De bezorgde moeders die het Amerikaanse wapenbeleid willen veranderen

Dit artikel verscheen eerder in het decemberissue van ons magazine.

De aandacht voor deze zaak kan overweldigend zijn," waarschuwt de Texaanse senator Joan Huffman haar collega's. Het is begin februari 2015 en de Texas Senate Committee on State Affairs gaat binnenkort stemmen over twee grote wapenwetsvoorstellen. Aan voorzitter Huffman de taak om getuigen op te roepen. Tijdens een negen uur durende hoorzitting geven meer dan honderd bezorgde burgers hun mening. Het eerste wetsvoorstel maakt het mogelijk om, met een vergunning, verborgen wapens te dragen op een universiteitscampus. Het tweede versoepelt de regels over het publiekelijk dragen van pistolen. Dit gebeurde eerder al voor sommige grotere wapens. De meningen verschillen enorm.

Een 65-jarige dierenarts wil graag haar glazen kliniek op de campus van de A&Muniversiteit in Texas kunnen beschermen tegen "interessante figuren". Ze stelt dat het "enorme privilege en de enorme verantwoordelijkheid" van het heimelijk dragen van een wapen ook op haar werkplek moet gelden. Een vrouw met kniehoge, rood-witblauwe laarzen, moeder van vijf kinderen, is het volledig met haar eens dat haar recht op wapenbezit niet ingeperkt moet worden. Ze vraagt de parlementsleden om "ballen te tonen" en haar rechten te beschermen.

Politiechef Art Acevedo herinnert de commissie er juist aan dat de meerderheid van zijn collega's tegen beide wetsvoorstellen is. Hij betwijfelt of ze echt nodig zijn. Een veertienjarige jongen in een net pak zegt daarop later: "Het gaat niet om wat we nodig hebben, maar om onze rechten."

Een stuk of twaalf getuigen dragen matchende T-shirts van de actiegroep Moms Demand Action for Gun Sense in America (MDA). Op de shirts staat "Gun Sense Voter". Gedurende de zes maanden waarin de zittingen plaatsvonden voerden de vrouwen genadeloos campagne. Een paar dagen per week zaten ze met hun laptop en hun kinderen op schoot op de publieke tribune. Een moeder haalde zelfs haar kinderen op van ver buiten de stad om ze op de vloer van de raadszaal te zetten en ze te daar te laten spelen. De moeders kwamen vaak samen met raadsleden om te lobbyen voor striktere wapenwetten en gingen zoveel mogelijk samenwerkingen aan.

"We kwamen telkens weer opdagen," zegt Angela Turner, vrijwilliger bij MDA en moeder van drie kinderen. "Tegen het eind van elke zitting wist iedere wetgever in Texas precies wie wij waren."

Ondanks de inspanningen van MDA worden beide wetsvoorstellen bijna moeiteloos aangenomen, met een meerderheid van twee tegen een. Daarmee is het legaal geworden om openlijk pistolen te dragen en is Texas de achtste staat die het vergunningshouders toestaat om heimelijk wapens te dragen op universiteitsterreinen. MDA haalt wel een kleine overwinning. Universiteiten mogen op de campus een paar wapenvrije zones inrichten. De concessie wordt door de voorstanders van vrij wapenbezit als een verlies gezien. Voor de moeders van MDA toont het aan dat vooruitgang soms het voorkomen van achteruitgang betekent.

"Wij willen wapenbezit niet verbieden," zegt Angela Turner. "Maar we vechten wel tegen mensen die onze samenleving nog gevaarlijker proberen te maken."

Turner heeft, net als veel moeders in Texas, zelf ook een wapen, en daar is ze trots op. Haar man koopt elk jaar een of twee nieuwe vuurwapens en heeft op zolder nu twintig wapens achter slot en grendel. Eind 2014 merkte Turner op dat haar kinderen het "bijna vanzelfsprekend vonden dat iemand hun school in kon lopen en op hen kon gaan schieten." Ze sloot zich aan bij MDA na een van de wervingsbijeenkomsten die de groep regelmatig organiseert. "Ik kom uit een jagersfamilie dus ik vond het niet tegenstrijdig om enerzijds te pleiten voor veiligere wapenwetten en anderzijds mijn grondwettelijke rechten te beschermen," zegt ze.

MDA werd in december 2012 opgericht via de facebookpagina van Shannon Watts, de dag nadat twintig kinderen en zes volwassenen werden neergeschoten op een basisschool in Newtown in Connecticut. Sindsdien groeide de organisatie uit tot een van de grootste lobbyorganisaties tegen de uitbreiding van wapenwetten in Amerika. Ze pleiten onder meer voor achtergrondchecks bij wapenverkoop en zorgen dat grote concerns die afhankelijk zijn van de koopkracht van moeders naar hen luisteren. Amerikaanse ketens als Starbucks, Target, Chipotle en Sonic zijn daardoor betrokken bij het debat over de mogelijke aanwezigheid van wapens in hun winkels.

