Een bedwelmende mix van realiteit en fictie

Cristina de Middel is opgeleid als fotojournaliste, maar ze gaf haar vak op om – zoals ze zegt – de realiteit te zoeken via fictie. In 2013 ontving ze de Infinity Award van het internationale centrum voor fotografie in New York voor haar boek The Afronauts, over het Zambiaanse ruimtevaartprogramma uit 1960, dat de eerste Afrikaanse man naar de ruimte wilde sturen.

Ik dronk een kopje koffie met Cristina om het te hebben over haar visie, de pers, en haar werk.

VICE: Waarom ben je gestopt als fotojournalist?
Cristina de Middel: Ik raakte teleurgesteld in het vak. Ik realiseerde me dat als je de wereld wilt veranderen met een foto, dit niet gaat gebeuren in een krant, maar via andere platformen. Ik ben ermee gestopt door hoe het wereldje nu in z'n werk gaat. Ik experimenteerde met fictie omdat ik het gevoel had dat echte dingen de realiteit vaak niet goed genoeg omvatten, en dat is juist wat me fascineert – mensen de wereld om hen heen laten begrijpen.

De gevestigde kranten worden allemaal gestuurd door een van tevoren vastgestelde mening van de uitgevers en reclamemensen en interesses van politici. Ik wil mensen hun eigen mening laten vormen.

Zie je jouw fotografie als een soort journalistiek die laat zien wat de normale journalistiek eigenlijk zou moeten tonen?
Nee, ik ben geen journalist meer. Ik maak eigenlijk een soort documentaires. Mijn foto's combineren realiteit en fictie, en zijn allemaal gebaseerd op iets dat op het moment aan de hand is; ik heb niks met zeemeerminnen of eenhoorns. Voor mijn gevoel kunnen de onderwerpen waarover je in de krant leest echt veel beter uitgelegd worden dan momenteel gebeurt. Er zijn veel problemen die opgelost zouden kunnen worden met iets meer informatie en begrip.

Hoe ga je te werk?
Ik kijk veel films als een soort training. In mijn werk buig ik de realiteit, om te maken wat ik in mijn hoofd heb, wat veel gebruikelijker is in film dan in fotografie. Als ik een groep dansende mensen wil zien, zijn er twee manieren om dat te bereiken: als een documentairemaker eeuwig wachten totdat het gebeurt, of iemand aanspreken en vragen: "Zou jij hier een dansje kunnen doen voor me?". En dat doe ik dus.

Dus het is een soort mix van een documentaire en fictie?
Ja, ik denk het wel. Ik werk met een script en een storyboard. Dat is voor sommige mensen verwarrend; het brengt een discussie teweeg over de geloofwaardigheid van de foto, of je nou wel het echte verhaal vertelt of niet. Dit is iets waar ik veel over nadenk.

Is er een factor die al je werk verbindt?
Kenmerkend voor mijn werk is de directe kritiek op de pers en de media. Niet zozeer in het algemeen, maar op de simpliciteit waarmee ze de wereld benaderen, en kwesties reduceren tot "deze tien artikelen, en deze vijftien foto's; dit is de waarheid."

Ik denk graag na over cliché's, die een direct resultaat zijn van dit type berichtgeving. Afrika wordt olifanten bij zonsondergang; India wordt bloemenmarkten en vrouwen met neuspiercings; Duitsland is worst en bier. Zo blijft er geen ruimte over voor analyse of kritiek. De creatie van cliché's is enorm versneld.

Is er een reden waarom je die kritiek zo speels overbrengt?
De meeste fotojournalisten proberen constant met je gevoelens te spelen. Ik vind humor juist een goede insteek om dingen te belichten; mensen worden er nieuwsgieriger van. Waarom moet alles zo dramatisch zijn?