Deze jongen wil iedereen in het Midden-Oosten atheïst maken

Een korte tijd geleden was ik in Tunesië, om te kijken hoe het gaat in het land waar de Arabische Lente vijf jaar geleden begon. Ik kon niet anders dan concluderen dat het naar omstandigheden fantastisch gaat met het land. Terwijl Libië en Syrië in een gewapend conflict belandden en Egypte een politieke puinzooi is, heeft Tunesië inmiddels al meerdere vrije verkiezingen gehad.

Dat wil ook weer niet zeggen dat het land Gay Prides organiseert en Mohammed-cartoons op de voorpagina's zet. Er zijn nog zeker drie grote taboes in Tunesië: afbeeldingen van (half)naakte mensen, homoseksualiteit en religie (of eigenlijk: niet religieus zijn).

Toen ik in de stad Sousse was leerde ik Marwen kennen. Marwen zet Arabische ondertitelingen onder populaire filmpjes over wetenschap en atheïsme, waarna hij die filmpjes weer op YouTube zet. Op die manier kan iedereen in het Midden-Oosten ervan kan meegenieten. Ook zet hij verboden facebookgroepen op, skypet hij veel met fanatieke atheïsten in het buitenland en voert hij actie voor atheïsten die in de gevangenis zitten. Want ook in Tunesië kun je nog steeds worden opgepakt als je actief niet in God gelooft - ondanks de democratische revolutie.

Ik belde hem deze week nog eens op, om te vragen hoe het met hem en met Tunesië gaat.

Hey Marwen, hoe is het in Tunesië de laatste weken?
Prima hoor, alleen IS begint steeds dichterbij te komen. Omdat de Egyptenaren ze nu aan het bombarderen zijn in het oosten vluchten ze nu onze kant op. Ik hoorde dat ze al op zeventien kilometer van de Tunesische grens zouden staan, en ik zag vanochtend twintig legertrucks richting het zuiden rijden. Gelukkig hebben de Egyptenaren een sterk leger, maar Tunesië niet echt. Ik hoop maar dat ze die idioten doodmaken voordat ze hier zijn.

Wat voor filmpjes vertaal je nou precies?
Ik ben groot fan van Symphony of Science: een youtubekanaal met vette remixes van filmpjes waarin populaire wetenschappers ingewikkelde dingen uitleggen. Verder upload ik filmpjes van de Richard Dawkins, die fanatiek atheïst is, of bijvoorbeeld de rant van George Carlin tegen religie. Door het in het Arabisch te ondertitelen bereik ik een hele grote groep mensen, van mensen in Marokko tot mensen in Irak. Het wordt hoog tijd dat mensen hier eindelijk eens ophouden met al dat bijgeloof en het rationeel denken gaan omarmen. Zelfs zenders als National Geographic halen soms bewust bepaalde scenes uit wetenschapsprogramma's. De zin "We zijn allemaal van sterrenstof gemaakt," was zelfs uit de serie Cosmos geknipt.

Een van de remixes die Marwen heeft ondertiteld

Heb je veel contact met andere atheïsten in de Arabische wereld?
We hebben contact via Skype. Dan praten we over de problemen van onze landen en of we kunnen samenwerken om die op te lossen. De Syrische atheïsten zijn het fanatiekst. Zij willen echt iets veranderen. In Tunesië is dat veel minder, misschien omdat het hier vaak erg warm is en mensen daar lui van worden, ik weet het niet.

Hoe is het om een atheïst in Tunesië te zijn?
Weet je waarom het hier zo goed gaat en in de rest van de Arabische wereld niet? Omdat wij president Bourguiba hadden, tussen 1957 en 1987. Die man was een visionair, die armoede wilde oplossen met gratis onderwijs. Dat hebben we nu nog steeds en daarom is de bevolking beter opgeleid en speelt rationeel denken een grotere rol dan in andere Arabische landen. De seculiere beweging is daarom ook groter dan in andere landen, maar nog steeds niet zo uitgesproken als in het Westen. Het probleem is alleen dat Bourguiba's opvolger, Ben Ali, de islam enorm onderdrukt heeft. Toen hij in 2011 werd afgezet bloeide de islam gelijk enorm op. Mensen die zich jarenlang onderdrukt hadden gevoeld konden zich opeens uiten. Dat maakt het leven van atheïsten wel moeilijk.

Je beheert ook verschillende facebookpagina's waarop de islam bekritiseerd wordt. Brengt dat je nooit in problemen?
Soms wel. Ik heb ooit een grap over Mohammed op een van die pagina's gezet, duidelijk onder eigen naam. Ik had alleen helaas mijn facebookprofiel niet afgeschermd, en toen heeft iemand mijn trouwfoto's, van mij en mijn vrouw, op een islamitische facebookpagina gezet. Toen ik een keer bier had gedronken en 's avonds dronken naar huis liep, zei een kale jongen met een lange baard opeens: "Hey, jij bent die ongelovige van die trouwfoto!" Hij en z'n vriend hebben me toen volledig in elkaar gemept en onder gespuugd. Toen ik de volgende dag op het politiebureau zat, zei de agent: "Tja, moet je maar niet van dat soort dingen zeggen. Ga naar huis!"

Is Tunesië dan eigenlijk wel een democratie?
Ik zeg het je eerlijk: er is nu meer vrijheid dan voorheen. Onder Ben Ali moest je over politiek gewoon je bek houden, anders had je een probleem. Nu kan je politiek gezien alles zeggen dat je wil. Tenminste, de overheid komt niet per definitie achter je aan. Het is wel zo dat als andere groepen problemen gaan maken, je geen hulp van de overheid hoeft te verwachten.

Zit de overheid niet achter je aan als je atheïst bent in Tunesië?
Ik denk dat het in Tunesië nog relatief meevalt. Een vriend van me, Jabeur Mejri, werd na de revolutie opgepakt nadat hij een tekening van Mohammed op Facebook had gepost. Hij werd veroordeeld voor "het ondermijnen van de publieke moraal" en "het aanvallen van heilige waarden". Ik heb toen een documentaire over hem gemaakt, we hebben actie voor hem gevoerd en uiteindelijk kregen we hem vrij. In andere Arabische landen lukt dat vaak niet. In Saoedi-Arabië is een vriend van me veroordeeld tot zweepslagen, voor het beledigen van de profeet. Dat is een delict dat bij ons wettelijk niet bestaat. Waleed Al Husseini zat in Palestina tien maanden vast omdat hij blogde over atheïsme.

Ben je niet bang dat jou ook zoiets overkomt?
Ik pas wel goed op met wat ik waar neerzet en onder welke naam, maar in principe boeit het me niet meer. Ik ben al zo vreselijk vaak bedreigd in m'n leven.

Wat moet er volgens jou als eerste veranderen in Tunesië?
Er zijn hier vorig jaar vijfentwintigduizend mensen de cel in gegaan voor het roken van een joint. Dat heeft een veel grotere impact op mensen dan wanneer ze niet helemaal kunnen zeggen hoe ze over religie denken. Ik had gehoopt dat de revolutie ook rationaliteit zou brengen in dat debat, maar dat is nog niet zo. Wat betreft de vrijheid is een hervorming van de cannabiswetten volgens mij nu het allerbelangrijkste.