In april 2014 bundelden de moeders van MDA hun krachten met Mayors Against Illegal Guns, de organisatie van New Yorkse oud-burgemeester Michael Bloomberg. Ze vormden samen het netwerk Everytown for Gun Safety. Dit netwerk van moeders, burgemeesters, slachtoffers en juristen is inmiddels de grootste organisatie op dit gebied, met afdelingen in alle vijftig staten en hoofdkwartieren in New York en Washington, D.C.

Toch is Everytown op alle vlakken stukken kleiner dan de Amerikaanse organisatie voor wapenbezitters, de National Rifle Association (NRA). Om de wapenlobby aan te kunnen pakken, probeert Everytown nationale en lokale wetgeving te beïnvloeden, zodat er niet zomaar nieuwe wetten worden ingevoerd die wapenbezit vergemakkelijken. Ook zorgen ze met campagnes met beroemdheden als Julianne Moore en Aziz Ansari voor nationale aandacht voor zulke wetsvoorstellen.

De uitgebreide strategie van de NRA is het resultaat van meer dan een eeuw aan wapencultuur in de VS. Tom Selleck en de inmiddels overleden Charlton Heston zijn al decennialang het gezicht van de NRA en hun posters hangen overal in het museum van het NRA-hoofdkwartier in Fairfax in Virginia.

Beide partijen hebben al aardig wat dollartjes in hun campagnes gestoken. Everytown gaf zo'n 36 miljoen dollar (33 miljoen euro) uit in 2013. De NRA investeerde dat jaar meer dan 250 miljoen dollar (230 miljoen euro), waarvan ongeveer een tiende op ging aan lobbyen.

Bij gebrek aan actie in het Amerikaanse Congres zijn de gevechten om staatswetgeving cruciaal voor Everytown. Maar met wapenwetten die zo gevarieerd zijn als het landschap zelf, zijn staatsgrenzen zijn soms wat willekeurig. Twintig jaar geleden was de nationale overheid voor het laatst betrokken bij onderzoek naar wapengeweld. Op dat moment was een achtergrondcheck in 33 staten niet nodig voor de aanschaf van wapens voor privébezit. Dat kwam neer op zo'n 40 procent van alle verkochte wapens. Door het poreuze landschap van wapenwetten is er een groot systeem van illegale wapenhandel over staatsgrenzen ontstaan. Zo'n 90 procent van de wapens die bij misdaden in New York in beslag werden genomen kwam uit staten met minder strikte wetten.

Everytown is de organisatie met het grootste budget en heeft daarom de beste kans om iets aan het gebrek aan achtergrondchecks te doen. De kosten van lobbyen, marketing, mankracht en wetsvoorstellen kunnen oplopen tot tientallen miljoenen dollars, dus kleinere organisaties als Brady Campaign hebben veel minder kans om enige invloed uit te oefenen. Everytown gaf vorig jaar zo'n 4 miljoen dollar (3,7 miljoen euro) uit in de staat Washington en had fulltime mensen in dienst om het initiatief om achtergrondchecks verplicht te stellen van de grond te krijgen. Ondertussen is Everytown bezig met campagnes in Nevada en Maine voor 2016.

Bloomberg heeft al toegezegd om zelf 50 miljoen dollar (46 miljoen euro) te storten om wapengeweld te stoppen en heeft veel van zijn rijke vrienden, onder wie Warren Buffet en Eli Broad, in het adviescomité opgenomen.

"Zij zeggen: het maakt ons niet uit, we pakken je. Als je niet aan onze kant staat, dan pakken we je kinderen, je kleinkinderen en je achterkleinkinderen. En we stoppen nooit," zei Bloomberg afgelopen jaar in The New York Times over de NRA. "We moeten er juist voor zorgen dat zij bang voor ons zijn," voegde hij toe.

Maar zelfs met invloedrijke miljardairs en grote budgetten aan hun zijde is het Everytown nog niet gelukt het Amerikaanse Congres te bereiken. "We kunnen niet eens een afspraak krijgen met een subcommissie in het Huis van Afgevaardigden," zegt Collin Goddard, een beleidsmedewerker van Everytown. Hij heeft nog altijd kogels in zijn lichaam van de schietpartij bij Virginia Tech in 2007, waarbij 32 van zijn klasgenoten omkwamen. "Bob Goodlatte, de voorzitter van het House Judiciary Committee heeft al bijna honderd wapenwetsvoorstellen voorbij zien komen en heeft er niks aan gedaan."

