FYI.

This story is over 5 years old.

reizen

De Turkse overheid wil het internet grootschalig censureren

Daar hebben ze zo hun redenen voor, maar de Turken zien het niet erg zitten. Voor de internetvrijheid mag er wel een afvalcontainer in de hens.

Een half uur voor de betoging loopt het Taksimplein vol. Oproerpolitie aan de ene kant, een wat sinistere groep politie in burger aan de andere kant. Van betogers geen spoor. Istikali, de drukke winkelstraat die naar Taksim en Gezi Park leidt, loopt vol met winkelende mensen. Dan, bijna uit het niets, duikt er een betoging op. Istikali verandert met een vingerknip in een slagveld. Vuurwerk versus traangas. Shoppers maken zich in paniek uit de voeten, een koppel Japanse toeristen krijgt hun deel van het traangas. Hun vakantieverhaal zal in elk geval minder generiek zijn.

Advertentie

De politie drijft de betogers weg van Taksim. Een tweede Gezi zit er niet in vandaag. Dan begint het kat-en-muisspel in de straten rond het plein. Al snel vinden de betogers elkaar en beginnen barricades op te werpen. Alles wat los of half vast zit gaat de straat op. Internetvrijheid is een serieuze zaak, daarvoor mag wel eens een afvalcontainer de fik in. Maar de overmacht is te groot. Mijn Turks stelt niets voor, maar al snel is het wel duidelijk in welke richting ik me uit de voeten moet maken.

De reden voor de betoging is de beslissing van de regering om het internet in Turkije verder aan banden te leggen. Er zitten al heel wat filters op het net in Turkije. Iets opzoeken over de Koerden in een internetcafé wordt niets, maar ook iets onschuldigs als VICE.com krijg je niet te zien. Die wet komt er natuurlijk niet toevallig. De Turkse premier Erdogan is nooit een groot liefhebber van het vrije internet geweest. Sociale media noemde hij “de grootste bedreiging voor de samenleving.” Maar sinds december komt het ene corruptieschandaal na het andere boven, met betrokkenen in hoge regeringskringen – inclusief Erdogans eigen zoon Bilal. Al die openlijk na te lezen gelekte informatie op internet is dan natuurlijk vervelend.

Om dat traangas en waterkanonnen weinig ruimte laten voor analyse belde ik een expert op: Gürkan Özturan, lid van de Turkse Piratenpartij.

VICE: Dag Gürkan, wat staat er precies in de nieuwe internetwet?

Advertentie

Gürkan Özturan:De nieuwe regeling bouwt verder op eerdere wetten uit 2011 die het internet in Turkije aan banden leggen. Er was toen veel protest: meer dan 50.000 mensen gingen de straat op. Nu gaat regeringspartij AKP nog een stap verder met een wet die ingaat tegen de scheiding der machten. In het kort komt het erop neer dat de overheid geen juridische beslissing nodig heeft om webpagina's of gedeelde content offline te halen. Dat is een serieuze beperking van ons recht op vrijheid van meningsuiting. De overheid beweert dat het helemaal niet om censuur gaat, maar in de praktijk krijgen we een internet dat zwaar gereguleerd en gecensureerd zal zijn. Nu al komt het voor dat mensen thuis bezoek krijgen van de antiterreurpolitie om dat ze 'schadelijke content' gedeeld hebben.

Wat merkt de internetgebruiker van de nieuwe wet?
Als blogger kun je wakker worden en merken dat je posts van de dag ervoor niet meer toegankelijk zijn. Binnen vier uur kan de overheid sites blokkeren die ze schadelijk vindt. Dat is een serieuze aantasting van het recht op vrije informatie, zonder enige juridische grond. Bovendien voorziet de nieuwe wet in de oprichting van een nieuw orgaan dat alle informatie over online verkeer twee jaar lang bijhoudt. Officieel heet dat 'profiling', voor ons is het een grove schending van de privacy.

En de sociale media, volgens Erdogan toch “de grootse bedreiging voor de samenleving”?
Een direct gevolg is dat sommige personen geblokkeerd kunnen worden van sociale media. De richtlijnen om gebruikers te censureren zijn erg vaag, daar kun je alle kanten mee uit. De content die geblokkeerde gebruikers delen is dan niet meer te zien.

Advertentie

In een breder opzicht tast deze wet het vertrouwen in sociale media aan. Het zijn de gebruikers die de waarde van sociale media bepalen, en als die zich niet meer veilig voelen omdat de overheid meekijkt dreigt zelfcensuur. Dat is volgens mij nog erger dan overheidscensuur. Als gebruikers in de toekomst twee keer zullen nadenken voordat ze iets delen op een sociaal netwerk uit angst voor de mogelijke gevolgen, dan gaat het stil te worden op de digitale publieke ruimte.

Waarom komt die wet er juist nu?
Volgens sommigen is het een gevolg van de recente corruptieschandalen waarbij de onfrisse praktijken van sommige ministers, hun kinderen en zakenmensen naar boven kwamen. Die gelekte informatie – onder andere getapte telefoongesprekken – laten zien hoe diep de corruptie zit. Maar die zijn al lang van het internet afgehaald.

Je moet het grote plaatje zien. Al jarenlang oefent de overheid druk uit op allerlei massamedia  zoals uitgevers, kranten en televisiestations. Het is goed mogelijk dat de wet er nu komt, gewoon omdat bepaalde controleinstanties klaar zijn om in werking te treden. Net voordat de wet er kwam werden 200 agenten van de geheime dienst overgeplaatst naar het departement Telecommunicatie (TIB). En de eerste minister heeft bovendien aan het Nationaal Veiligheidsagentschap gevraagd om gebruikers van sociale media op te sporen die bij Gezi betrokken waren. Toen kon dat nog niet, maar misschien gaat er nu zo wel een systeem om burgerprotest te verhinderen online.

Heeft de rol van sociale media bij de protesten er iets mee te maken?
Terwijl een mainstream zender een documentaire over pinguïns uitzond, kon je op sociale media live volgen wat er in Gezi gebeurde. Dat was nieuw. Voor het eerst werd duidelijk dat de officiële televisiestations en kranten de mensen iets voorlogen. De boodschap van de overheid dat we allemaal tuig en terroristen waren werd in no-time doorprikt door wat mensen op Facebook en Twitter deelden. De leugens van de regering kwamen op straat te liggen.

Wat denk je dat de toekomst brengt?
Het is mogelijk dat het opnieuw tot betogingen komt, zoals in 2011. Als dat niets uithaalt denk ik dat mensen meer gebruik gaan maken van proxies, VPN of Tor om toch vrij toegang tot het internet te hebben. De restrictieve wetten maken deze mogelijkheden alleen maar bekender bij het publiek. De overheid kan ons meer en meer censuur opleggen, dat wil niet zeggen dat wij er ons aan onderwerpen.