Lodewijk Van den Berg: Eerlijk gezegd niet echt. Het was een prachtige ervaring en je haalt nog wel eens een herinnering op, maar over het algemeen praat ik liever over de dingen die nu belangrijk zijn. Een succesje op je werk of de verjaardag van een broer of zus. Als je ouder wordt worden verjaardagen steeds belangrijker.U heeft wel eens gezegd dat je redelijk gestoord ("crazy") moet zijn om jezelf de ruimte in te laten schieten, maar u lijkt me een broodnuchtere Zeeuw.
Dat zou kunnen, maar het ligt eraan wat je met het woord 'nuchter' bedoelt. Het kan betekenen dat je nooit iets nieuws wil proberen, en dat je iedereen die dat wel doet voor gek verklaart. Maar bij 'nuchtere Zeeuw' betekent het volgens mij juist iets positiefs. Bovendien ben ik een Zeeuws-Vlaming he. Die zijn anders. Vlamingen nemen zichzelf over het algemeen wat minder serieus dan Zeeuwen en Nederlanders dat doen. Wij denken: misschien is het inderdaad gek om soms iets nieuws te proberen, maar wat is er mis met gek?
Nou, je gaat bovenop tonnen aan explosief materiaal zitten en vervolgens zeg je: 'steek maar aan!' Hoe gek moet je zijn.Je moet vooral veel vertrouwen hebben in de mensheid.
In ieder geval in al die mensen die zo'n raket in elkaar hebben gezet.Oké, laten we het even hebben over hoe u nou precies geselecteerd werd. NASA vroeg u om acht kristalkwekers te selecteren die geschikt waren om de ruimte in te gaan. U kon er maar zeven vinden, waardoor u uzelf maar op de lijst zette, en uiteindelijk werd u gekozen. Kon u echt geen achtste wetenschapper vinden? Of hoopte u toch stiekem een beetje dat…
Nee, nee, zeker niet. NASA wilde graag experimenteren met kristallen kweken in een gewichtloze omgeving. Ze dachten dat het makkelijker zou zijn om een kristalkweker om te scholen tot astronaut dan andersom. En dus vroegen ze mij en mijn baas om acht kristalkwekers aan te dragen. Na lang zoeken en veel brieven sturen hadden we zeven geschikte mensen, dus toen hebben we besloten om mij dan maar als achtste op de lijst te zetten, om een goede indruk te maken op NASA.En toen?
Ik was al 53, had slechte ogen en fysiek ben sowieso ik nooit sterk geweest, dus ik verwachtte dat ik er in de eerste ronde uit zou vliegen. Maar dat liep compleet anders, want ik bleef elke ronde in de race en uiteindelijk werd ik verkozen om mee te gaan.
[
](https://www.youtube.com/watch?v=cuecZZC-rSw)
De persconferentie na de vlucht, met beelden van binnenin de raket (op 14:25 maakt Van den Berg een grapje over z'n goddelijke astronautenlichaam)
Is het waar dat u tijdens de landing aan het dutten was en pas drie minuten voor de spaceshuttle de grond raakte wakker schrok?
Ik sliep tijdens de landing ja. Je merkt er ook niet veel van, want er is nog steeds geen zwaartekracht, aangezien je in feite een vrije val maakt. Pas in het laatste gedeelte van de landing gaat hij meer horizontaal vliegen en dan krijg je opeens een dreun van de zwaartekracht. Daar werd ik wakker van.Vond u het niet zonde dat u tijdens de eerste en laatste keer in uw leven dat u vanuit de ruimte op de aarde landde een uiltje aan het knappen was?
Nee hoor, want er is tijdens de landing lange tijd nog steeds geen zwaartekracht en alles is eigenlijk net als de dagen ervoor.Astronauten vertellen vaak dat ze voor altijd anders naar de aarde kijken, als ze haar eenmaal van een afstandje als een blauw bolletje hebben zien zweven, en dat we nu écht snel moeten kappen met het slopen ervan. Wubbo Ockels deed dat bijvoorbeeld in zijn aangrijpende afscheidsspeech. Heeft u dat ook ervaren?
Ja, absoluut. Je ziet heel goed hoe de natuur door menselijke invloeden veranderd is. Dat vormt de manier waarop je tegen het milieu en het klimaat aankijkt. In Canada, in Siberië: je ziet daar al die plekken waar ooit ijs lag. Je moet trouwens oppassen met dat soort vergelijkingen, want daar worden mensen snel boos om.Hoezo?
Ik maakte ooit die vergelijking, maar dat werd me niet in dank afgenomen, want mensen op de grond maken altijd een politieke vergelijking. Terwijl de ijsberen in het noorden van Canada hetzelfde zijn als de ijsberen in Siberië.Dat realiseerde u zich toen pas echt?
Dat was een van de dingen. We hadden een Chinees aan boord, Taylor Wang, en we zaten op een gegeven moment samen een beetje uit het raam te kijken. We vlogen over Peking heen, de Grote Oceaan over, en vijftien minuten later zagen we San Francisco. Als Europeaan zie je Chinezen toch een beetje als vreemdelingen, hoe aardig je ze ook vindt, maar als je zo over die steden vliegt krijg je toch dat universele idee, dat alle mensen vooral heel erg op elkaar lijken en dezelfde ideeën hebben. Neem Poetin: mensen hier in de VS vinden hem maar een gevaarlijke Rus met gekke ideeën, maar eigenlijk is die Trump precies eenzelfde soort persoon.U heeft vast vaak de vraag gekregen of het u iets uitmaakt dat Wubbo Ockels de eer van eerste Nederlander in de ruimte heeft gekregen. Maakt het u iets uit?
In principe is het niet belangrijk. Je bent een exponent van waar je vandaan komt: mensen hebben je opgevoed, andere mensen hebben je opgeleid, weer andere mensen hebben het gepresteerd om een ruimtevlucht in elkaar te zetten. Dus dan moet je niet steeds zeggen: "Ik was de eerste." Dat is helemaal – ik kan het Nederlandse woord niet vinden. Dat is opschepperig. Iemand als André Kuipers is nu de voornaamste astronaut, maar we moeten hem zien als de primus inter pares. Ken je die uitdrukking?Ja, de eerste onder gelijken.
Juist, en dat is wat belangrijk is. De Nederlandse maatschappij heeft ervoor gezorgd dat hij de ruimte in kon.Heeft u wel eens Nederlanders ontmoet die niet wisten dat u in de ruimte bent geweest?
O ja, regelmatig. Maar het is prettiger communiceren als ze het niet weten.'Hoe was het?' vragen mensen me wel eens. 'Het was leuk, je zou het ook eens moeten doen', zeg ik dan.
Hoe reageren ze dan als ze het wel weten?
Ze vinden het zeer interessant en willen er alles over weten. "Hoe was het?" vragen ze dan. Dat is een heel moeilijke vraag om te beantwoorden. "Het was heel leuk, je zou het ook eens moeten doen," zeg ik dan wel eens. Dat is natuurlijk niet fraai van me, maar het is moeilijk om op zoiets te reageren.Voelt u zich meer een bewoner van de aarde, een Amerikaan, een Nederlander, een Zeeuw of een Sluiskillenaar?
Allemaal. Ik woon al langer in Amerika dan ik in Nederland gewoond heb. Maar toch voel ik me ook nog heel erg een Zeeuw, meer nog dan Nederlander. In mijn jongere jaren – tijdens de Tweede Wereldoorlog – kon je niet reizen, dus mijn hele leven speelde zich af in Zeeuws-Vlaanderen. Meer was er in mijn leven niet.Dus uw wereld was niet groter dan Zeeland, en uiteindelijk bent u in de ruimte geweest.
Ja, dat is ongeveer het tegenovergestelde he.Heeft u Wubbo Ockels en André Kuipers ontmoet?
O ja. Astronauten komen op de een of andere manier vaak bij elkaar. André Kuipers is een goede vriend.Hebben jullie het dan altijd over 'de reis'?
Nee, bijna nooit. We hebben hetzelfde meegemaakt. Ik zie het zo: een vrouw die nog nooit een kind heeft gehad kan aan een moeder vragen hoe het nou is om te baren, maar dat zal die moeder nooit goed in woorden kunnen vatten. Terwijl twee vrouwen die allebei een kind hebben gehad elkaar niks hoeven te vertellen. Tegelijkertijd is er gelijk een soort verbinding.Ik vind vliegen in een vliegtuig toch altijd nog redelijk spannend. Hoe is dat als je in een raket hebt gevlogen?
Nou, gedeeltes zijn wel spannend – als astronaut leer je dat er twee kritieke momenten zijn: het opstijgen en het landen. Maar daar tussenin is het wel saai. Dan denk je wel eens: god, wat gaat dit langzaam.Als je in een spaceshuttle hebt gevlogen wel ja.
Precies. Kijk, van Florida naar Spanje duurde zes tot acht minuten. Als je daar dan opeens uren over doet dan zit je daar maar.In het vliegtuig denk ik wel eens: god, wat gaat dit langzaam.
Volgt u de huidige ontwikkelingen in de ruimtevaart eigenlijk?
Natuurlijk.Hoe kijkt u aan tegen de ontwikkeling dat niet meer alleen Amerika, Europa en de Russen zich met ruimtevaart bezighouden?
Er wordt eindelijk steeds meer samengewerkt met landen als China, Japan, India en Australië. We moeten véél globaler gaan denken en samenwerken, zoals met internationale spacestations, om verder te komen.En wat vindt u ervan dat ruimtevaart steeds commerciëler wordt en geprivatiseerd raakt?
De ESA laat nu ook al z'n onderdelen door allerlei commerciële bedrijven bouwen. Ik vind over het algemeen dat hoe meer er in de ruimtevaart geïnvesteerd wordt, hoe beter. Kijk, een raket de ruimte insturen is niet zo moeilijk, maar als je mensen wil laten meevliegen wordt het heel anders. Dan zijn er tien keer meer voorwaarden waar je aan moet voldoen, en is er heel veel controle vanuit de officiële organisaties. Bovendien kan bijvoorbeeld Coca-Cola misschien een paar miljard in een project stoppen, maar dat is nog steeds relatief weinig vergeleken met de honderden miljarden die bijvoorbeeld de ESA erin stopt.Wat vindt u van het Mars One-project?
Ja, prachtig, maar ook heel ingewikkeld. Een jaar op een ruimtestation leven heeft al een enorme invloed op je lichaam en je geest, en dat is nog een heel gerieflijk leven vergeleken met een kleine capsule die naar Mars gaat. Het voornaamste dat ze nu op die spacestations proberen uit te vinden is volgens mij hoe ze mensen in de beste conditie kunnen houden voor hele lange vluchten naar Mars, of waar dan ook.U bent 84 maar u kweekt nog steeds kristallen in een laboratorium. Zou u niet eens stoppen met werken?
Nee! Het systeem in Amerika is dat je zolang mag blijven werken als dat je bruikbaar bent. Mensen zeggen altijd: blijf bezig als je ouder wordt.Ik hoop dat u nog lang blijft werken. Bedankt.
Nee, nee, geen probleem, dat is part of the obligation.Oké!
Nee echt! Er is altijd tegen me gezegd: wij hebben al onze geld en moeite gestopt in deze ervaring voor jou, nu is het jouw taak om de vragen van mensen te beantwoorden.Tóch bedankt!