Toro Estrada, een cokedealer en communicatiegoeroe binnen het Gulf-kartel. In die tijd werden de Zeta’s door het Gulf-kartel ingehuurd als bewakers. Nadat de voormalige speciale eenheden van het leger zich afscheidden om zo hun eigen zaken te regelen, claimden ze in principe Estrada’s communicatienet om uiteindelijk het gehele netwerk zelf te beheren via computers.

Niet alleen betekende dit een verrassend goed ontwikkelde controle over elk radiosignaal dat naar een specifieke radio verzonden werd terwijl het andere radio’s niet bereikt. Dit was ook een zakelijke actie om meer te kunnen functioneren als een gehaaide, moderne militaire eenheid en zo alle mogelijkheden van geëncodeerde communicatie volledig te benutten. Natuurlijk werden ouderwetse militaire activiteiten als onthoofdingen, verhangingen en het aanleggen van massagraven waarmee het kartel bekendheid verwierf en waardoor het zo gevreesd werd, ook nog steeds uitgevoerd.

Op 4 december meldde het Mexicaanse leger de inbeslagneming van 1446 radio’s, 167 antenne’s, 166 energiebronnen, 155 versterkers en 71 computeronderdelen. Dit was de derde beslaglegging sinds september. De totale vangst beslaat nu een flink deel van het uitgestrekte communicatienetwerk van de Zeta’s, al is dat niet zeker.

Zoals gewoonlijk hield een peloton met bivakmutsen de wacht bij de voor de pers tentoongestelde buit. Zo weet iedereen dat de good guys eindelijk deze bloederige oorlog aan het winnen zijn.

144 ton gebonden cannabis wordt ceremonieel verbrand.

Natuurlijk was het allemaal een strategisch opgevoerd stukje theater.

Het geld en de moeite besteed aan het sluiten van internationale verdragen ter bestrijding van kartelcommunicatie lossen een probleem dat zich blijft verspreiden en verschrikkelijk uit de hand loopt echt niet op. Het zal niet één kartel ook maar enigszins lamleggen, laat staan het schimmige nationale radionetwerk of beter nog: de netwerken. Mexico claimt immers dat de radiostations van de kartels eerder lokaal uitzenden dan dat alle stations volledig geïntegreerd zijn in één groot netwerk.

De Zeta’s moeten zich op de korte termijn waarschijnlijk zien te herpakken, dat is waar, maar er is genoeg reden om te denken dat ze snel weer in de lucht zijn. In 2009 vertelde Miguel Angel Montoya, een voormalig drugskoerier voor het Cali-kartel, aan Motherboard hoe “elke innovatie in drugshandel tot stand komt nadat de huidige methode in staat van crisis verkeert.” (Montoya leidde één van de eerste onderzeese drugsprojecten. Kijk hier hoe hij ons hierover vertelt). Waarom zou iemand dan denken dat het gat in het radiosysteem van de Zeta’s niet snel opgelapt zou zijn? Of dat het niet al opgevuld is en nu nog sterker, sneller en discreter is dan ooit tevoren? Inderdaad, verklaart een soldaat aan het AP, zodra een antenne, of die nu ergens in de bossen staat, op een dak of op Zeta’s oudste stukje land Nueva Laredo, ontdekt is door de autoriteiten wordt het ding “snel vervangen”.

Daarnaast verloopt het geëncodeerde contact tussen Zeta’s topmannen toch al vooral via het internet. En we hebben allemaal gezien wat er gebeurt met hackers met goede bedoeling die dreigen een kartel te ruïneren.

Dus nu de Mexicaanse drugsoorlog zijn zesde jaar ingaat gaan de kartels nog harder de strijd met elkaar aan om elkaar af te troeven met technische ontwikkelingen. Het gaat niet alleen meer om drugs. Hoewel een groot deel van het geld nog steeds zal worden verdiend met het verschaffen van wiet, cocaïne en meth aan Amerikanen, zijn er ook de ontvoeringen, afpersingen en witwaspraktijken waarbij de kartels vaak onder een hoedje spelen met een aantal van de grootste banken in Mexico en Centraal Amerika.

Dit alles vereist geschikte tele- en digitale communicatie. Het kartel dat het meest betrouwbare, ondoordringbare, guerilla-naar-guerilla-netwerk beheert heeft de grootste kans belachelijk veel geld te verdienen. De sleutel naar zo’n robuust systeem is zeer gewild, waardoor er nog meer bloed wordt vergoten en er zelfs een radicale verandering kan plaatsvinden in de invloed die kartels hebben. Stel je voor dat het nieuws van de arrestatie van Felipe Cabrera Sarabia, één van de topmannen onder El Chapo, de leider van de Sinaloa’s, uitgezonden zou worden op de radio’s van de Zeta’s of de Barrios Azteca’s.