De laatste dagen van mijn oma

In 2010 werd de oma van de Amerikaanse fotograaf Rachel Cox gediagnosticeerd met een degeneratieve hersenziekte. Rachel besloot om de laatste jaren van haar oma Barbara in Texas vast te leggen, in de hoop dat de beelden haar zouden helpen om haar oma te herinneren zoals ze was. Haar fotoserie Shiny Ghost werd recentelijk bekroond met een award door LensCulture en wordt tot halverwege juni tentoongesteld in de Engelse stad Derby.

Haar foto's tonen twee vrouwen uit erg verschillende tijdperken die desondanks een diepe band hebben. Ik sprak met Rachel over generatiekloven, hoe je je familie niet voor het uitkiezen hebt, en hoe het is om foto's te maken van je overleden oma.

VICE: Wanneer ben je begonnen je oma te fotograferen?
Rachel Cox: Toen ik zeventien was ging ik op een fotografiecursus, en leende mijn oma me haar camera. Ik oefende door haar te fotograferen. Het voelde toen nog niet als een kunstproject. Ik wilde erachter komen wat voor fotograaf ik was door haar te fotograferen.

Hoe lang ben je bezig geweest met Shiny Ghost?
In 2010 werd mijn oma gediagnosticeerd met een vorm van dementie die de gedeelten van de hersenen aantast waar je persoonlijkheid en je vermogen om jezelf te uiten zitten. Het was de eerste keer dat ik het gevoel had dat ik iets fotografeerde dat extreem belangrijk voor me was. Al mijn creatieve aandacht was vanaf dat moment op haar gericht.

Kan je me wat meer vertellen over Barbara?
Ook als je niet echt bekend bent met de zuidelijke staten van Amerika, denk ik dat je gelijk zou merken dat mijn oma echt een traditionele Southern Belle was. Ze was erg ijdel en dol op roddelen – of het nou ging over familieleden of politici die ze op tv zag. Ze praatte altijd veel – ze spaarde echt dingen op die ze tegen je wilde zeggen tot je volgende bezoekje. Maar ze was ook heel erg gul en liefdevol, en heel erg betrokken bij haar familie.

Hoe was jouw band met haar?
Ik ben een enig kind. En als een kleindochter, in plaats van een kleinzoon, kreeg ik veel meer verantwoordelijkheid opgedrongen. Er werd aangenomen dat we gedeelde interesses hadden: winkelen en haar en make-up. Van jongs af aan tot in mijn twintiger jaren hadden we een behoorlijk problematisch relatie – we hadden vaak ruzie. Ik had niet echt het idee dat we iets gemeen hadden. Ik was een liberaal en atheïst, en zij een conservatieve baptist.

Heb je het gevoel dat je die verschillende wereldbeelden hebt kunnen verenigen?
De enige keer dat ik echt een connectie met haar voelde was wanneer ik haar fotografeerde. Ze vond het leuk om gefotografeerd te worden, en ik vond het leuk om haar te fotograferen. Ze kwam zo vreemd op me over, zo anders. Als een artistiek onderwerp trok dat me erg aan. Maar naarmate we meer samenwerkten aan dit project, begon ik me te realiseren dat die verschillende politieke en religieuze opvattingen er niet echt toe deden. Stukje bij beetje begon ze zich steeds kwetsbaarder op te stellen, en mocht ik haar ook zonder make-up fotograferen. Haar bereidheid om kwetsbaar te zijn bij me werd de basis voor onze relatie.

Welke invloed had haar ziekte op haar persoonlijkheid?
Onze ervaring met dementie was ongebruikelijk. De meeste mensen met dementie ervaren geheugenverlies. Het geheugen van mijn grootmoeder was prima, maar ze kon zichzelf op een gegeven moment niet meer uiten. Ze gaf steeds minder om haar uiterlijk, om hoe haar huis eruitzag. Dat was een enorme verandering.

Is er een specifieke foto uit de serie die je erg aanspreekt?
Het beeld waar ik steeds weer bij terugkom heet Last Portrait Together. Het is een zelfportret dat ik met haar lichaam nam nadat ze overleden was, in het uitvaartcentrum, voordat ze haar lichaam prepareerden voor de crematie. Ik moest mijn familie vragen om me genoeg tijd te geven om naar huis te vliegen na haar dood en deze foto te maken. Ze hebben twee dagen gewacht voordat ze iets met haar lichaam deden. Toen ik aankwam heb ik uren in die ruimte met haar doorgebracht, en foto's van haar lichaam gemaakt. Deze foto heb ik als laatste gemaakt, met een zelfontspanner. Ik had mezelf nog nooit zo op de foto gezet, maar keek nu recht in de camera. Het was een manier om mezelf aan te spreken in het moment.

Waarom was die foto zo belangrijk?
Het voelde als een foto die ik voor mezelf had gemaakt. Want tot die dag dacht ik dat ik gewoon aan het oefenen was op haar, maar ze was in feite onlosmakelijk verbonden met mijn identiteit als fotograaf. Tijdens het project wist ik natuurlijk ook al dat ik op een bepaald moment zou moeten uitvogelen wat ik zonder haar ging doen. Ze was een familielid, en een belangrijk figuur in mijn leven, maar ook een creatieve muze. Die foto is een representatie van het moment waarop ik begon te berusten in haar dood, en begon te ontdekken hoe ik zonder haar verder kon gaan.

Bedankt, Rachel.

Rachel Cox wordt gerepresenteerd door Talley Dunn Gallery in Dallas in Texas. Shiny Ghost is te zien bij het Format Festival in Derby in het Verenigd Koninkrijk tot 12 juni.