Carlijn Jacobs fotografeert tussen kunst en camp

Toen we Carlijn Jacobs vroegen of ze haar prachtige fotoserie Swan Lake voor ons wilde verhelderen, stuurde ze ons twee citaten op uit Notes on Camp, een essay van Susan Sontag uit 1964. In dat essay doet Sontag een bijzonder goede poging om het ingewikkelde en paradoxale cultuurverschijnsel camp uit de doeken te doen. De twee citaten die Carlijn stuurde luidden als volgt:

"To talk about it, is to betray it."

"It's good because it's awful."

Ook al zou ze de ware gedachte achter de foto's dus verraden door erover te praten, besloten we het er toch op te wagen. We spraken over Burberry, camp en zoete witte wijn.

VICE: Hoi Carlijn. Waarom probeerde je je werk in deze citaten uit te leggen?
Carlijn Jacobs: Camp is een cultuuruiting waarbij het ironisch omarmen van de volkscultuur centraal staat. Je gaat dingen die gezien worden als lage cultuur bewust waarderen, ook al weet je als toeschouwer dat je eigenlijk niet tot de doelgroep van die volkscultuur behoort. Ik vind de psychologische gedachtes achter hoge en lage cultuur heel erg interessant. Ik heb eigenlijk een soort eigen Notes On Camp gemaakt, voor 2014. In 1964 sprak men dus al zo uitgebreid over camp, terwijl internet en de Tumblr-generatie die daaruit voortkwam nog heel ver weg waren. Daarom vond ik het interessant om nu neer te zetten wat mijn gedachten over camp in 2014 waren.

Waar zie jij camp vandaag de dag in terug?
Je ziet het in heel veel substromingen voorbijkomen, waar massacultuur ironisch wordt verheerlijkt. Ook zie je het juist weer in de mainstream. Eén van de foto's (de overwegend blauwe, red.) is bijvoorbeeld gebaseerd op het Eurovisie Songfestival. Dat evenement komt vaak ter sprake wanneer mensen camp proberen uit te leggen. Het Songfestival is ontzettend populair in alle lagen van de bevolking. Het is een massaal en commercieel evenement, bedoeld voor de gewone man of het proletariaat. Toch wordt het ook door de bourgeois gewaardeerd. Dat heeft dan tot gevolg dat de hoge cultuur zich eigenlijk tegen haar eigen cultuuruitingen afzet. Dat is ook een voorbeeld van camp.

Is het misschien een zwaktebod van de hoge cultuur - die zo haar eigen identiteit verliest?
Min of meer. Het kan ook tot gevolg hebben dat je niet uit durft te komen voor iets dat je juist interessant of mooi vindt, omdat het niet bij je 'stand' zou passen. Je zou het kunnen vergelijken met zoete witte wijn. Dat wordt door kenners vaak gezien als een teken van onderontwikkelde smaak, en mensen zijn te gegeneerd om het te bestellen. Toch vindt iedereen het stiekem best lekker.

En in hoeverre is bijvoorbeeld de Burberry-print die het model op een van de foto's draagt camp?
Omdat de connotatie van de oplettende toeschouwer steeds verandert. Het merk begon als high fashion, maar werd daarna al snel een symbool van slecht ontwikkelde smaak omdat de massa ermee aan de haal ging. Daardoor wilde de hogere cultuur er een tijd niets van weten, terwijl je met een spottende of satirische toon juist wel weer een statement kunt maken met een Burberry-print - zonder daarbij een kant te kiezen voor de massa of de snobistische hoge cultuur. Je maakt iets nieuws.

Hoe ben je bij dit prachtige model gekomen?
Ik heb haar ooit, drie jaar geleden of zo, op een huisfeest gezien. Ze komt uit Kroatië en heeft weinig tot geen ervaring. Ik wist wel altijd dat ik haar een keer zou willen schieten. Ik vind haar een prachtverschijning, met haar lome ogen. Het is mooi dat het niet perfect is. Juist door die imperfecties blijft het hangen. Dat is dezelfde antireactie die zich voordoet bij het waarderen van camp. Er moet iets raars, een kronkel in zitten. Een kloppend model maakt het meteen saai.

Er zit een heleboel achter je foto's zonder dat het meteen aan de oppervlakte ligt. Vind je het - in het verlengde van "To talk about it is to betray it" - dan niet jammer om er zo veel over te vertellen?
Nee, het zou alleen jammer zijn als het zo op een trucje gaat lijken. Maar ik vind het eigenlijk wel goed om te vertellen, omdat alleen de mensen die dicht bij me staan en waar ik veel mee werk het al eens gehoord hebben. Het is toch een middel dat ik gebruik in mijn werk. En misschien denkt mijn familie dan eindelijk eens: "oh, ze doet het juist met opzet!" in plaats van dat ze denken dat ik wansmaak heb. Al wil ik het niet zo noemen. Ik weet zelf namelijk vaak niet meer of ik iets nu echt mooi vind of dat het ik het mooi vind omdat het camp is. De grens vervaagt, want het is natuurlijk ook gewoon mijn smaak.

Swan Lake is momenteel te zien bij SBK Galerie te Dordrecht.
Haar en make-up: David Koppelaar.
Meer werk van Carlijn vind je op www.carlijnjacobs.com