Volgens het Violence Policy Center heeft de NRA sinds 2005 al zo'n 60 miljoen dollar (55 miljoen euro) ontvangen van de wapenindustrie. Een aantal van de topdonateurs zijn "zakenpartners", die na een donatie van een miljoen of meer zijn toegelaten tot de Gouden Ring van Vrijheid van de NRA. Een van hen is wapenfabrikant Bushmaster. Tijdens de schietpartij bij de basisschool in Newtown werd een geweer van Bushmaster gebruikt.

"Meer dan 90 procent van de donaties aan de NRA zijn lager dan 200 dollar. Die komen van gewone Amerikaanse burgers," zegt Lars Dalseide, pr-manager van de NRA. "De suggestie dat wapenproducenten, die in minder dan 2 procent van het budget van de NRA voorzien, onze club runnen, is echt belachelijk."

Toen ik in oktober met Dalseide sprak was het Institute for Legislative Action van de NRA druk met twee nieuwe wetsvoorstellen die ze die dag af moesten maken. Een ervan, die bekend stond als de Hearing Protection Act, zou achtergrondchecks aan banden leggen en de belasting bij het kopen van wapendempers – 200 dollar (184 euro) – afschaffen. De andere wet zou het makkelijker maken om snel nieuwe materialen voor munitie te introduceren, zodat munitie goedkoper kan worden.

De NRA is trots op hun prestaties. "Er zijn in de afgelopen drie jaar bijna driehonderd wetsvoorstellen aangenomen die het Tweede Amendement uitbreiden en beschermen," aldus Dalseide. "Dat is bijna tien keer zoveel als het aantal nieuwe antiwapenwetten die in het hele land zijn aangenomen."

Daar kan de gouverneur van Virginia, Terry McAuliffe, niet omheen. Twee jaar geleden werd hij verkozen vanwege zijn plan voor striktere wapenwetten. Hij rekende erop dat de Democraten afgelopen november in twee cruciale districten zouden winnen om een Democratische meerderheid in de staatssenaat te krijgen. Everytown gaf alles en zette zich in voor de Democratische kandidaten Jeremy McPike en Dan Gecker.

Andy en Barbara Parker hebben een groot aandeel in de beweging in Virginia sinds hun dochter Alison Parker werd neergeschoten tijdens een liveverslag op televisie. "Is het hier? Ik kon het bijna niet vinden!" roept Andy Parker blij vanuit zijn auto, als hij afgelopen oktober aan komt rijden bij het campagnehoofdkwartier van McPike.

Een tiental leden van de lokale MDAafdeling en van het Everytown Survivor Network (waar de Parkers deel van uitmaken) en wat journalisten staan in een kluitje bij elkaar op de koude parkeerplaats bij het hoofdkwartier. Ze zijn daar om een korte demonstratie te organiseren voordat ze bij mensen langsgaan om ze te overtuigen om op McPike te stemmen.

"Onze stem is het enige dat we hebben om de levens van Amerikanen te redden," zegt Andy Parker tegen me, terwijl hij op de tochtige parkeerplaats naar een zonnig en warm plekje zoekt. "En McPike steunt een verstandig wapenbeleid," zegt hij. "Zo simpel is het."

De tegenstander van McPike is Hal Parrish, de door de NRA gesteunde burgemeester van de stad Manassas. De NRA heeft in deze verkiezingsronde meer dan 45.000 dollar (41.562 euro) uitgegeven in dit district, onder andere aan facebookreclame en telefoontjes. Parrish zegt dat hij daar niks vanaf weet. Een aantal weken later gaf Everytown zo'n 2 miljoen dollar (1,85 miljoen euro) uit aan tv-reclames met Andy Parker erin, waardoor de verkiezing de duurste Senaatsverkiezing werd in de geschiedenis van de staat.

Een overwinning van beide Democraten zou McAuliffe de ruimte geven om het wapenbeleid aan te pakken en de staat een stuk Clintonvriendelijker maken voor de presidentsverkiezingen van 2016. Maar helaas ging het feest niet door.

Op 4 november werden de resultaten bekend en bleek dat de Republikeinse meerderheid in stand bleef met 21-19. McPike vierde een overwinning tegen Parrish in zijn district, maar Dan Gecker verloor van de door de NRA gesteunde Republikein Glen Sturtevant. Ondanks de inzet van Everytown lukte het niet om de NRA een koekje van eigen deeg te geven.

Nu is de beurt aan Hillary Clinton, die het wapenbeleid hoog in haar campagnevaandel heeft staan. Het blijft een moeilijke en onzekere strijd, maar een ding is duidelijk volgens Goddard: "Er zal aan onze kant meer geld worden uitgegeven dan ooit tevoren."