De effecten van het Hongaarse grenshek in de praktijk

Mounir haalt zijn telefoon tevoorschijn om Google Maps te raadplegen en zijn locatie door te sturen naar een vriend, die zijn stiekeme reis monitort. Samen met een groep van zo'n zestig Syriërs en Irakezen neemt Mounir een korte pauze even buiten het Servische dorp Kanjiza, op enkele kilometers van de grens met Hongarije. Plotseling roept een van de leiders de groep stellig op alle sigaretten en telefoons uit te doen, om te voorkomen dat ze worden gezien door grenspolitie of plaatselijke overvallers. Mannen, vrouwen en kinderen staan op en dwalen geruisloos verder door de Servische duisternis.

Mounir en zijn medereizigers zijn maar een fractie van wat de Verenigde Naties heeft omschreven als de grootste verplaatsing van ontheemde mensen sinds de Tweede Wereldoorlog. Wereldwijd zou het aantal vluchtelingen al ver boven de zestig miljoen liggen.

De meesten vluchten van oorlog en onderdrukking in landen als Syrië en Afghanistan, hoewel er ook aanzienlijke groepen afkomstig zijn uit Iran, Pakistan en Bangladesh. De goedkoopste route naar Europa is via Turkije en door de Balkan. Hongarije is het eerste EU-land op de route dat deel uitmaakt van de paspoortvrije Schengenzone, en daarom krijgt het het na Zweden de meeste asielaanvragen per capita te verwerken. Sinds begin dit jaar waren het er al meer dan 110 duizend.

Minder dan 1% van de migranten is van plan om daadwerkelijk in Hongarije te blijven, en de overgrote meerderheid hoopt slechts vanaf daar door te reizen naar rijkere Europese landen zoals Oostenrijk en Duitsland. Desalniettemin heeft de extreemrechtse Hongaarse regering on leiding van premier Viktor Orban geen halfbakken maatregelen genomen: zijn overheid werkt nu aan een groot hek van meer dan tweehonderd kilometer, dat de gehele grens met Servië hermetisch moet afsluiten.

VICE News vertelde Mounir over de Hongaarse anti-immigratiemaatregelen. Mounir moest lachen en zei: "Oh echt? Interessant. Hoeveel heeft dat hek ze gekost zei je? We gaan toch wel een manier vinden om erdoor te komen, ik zeg het je. Maak je maar geen zorgen en maak dat hek vooral af; we vinden wel een manier."

Eerder die dag ontmoetten we Hassan, een drukker uit Bagdad, en zijn vriend Abbas, die onder een boom in de Servische grensstad Subotica zaten. Ze kamperen tijdelijk tussen het kreupelhout vlakbij een verlaten bakstenenfabriek, waar een rustpunt is geïmproviseerd en liefdadigheidsorganisaties voedsel, water en medicijnen uitdelen. Een groep van tien Pakistanen komt aanlopen, vraagt VICE News welke richting ze op moeten om naar Hongarije te reizen, en verdwijnt weer even snel als ze gekomen is.

Hassan besloot weg te vluchten uit Irak toen hij werd bedreigd nadat hij geen geld had om een strijdgroep de dwangsom voor zijn gekidnapte broer te betalen. Nu is hij onderweg naar België, waar hij asiel hoopt aan te kunnen vragen en met zijn familie aan een nieuw leven kan beginnen. Tegen VICE News zei hij: "Ik heb mijn land nog nooit verlaten, ook niet tijdens de oorlog, met al die autobommen de hele tijd. Ik had een goede baan en een prima salaris, maar daar heb ik nu weinig aan. Er loert nu te veel gevaar. Als ik in Bagdad over straat liep met mijn familie, zagen mijn kinderen de lijken op straat liggen. Ik wil niet dat ze op die manier opgroeien."

De Servische premier Aleksandar Vucic zei onlangs dat hij "gechoqueerd" was door het besluit van Hongarije om een hek bij de grens te bouwen. Hij uitte zorgen dat Servië een bottleneck zou worden voor grote groepen migranten die uiteindelijk niet in staat waren verder te reizen naar het noorden. Toch is er reden om te geloven dat het hek de grens met Hongarije niet zo waterdicht maakt als Viktor Orban en de zijnen hopen. Afgelopen week zijn er bijvoorbeeld achttien migranten aangetroffen in het Hongaarse dorp Assothalom. Ze hadden er slechts een paar eenvoudige zijkniptangen voor nodig gehad om de grens door te breken.

