Een Blade Runner-achtige wereld in Ghana vol autowrakken

Tijdens de Unseen Photo Fair (van 18 tot en met 20 september in Amsterdam) kun je het kunstwerk Panorama Carland van Jan Hoek bekijken, dat ook nog eens deel uitmaakt van de speciale VICE-route op Unseen. Het kunstwerk is honderd meter lang, en vanaf een speciaal uitkijkpunt waan je je in een psychedelische versie van Kumasi, een stad in Ghana waar alle autowrakken van heel West-Afrika naartoe worden gebracht. Jan fotografeerde de wrakken en de mensen die er wonen, van bodybuilders die gewichtheffen met zware auto-onderdelen tot prostituees in Lil'kim-pakjes. Dit is hoe Jan bij dit kunstwerk kwam:

De eerste keer dat ik naar Ghana ging, kwam ik er om een tijdje in een centrum voor geestelijk gehandicapten te gaan wonen. Niet omdat ik zelf nou zo erg geestelijk gehandicapt ben, maar om er te fotograferen. Het centrum ligt vlak bij Kumasi en is een prachtige idyllische plek waar ik me bijna beangstigend thuis voelde. Ik sliep in een van de zes ronde gasthutjes midden op het terrein met uitzicht op een vallei en werd 's ochtends wakker van de geluiden van fluitende vogels, balkende ezels en huilende geestelijk gehandicapten, die zodra ik mijn hut uitliep bij me op schoot kropen en hun besnotte snoetjes aan mijn shirt afveegden. Ik zal niet nog langer uitweiden over deze paradijselijke plek, behalve dat ze hun gasthutjes gewoon verhuren en ik iedereen aanraad om je volgende vakantie hier te vieren.

With this girl it went horribly wrong. I put a big rock above that coronet, on top of that wall, and when she sat down, the rock fell on top of her head. She fell on the ground crying and bleeding heavily.

Eenmaal terug in Nederland bekeek ik mijn foto's en besefte ik me dat ik het er misschien wel iets te veel naar mijn zin had gehad. Ondanks mijn verwoede pogingen de kinderen op een vernieuwende manier te fotograferen, bleef het geheel iets zoets hebben – niet radicaal anders dan de foto's die Unicef op z'n website plaatst.

Tegelijkertijd kreeg ik de stad Kumasi, waar ik doorheen was gereisd om bij het geestelijkgehandicaptencentrum te komen, niet meer uit mijn hoofd. Kumasi is de stad waar alle oude auto's vanuit heel West-Afrika naartoe worden gebracht om uit elkaar gehaald te worden, zodat er vervolgens nieuwe auto's van gemaakt worden. Zelfs auto's die eruitzien alsof ze een kernramp hebben overleefd worden hier gretig gebruikt. De stad ziet er dan ook uit als een stad in een sciencefictionfilm uit de jaren tachtig. Overal liggen verroeste autowrakken – sommigen totaal zwart en vervallen, anderen nog knalrood in de lak, maar toch al zo lang ongebruikt dat er weelderige plantengroei door de ramen naar buiten kruipt. Door de straten stromen kleine riviertjes van teer en benzine. En tussen al dit metaal leven ook mensen. Mensen die je niet direct zou verwachten. Natuurlijk heb je de werklui die zonder shirt, zwetend, met hamers op auto's staan te rammen, maar ik zag bijvoorbeeld ook een lilliputter die tussen de wrakken met een microfoon en twee versterkers op oorverdovende toon het geloof stond te prediken. Er waren bodybuilders die met oude auto-onderdelen hun spieren aan het trainen waren en als 's nachts de zon onder ging kwamen ook de meisjes met het oudste beroep ter wereld tevoorschijn, gekleed in Lil'Kim-achtige pakjes. Een soort Afrika dat je eigenlijk helemaal niet kent: rauw en duister en futuristisch. Dus hoewel ik lieve Afrikaanse downsyndroompjes aan het fotograferen was, bevond mijn echte ideale foto-onderwerp zich één stad verderop. Het was duidelijk: ik moest terug.

When I asked him to make a face he became really angry: "And then you tell everybody in the west that we are monkeys!" he said.

