Deze striptekenaar bestrijdt extremisme met stripverhalen

Suleiman Bakhit is beter bekend met religieus geweld dan de meeste andere mensen. De Jordaanse striptekenaar heeft aan de rechterkant van zijn gezicht een enorm litteken van zijn slaap tot zijn wang, als gevolg van een extremistische aanval in 2008, waarbij hij met een scheermes werd gesneden. "Het heeft het daten met vrouwen een stuk makkelijker gemaakt," zei hij.

Suleiman werd aangevallen omdat hij stripverhalen maakte. Toch waren zijn strips niet beledigend voor een religie, zoals Charlie Hebdo of de tekeningen van Lars Vilks. Het enige doel van de ondernemer is om Arabische en Islamitische kinderen alternatieve, positieve voorbeelden van heldhaftigheid te bieden: superhelden in plaats van jihadisten.

Volgens Suleiman sluiten mensen zich aan bij groeperingen als IS omdat ze psychologische problemen hebben, in plaats van economische of zelfs religieuze redenen, zoals vaak gedacht wordt.

"Veel mensen die zich aansluiten bij deze groeperingen zijn niet eens zo erg religieus," zei hij. "MI5 publiceerde een rapport waarin stond dat sommige Britten die onderweg waren naar Syrië of Irak het boek Islam voor Dummies kochten. Dat zegt toch iets. Het gaat veel meer om ergens bij willen horen, een identiteit te hebben en een avontuur mee te maken."

Suleimans eigen verhaal begint op het moment dat hij studeerde aan de universiteit van Minnesota. Kort na de aanslagen op elf september werd hij aangevallen en in elkaar geslagen door vier gasten, alleen maar omdat hij Arabisch is. "Ik overwoog even om alle blanken voor altijd te haten, maar zo ben ik niet," zei hij glimlachend.

"Ik besefte dat het probleem was dat het enige verhaal over mij, of iedere andere Arabier, dat deze gasten kenden over terrorisme ging. Dus ik begon met het geven van workshops en toespraken, op scholen in de omgeving. Als ik deze kinderen een positieve ervaring en inzicht kon geven in waar ik vandaan kom, dan konden we misschien beginnen met dingen te veranderen, dacht ik."

In de toespraken die hij voor TED en het Oslo Freedom Forum gaf, beschrijft Suleiman zijn "eurekamoment" toen een meisje van zes haar hand opstak en vroeg of er eigenlijk een Arabische Barbie bestaat. Opeens ontstond er in de hele klas geroezemoes. Is er een Arabische Batman? Een Arabische Superman?

Geïnspireerd door deze gebeurtenis stopte Suleiman met zijn cursus en verhuisde terug naar Amman in Jordanië, om hier werk van te maken. Zijn eerste onderzoek was ontzettend ontmoedigend.

"Op scholen in Jordanië vroeg ik kinderen wie hun helden waren, en dan gaapten ze me aan," vertelde hij me. "Als ik doorvroeg zeiden ze gehoord te hebben dat Bin Laden en Zarqawi [een militante Jordaanse moslim] de Arabieren beschermden tegen het Westen, dat onze landen binnenviel. Dit waren dus de enige helden die ze hadden. Ik besefte dat groepen als IS en al-Qaida niet alleen in een politieke leemte opereren, maar ook in een verhalende leemte. Eén van de grootste problemen in het Midden-Oosten is dat terrorisme wordt gezien als iets heldhaftigs. Jonge jongens groeien op met het idee dat dit is hoe een man moet zijn.

Suleiman wilde deze giftige gedachte tegengaan door een serie stripverhalen te maken. Hij richtte zijn eigen bedrijf op – de Aranim Media Factory – met subsidie van het Koning Abdullah II Fonds voor Ontwikkeling. Het idee was om jonge Jordaniërs "in te enten" tegen extremistische ideologieën, door ze totaal nieuwe en andere superhelden te laten zien.