Terwijl hij langzaam in zijn kleine Lada-patrouillewagen rijdt, begeleidt Barnabas Heredi een groep aangehouden migranten over een landweg naar een politiecheckpunt. Hier delen een aantal vriendelijke oude dorpelingen vanaf de andere kant van het hek flessen met water uit aan de vermoeide vluchtelingen.

Heredi vertelde dat hij een jaar geleden aan zijn werk was begonnen in de veronderstelling dat een rustig baantje zou zijn: "Ik begrijp waarom deze migranten weg moesten, maar ik heb niet echt medelijden met ze. Ze worden hier heel goed behandeld en we hebben nog steeds heel veel arme families hier in Hongarije, dus waarom zouden we deze gasten wel helpen en de Hongaren niet?"

Die zaterdagochtend zijn er binnen een uur meer dan tweehonderd migranten aangehouden in de velden rondom Assothalom. Die wachten nu op transport naar de Hongaarse immigratiecentra, waar hun asielverzoeken verwerkt zullen worden. Ali, een bruiloftsfotograaf uit het noorden van Afghanistan die naar Finland probeert te gaan, heeft de hele nacht van Servië naar Hongarije gelopen. Hij zei tegen VICE: "We zouden één land moeten zijn, zonder grens. Vluchtelingen zullen deze muur slopen."

In Boedapest had Zoltan Kovacs, woordvoerder van de Hongaarse regering, er het volgende over te zeggen: "Als het noodzakelijk is, hebben we er geen probleem mee om ook een hek bij andere gebieden van onze grens neer te zetten. Je moet dit stoppen, je moet voorkomen dat de Europese grenzen vernietigd worden. Punt." Ten oosten van Hongarije ligt de EU-lidstaat Roemenië – was de Hongaarse regering serieus van plan om hekken te bouwen tussen EU-landen? Kovacs: "Die optie is niet uitgesloten. We moeten deze illegale migratietsunami tegenhouden. Oostenrijk zit vol, Duitsland zit vol. Zweden ook. Die landen zijn begonnen mensen terug te sturen naar waar ze binnenkwamen, en dat is Hongarije. Dat is een groot probleem."

In de dorpen bij de grens zijn er officials die er een andere opvatting op na houden. In Kubekhaza, de plek waar de bouw van het hek is begonnen, zei burgemeester Robert Molnar het volgende tegen VICE News: "Dit gaat helemaal niet om immigratie, maar om interne politiek. Dit hek is niks meer dan een obsceen gebaar naar extreemrechts, en het doet flinke schade aan de internationale reputatie van Hongarije. Het geeft aan de rest wereld een duidelijk signaal dat hun problemen ons geen zier kunnen schelen." Zou een hermetisch afgesloten grens dan echt helemaal niks uitmaken? Molnar: "Ik denk eerder dat migranten het hek helemaal tot aan Kubekhaza zullen volgen en er dan simpelweg omheen lopen."

Molnar ging met VICE mee naar een groot open veld, waar het hek wordt gebouwd. Enkele meters verder zien we een Servische uitkijktoren, en de toren van een kerk in Roemenië. Op het drielandenpunt staat een wit driehoekig monument, als symbool voor vrede en samenwerking tussen de landen. Bij dit monument stopt het hek abrupt, en er omheen liggen kilometers aan open land. Iedereen met een stel functionerende benen kan er met gemak omheen lopen. Ook het beetje prikkeldraad dat er ligt is nauwelijks een hindernis te noemen.

Terug in de bossen is Mounir er met zijn groep in geslaagd Hongarije te bereiken. Plots begint een baby keihard te huilen. De hele groep verstijft en wacht angstig af terwijl het gekrijs de hele nachtelijke lucht vult, en er in de verte honden beginnen te blaffen. Politiesirenes zijn hoorbaar in de verte, en het is tijd voor iedereen om uit elkaar te gaan.

"Mijn vriend, we hebben het punt bereikt dat teruggaan geen optie meer is. Ik weet niet wat de bestemming wordt, misschien gaan we rechtdoor, misschien niet. Maar terug is geen optie, we geven nu niet meer op."