Dankzij crowd control behoort geplet worden tot het verleden

Vanaf een dichtheid van ongeveer zeven mensen per vierkante meter begint een groep mensen zich enigszins bekneld te voelen. Bij tien mensen per vierkante meter wordt het echt drukkend. Dan is er weinig nodig om een groep feestvierders te veranderen in een paniekerige horde waarin mensen zomaar doodgedrukt kunnen worden. Het toenemende aantal massale evenementen waar dit soort situaties zich voor kan doen is dan ook de reden dat de wetenschap van crowdmanagement eindelijk de aandacht krijgt die het verdient. Het is tenslotte best ongezellig om aan je einde te komen tijdens of onderweg naar een concert van je favoriete artiest.

Crowdmanagement is de allesomvattende term voor het omgaan met plekken waar veel mensen bij elkaar zijn. Op festivals kan het toegepast worden voor de looproutes, de plaat- sing van tenten, de layout van de camping, de opstelling van eetgelegenheden en door de programmering zo in te delen dat de looproutes de massa tegelijkertijd bewegende mensen aankunnen. Vooralsnog wordt dit vooral gedaan op basis van ervaring van festivalorganisatoren, maar er wordt steeds vaker gekeken of computermodellen hier geen betere oplossing kunnen bieden.

Mensen in grote groepen zijn namelijk redelijk voorspelbare – en dus modelleerbare – wezens, als ik Dorine Duiven mag geloven. Dorine is promovendus aan de TU Delft en studeerde af met een onderzoek dat ze uitvoerde tijdens Lowlands 2011. Hierin keek haar team of het mogelijk is om met een drone de mensenstroom te observeren, om later mogelijk een systeem te ontwikkelen dat organisatoren kan helpen om in te grijpen als het ergens mis gaat omdat het te druk wordt.

“Ik onderzoek dynamische verkeersstromen voor voetgangers, en dan vooral tijdens evenementen. Ik hou zelf erg van festivals en daarnaast zijn voetgangers een van de moeilijkste systemen om grip op te krijgen. Je hebt individuen die in een tweedimensionale ruimte bewegen en bovendien een groot gedragscomponent bevatten, wat me erg interesseerde,” aldus Dorine. Het is een jong onderzoeksveld. Waar naar het gedrag van autoverkeer al meer dan zestig jaar gedegen onderzoek gedaan wordt, is haar vakgebied nog maar een prille dertig jaar oud. Dat heeft volgens Dorine een aantal redenen. Ten eerste was het vroeger gewoonweg nog niet vol genoeg in de publieke ruimte dat dit een probleem werd, en ten tweede houden steeds meer mensen van massavertier – een voorkeur die geïllustreerd wordt door het exploderende aantal festivals. En de almaar groeiende wereldbevolking draagt zijn steentje ook bij.

Wat zij en haar collega’s dus proberen te doen is het vatten van het gedrag van grote groepen mensen. Hoe ze bewegen, hoeveel mensen bij elkaar in een ruimte kunnen staan en wat er gebeurt als er iets misgaat. Hierbij maken ze gebruik van een standaardmodel, het Social Force Model, om groepen mensen te modelleren. Het werd ontwikkeld in 1995 en wordt door onderzoekers over de hele wereld gebruikt. Het is niet perfect: “Soms gebeuren er nog rare dingen in, waardoor het model instabiel wordt. Dan gaat het dingen voorspellen die in de werkelijkheid niet gebeuren. Bijvoorbeeld dat de druk binnen een mensenmassa uit het niets enorm toeneemt of dat mensen snelheden aannemen die fysiek niet mogelijk zijn.”

Dat is niet zo raar, trouwens. Het model werkt door individuele personen – agents – te reduceren tot een aantal basiskarakteristieken. Natuurlijk heb je de externe krachten, zoals smalle looproutes, maar ook het individu wil dingen. Zo kunnen agents een soort eigen wil opgelegd krijgen. Waar ze heen willen bijvoorbeeld, en of ze sneller of langzamer lopen. Maar ook andere eigenschappen, waar je in eerste instantie niet aan zou denken.

Zo lopen vrouwen over het algemeen langzamer dan mannen, waardoor je ander gedrag krijgt op een simulatie van een Libelle Zomerweek dan tijdens een voetbalwedstrijd. En ook culturele aspecten spelen een rol: in de meeste landen bestaat er een ‘right- hand bias’, wat betekent dat als twee mensen op elkaar aflopen, ze meestal allebei naar hun eigen rechts uitwijken. Maar in dwarse landen als Engeland en Australië̈ is dat precies andersom.

Dit zijn kleine dingetjes, zegt Dorine, maar als je die vermenigvuldigt naar groepen van duizenden individuen, dan worden ze ineens significant. De kleine eigenaardigheden van menselijke voortbeweging zijn dus extreem belangrijk. Zo zou er bijvoorbeeld uit kunnen komen dat er rekening gehouden moet worden met dat iemand met een ‘free hugs’-bordje een looproute stremt omdat mensen er met een wijde boog omheen lopen.

Gelukkig worden dit soort dingen dus steeds beter te doen voor onderzoekers. Waar een wetenschapper ooit met een turfblaadje langs een looproute moest staan, kan hij of zij nu met behulp van analyse van camerabeelden en zelfs het volgen van het signaal en de locatie van mobiele telefoons de festivalganger in zijn natuurlijke omgeving observeren. Het resultaat hiervan is dat de modellen steeds iets beter worden.

Toch wordt er ondanks het bestaan van de mogelijkheid om mensenstromen vooraf te modelleren volgens Dorine nog weinig gebruik van gemaakt door festivalorganisatoren. En dat is best jammer: “Op het moment dat je kan voorspellen waar knelpunten in systeem zitten, en je die knelpunten weg kan halen, dan zou je problemen in de praktijk kunnen op- lossen voordat ze gebeuren.”

Want naast kleine treurigheden als mensen die hun weinige eigenwaarde gratis knuffel na gratis knuffel weggeven, kunnen ook grotere calamiteiten gemodelleerd worden met het Social Force Model. Door dit soort situaties van tevoren te simuleren zouden nooduitgangen, hekken en vluchtroutes beter gepland kunnen worden, zodat risico’s beperkt blijven voor mensen die komen voor een beetje vrolijkheid, maar toch ook graag veilig willen zijn.

Maar wellicht wordt dat in de toekomst anders. Naarmate modellen beter worden zullen ze waarschijnlijk steeds vaker ingezet worden om ongevallen zoals bij de Love Parade te voorkomen. Ook zegt Dorine dat organisatoren van dit soort evenementen soms überhaupt nog niet weten dat dit mogelijk is. Dus, festivalorganisatoren, omarm de toekomst: zet The Rolling Stones niet meer op je line-up en zet technologie in om je bezoekers veilig te houden.