Een aantal van Aranims grootste hits waren Element Zero (een soort Arabische James Bond of Jack Bauer uit 24), Princess Heart (een moderne vertelling van Duizend-en-een-nacht) en Mansaf en Uzi (een soort Popeye).

Twee verhalen waar Aranim al heel ver mee was, zijn nooit gepubliceerd vanwege geldproblemen en wat Suleiman beschrijft als "culturele blokkades". Het gaat om Saladin 2100, een post-apocalyptisch drama over allemaal milieuactivisten, en een ander verhaal, gebaseerd op een Jordaanse antiterrorisme-eenheid die uit vrouwen bestaat.

De Aranimse stripverhalen werden meer dan 1,2 miljoen keer verkocht. In een land met zes en een half miljoen inwoners is dat knap, maar het is nog indrukwekkender – zoals Suleiman zei – als je beseft dat "iedere folder of krant in Jordanië wordt doorgegeven en gelezen door minstens drie mensen. Aranims werk liet zien dat jonge mensen in de Arabische wereld ontzettend graag nieuwe verhalen willen horen. In slechts een paar jaar tijd zagen we hele grote veranderingen in het gedrag van mensen."

Uiteindelijk moest Aranim de deuren sluiten vanwege een gebrek aan financiering, maar Suleiman is bezig met het opzetten van een nieuw, nog veel ambitieuzer project: Hero Factor.

Hero Factor gaat door met het maken van stripverhalen, maar de bedoeling is om ook uit te breiden naar films, televisie en apps. Volgens Suleiman wordt het "een Arabische Disney met nieuwe verhalen voor moslimkinderen: verhalen over veerkracht, heldhaftigheid en het helpen van anderen." Maar er schuilt ook een dieper, onderzoeksgericht doel achter de nieuwe onderneming. "We proberen meer te leren over wat mensen denken en voelen, om te laten zien hoe het is om een held te zijn, hoe het traditionele heldenverhaal in het moderne Midden-Oosten past," zei Suleiman.

"Het belangrijkste verhaal dat mensen hebben is het traditionele heldenverhaal. Het enige dat alle regeringen op dit moment tegen kinderen zeggen is "wees geen terrorist." De extremisten zeggen "wees een held." Het is duidelijk welk verhaal sterker is. Maar het enige dat extremisten bieden is wat ik 'schaduwheldhaftigheid' noem. We moeten die verhalende ruimte terugclaimen. Zelfs mensen als Abu Qatada hebben gezegd dat ze de oorlog op de grond waarschijnlijk zullen verliezen. Osama Bin Laden had het vaak over een honderdjarige oorlog. Het is een oorlog van verhalen en om te winnen moeten we een andere mythologie bieden om dat van de extremisten te vervangen. Want op dit moment is dat giftige verhaal het enige dat Arabische en moslimkinderen horen."

Ondanks de moeilijkheden is Suleiman optimistisch. "Ongeveer vijftig procent van het Midden-Oosten is onder de vijftien; meer dan zestig procent is onder de dertig. Met zo'n jonge populatie kunnen we binnen drie tot vijf jaar grote veranderingen teweeg brengen," vertelde hij. "Het zullen alleen niet de regeringen zijn die het doen; regeringen zijn niet goed in communiceren. Maar ze kunnen ons wel helpen en wij zijn er klaar voor. Ik kan een langdurige positieve invloed uitoefenen hebben, voor minder geld dan het bedrag van één drone."

"Inderdaad," zei ik, "wat je nodig hebt is een industrieel stripverhalencomplex." Suleiman reageerde onmiddellijk: "Nou, wat we echt nodig hebben is een industrieel heldencomplex."

En dat zet me aan het denken. In een wereld waar politici terminaal saai of terminaal verschrikkelijk zijn, is het idee van een industrieel heldencomplex waarschijnlijk het meest opwindende politieke idee dat ik in jaren heb gehoord. Stel je voor: teams van CIA-agenten in zwarte pakken met zonnebrillen op, die nerderige jongetjes rekruteren op Comic Cons over de hele wereld. Het klinkt als de opzet voor een vreemd, klassiek avonturenstripverhaal.