Zes maanden later had ik genoeg gespaard om terug te gaan naar Kumasi. Daar eenmaal aangekomen bleek dat de stad vooral in mijn hoofd een enorm luguber sciencefictionparadijs was geworden, want in werkelijkheid bleek het mee te vallen. Natuurlijk waren er wel veel autowrakken, maar vaak stonden die ook gewoon geparkeerd op keurige autowerkplaatsen. In Magazine-area, de wijk die geldt als het epicentrum van de automonteurs, geldt zelfs een ordelijkheid waar Almere jaloers op zou zijn. Elk stukje van de wijk is opgedeeld per merk auto en vervolgens per soort onderdeel. Ik weet niet veel van auto's, maar het resultaat is dat je dus bijvoorbeeld een zaakje hebt die enkel stuuraandrijfbouten (als dat een bestaand onderdeel is) verkoopt, geschikt voor Audi 1800's (als dat een bestaande auto is) en dat zijn buurman dan dezelfde auto-onderdelen verkoopt voor Audi 1801's. Daarnaast werd de stad ook een beetje van z'n Robocop-achtige shine bestolen doordat het ook gewoon de dingen bleek te bezitten die elke stad heeft: banken, bakkers, groentestalletjes, kerken. Ook had het in mijn fantasie continu een soort surrealistische paarse gloed gekregen, alsof er net een kernramp had plaatsgevonden, maar alle bewoners het overleefd hadden. Ook dat bleek helemaal niet te kloppen – de zon scheen er gewoon.

En waar waren de lilliputters, de bodybuilders, de prostituees in Lil'Kim-pakjes?

It was only when my friend Renske stripped down to her bikini, that those guys wanted to get naked as well

Terwijl ik sikkeneurend, geconfronteerd met zoveel realiteit, over straat slenterde, kwam er een jongen naast me lopen. Hij zei: " Hello, sir, can I help you? My name is Stan Aziz. I'm a guide, I can arrange everything for you."

We gingen ergens op een terrasje een biertje drinken. Ik vertelde hem wat ik allemaal wilde fotograferen en bij alles riep hij: "No problem sir! I can find that for you!"

Zo maakten we samen dit verlanglijstje:

-Een fetisj priest (een soort traditionele toverdokter) op een brommer
-Een volslanke Nigeriaanse prostituee die rookt op een motorkap
-Een bloedmooi meisje dat tegen een gigantisch verroeste graafmachine staat aangeleund
-De lilliputter die het geloof predikt
-Nog een lilliputter, die iets anders mag doen (bijvoorbeeld gewoon zichzelf zijn)
-Een jongen met wit poeder in zijn gezicht (mensen maken hier soms hun gezicht wit met meel als ze iets te vieren hebben) tussen de wrakken
-Bodybuilders die trainen met auto-onderdelen
-Iemand in coole legeroutfit die op het dak van een auto zit
-Een groepje kinderen dat in een soort spookachtige formatie op een vrachtwagen staat
-Een bodybuilder die in een stringetje op een motor rijdt

Later I used the photo of Renske to convince African ladies that it is really normal in Holland to pose outside in bikini.

Uiteindelijk hadden we samen een maand om al deze dingen te zoeken. Sommige dingen bleken uiteindelijk toch wel een beetje een 'problem', maar gek genoeg nooit omdat ze niet bestonden. Alles wat ik verzonnen had, bleek gewoon te bestaan. Wel was het zo dat de lilliputter die het geloof predikte bijvoorbeeld heel moeilijk te fotograferen was omdat hij zo druk was met het geloof prediken. Ook wilden de bodybuilders in eerste instantie niet uit de kleren, waarschijnlijk bang dat ik hun foto in een Nederlands homo-erotisch blad zou plaatsen of zo, en kreeg ik zelf last van m'n geweten toen we op zoek gingen naar een vrouw met het oudste beroep van de wereld en we alleen maar piepjonge meisjes zagen rondscharrelen. Gelukkig bleek Stan naast gids ook een schilder te zijn, dus als we iets echt niet voor elkaar kregen stelde hij gewoon voor het tafereel voor me te schilderen.

Het resultaat werd uiteindelijk een panorama, zoals je misschien een beetje kent van Panorama Mesdag. Ik photoshopte alle beelden aan elkaar tot een gigantisch landschap van zo'n honderd meter lang, dat precies overeenkwam met hoe fantastisch de stad was zoals ik het me in m'n hoofd had voorgesteld.

Dit is Pieke op een autowrak. Wil je ook een foto van jezelf op een autowrak? Tijdens Unseen kun je je op 18 en 19 september tussen 18:00 uur en 20:00 uur, en zondag 20 september tussen 15:00 uur en 17:00 uur door Jan Hoek op een autowrak laten fotograferen.

Panorama Carland is onderdeel van de VICE-route tijdens Unseen, en te vinden bij de Westergasvijver naast de Westergasfabriek (in Amsterdam), van 18 tot en met 20 september. Inclusief een speciaal hiervoor gemaakte sound piece van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Angel-Ho.

Daarnaast is er tot 28 september ook een solopresentatie met werk van Jan Hoek te zien in de Kunsthal Citroën aan het Stadionplein in Amsterdam.

Like als de wiedeweerga VICE Nederland om niks te missen van alles wat we maken: