​Een prostituee, een hoerenloper en de verantwoordelijke politici geven hun mening over de prostitutiewet

Iemand die een prostituee bezoekt, en weet – of "een ernstig vermoeden" heeft, wanneer de gordijntjes dichtgaan – dat de betreffende sekswerker onder dwang werkt, moet niet schouderophalend alsnog van bil gaan. Dat is in feite de kern van de nieuwe prostitutiewet, die klanten van gedwongen prostitutie strafbaar stelt.

Het wetsvoorstel kwam van Gert-Jan Segers van de ChristenUnie, samen met Marith Volp van de PvdA en Nine Kooiman van de SP. In mei kwam de wet door de Tweede Kamer, en op dit moment is de Eerste Kamer er z'n oude, wijze hoofd over aan het buigen. Als alles helemaal doorgaat kunnen voortaan niet alleen pooiers en mensenhandelaren, maar ook klanten worden gestraft, om uitbuiting en mensenhandel tegen te gaan.

De wet zorgde voor een hoop reuring en zelfs woedende reacties. Sommige sekswerkers, en ook belangenvereniging PROUD, vinden het namelijk een slecht idee, omdat klanten bang zouden worden en de sector verder gecriminaliseerd wordt. Vandaag begint in de Eerste Kamer het 'vooronderzoek' van de wet.

We spraken een hoerenloper, de initiatiefnemers van de wet, een sekswerker, en een aantal andere betrokkenen over de wet.

Tom is 50, en al 13 jaar vaste klant op de Wallen. Hij houdt zich veel bezig met prostitutie en de dingen eromheen, en ziet het wetsvoorstel als een stap richting een algeheel verbod op prostitutie.

VICE: Tom, als ervaren klant ben je vast erg bezig met de ontwikkelingen.
Tom: Zeker. Ik volg vrijwel al het prostitutienieuws en meneer Segers maakt er al jaren geen geheim van dat hij prostitutie wil gaan verbieden. Als de wet doorgevoerd wordt, gaan we naar het Zweedse model [een beleid waarbij elke vorm van seks kopen strafbaar is]. Dit houdt me dus wel bezig ja – dit is het begin van het einde, denk ik.

Het begin van het einde?
Ja. Hij zal na de doorvoering van deze wet zeggen dat het niet zo heeft gewerkt als gehoopt, en dat dus de enige oplossing nog het Zweedse model is. Nou ja, hij weet dondersgoed dat prostitutie nooit de wereld uit zal gaan, het verschuift zich toch wel naar hoeken waar het onzichtbaar is.

Heb je zelf wel eens twijfels gehad over of een dame het wel vrijwillig deed
Jazeker. Ik ben volgens mij nog nooit bij de verkeerde naar binnen gestapt, want ik kijk altijd naar de ogen. Een blik zegt zoveel. Kijkt ze vrolijk uit haar ogen, of is ze morsdood vanbinnen? Maar goed, de meiden op de Wallen worden vaak gecontroleerd door de zedenpolitie, en aangezien ik dertien jaar lang zo'n twee keer per week langskom heb ik wel een idee wie ik kan vertrouwen en wie niet.

Ik ben trouwens wel een keer bij een meisje geweest waarvan ik er later achter kwam dat ze al haar geld moest afstaan aan een pooier. Dat vond ik niet leuk. Die meiden werken hard voor hun geld, dus ik heb liever dat ze het in hun eigen zak steken.

Dus als de wet wordt doorgevoerd zal dat voor jou niet veel uitmaken?
Nee, ik weet wat ik doe.

Gert-Jan Segers zit namens de ChristenUnie in de Tweede Kamer en is al lang hard aan het werken om de wet te realiseren.

VICE: Meneer Segers, wat is heel concreet het beoogde effect van de wet?
Gert-Jan Segers: Dat we ook de klant kunnen aanspreken, naast alle anderen die betrokken zijn, als er mensenhandel ontdekt wordt. Wanneer een klant weet of kan weten dat er sprake is van uitbuiting, dat hij daar dan een melding van maakt. Het doel is dus kort gezegd dat er meer meldingen van mensenhandel komen, en we slachtoffers vaker kunnen bevrijden. En daarnaast het kunnen bestraffen van klanten die geen melding maken, en zo gedwongen prostitutie en mensenhandel in stand houden.

Sekswerkers zijn bang dat prostitutie verder gecriminaliseerd wordt. Hoe ziet u dat?
Mensen hebben het vaak over 'de sekswerker', alsof dat één homogene groep zou zijn, met één stem. Maar heb je het hier ook over gedwongen prostituees, of alleen over de mondige minderheid van prostituees die het inderdaad geheel vrijwillig doet? Een Bulgaars meisje dat hier wordt gedwongen tot prostitutie hoor je niet.

Moeten klanten bang worden?
Het is juist goed als mensen meer op hun hoede zijn. Wat het belangrijkste is, is dat een klant die gebruik maakt van een meisje dat wordt afgetuigd in een garagebox, niet meer vrijuit gaat. Op dit moment gaan klanten van een meerderjarig meisje dat wordt uitgebuit gewoon vrijuit. Dat is onbestaanbaar, vind ik.

Hoe kan een klant zeker weten of iemand wel of niet wordt uitgebuit?
Dat hebben we ook aan het OM gevraagd. Het OM zegt nu regelmatig te zien, bijvoorbeeld op een site als hookers.nl, waar recensies van prostitutiebezoek worden achtergelaten, dat mensen verhalen opschrijven over meisjes met blauwe plekken. Nu hoeven ze dat nog niet bij de politie te melden, straks wel.

Er zullen ook veel twijfelgevallen zijn, niet?
Dan kan – als de klant bekend is – een rechter achteraf bepalen of iemand het wist, of kon vermoeden. Het is eigenlijk net als bij heling: dat is ook strafbaar, en daarvan kun je ook altijd de vraag stellen: kon je het weten?

Is dit een stap richting een totaalverbod op prostitutie?
De drie partijen achter dit wetsvoorstel staan daar heel verschillend in. Ik heb een wat sceptischer kijk op prostitutie, maar ik zou de andere indieners van de wet onrecht aandoen als ik zou zeggen dat het een stap is naar een verbod. Je moet dit echt los zien.

Yvette Luhrs (31) is voorzitter van de belangenvereniging voor sekswerkers PROUD. PROUD is het niet eens met het wetsvoorstel en pleit sowieso voor decriminalisering van de prostitutiesector.

VICE: Toen zestien jaar geleden het verbod op raamprostitutie werd opgeheven, verwachtte men dat de prostitutie een normaal geaccepteerde bedrijfstak zou worden. Hoever zijn we daar nu mee?
Yvette Luhrs: Dat was een middel om grip te krijgen op de seksindustrie, maar vervolgens is het debat omgeslagen en ging het steeds vaker over de misstanden binnen de branche. Gemeenten kregen de vrije hand om zelf hun vergunningen in te vullen, en maakten deze zo ingewikkeld dat het vrijwel onmogelijk werd om normaal te kunnen werken. Het hele idee van gelijke rechten, emancipatie en het verbeteren van de positie van sekswerkers werd eigenlijk een beetje onder de tafel geschoven. Ik denk dat veel sekswerkers zullen zeggen dat de ophef van het verbod er alleen maar voor heeft gezorgd dat ze belasting moeten betalen.

Waarom is PROUD zo fel tegen het wetsvoorstel?
Het voorstel dat er nu ligt gaat expliciet over klanten van gedwongen prostituees. Nu vinden wij de term 'gedwongen prostituee' sowieso al lastig, omdat je dan een slachtoffer van mensenhandel bent, net zoals je een slachtoffer van financiële uitbuiting kan zijn bijvoorbeeld. Dat zou je niet moeten willen verbinden aan de term 'prostitutie'. Daarnaast weten we uit ervaring dat wanneer de klant gecriminaliseerd wordt, hij minder snel geneigd is om misstanden te melden.

We staan wel degelijk achter de werking van de wet, dat je tegen willens en wetens dienst maakt van iemand die onderdrukt wordt, maar ik vind dat je 'sekswerk' en 'slachtoffers van uitbuiting en mishandeling' heel duidelijk gescheiden moet houden.

Zal de wet niets helpen?
Ik denk eigenlijk dat mensen die nu bewust een gedwongen prostituee verkrachten dat zullen blijven doen. Deze groep mensen legt geld neer voor iets waar-ie op kickt. Wij zijn eerder bang dat de goede klant lekker thuisblijft, omdat hij bang is risico te lopen om in de cel te belanden.

De 35-jarige Nine Kooiman is Tweede Kamerlid van de SP. Ze verleende vroeger hulp aan gedwongen prostituees en is samen met Gert-Jan Segers initiatiefnemer van de wet.

VICE: Jij hebt als oud-jeugdhulpverlener veel meiden geholpen die onder dwang in de prostitutie werkten. Is dit ook de reden waarom je dit wetsvoorstel hebt ingediend?
Nine Kooiman: Nou, ik wilde graag meer doen dan alleen op werkbezoek gaan en dit blijven aanschouwen. Toen ik met de recherche in Utrecht meeliep kwam ik erachter dat een deel van het probleem bij de klant lag, en dat het heel moeilijk was voor de politie om bekende pooiers te strikken. Uiteindelijk ben ik gaan samenwerken met Gert-Jan Segers en uiteindelijk sloot ook de PvdA zich aan.

Ik hoop dat onze wet als afschrikmiddel gaat werken. Dat mannen die voorheen naar garageboxen gingen twee keer nadenken en geen risico willen lopen, en dat mannen die bewust gaan keihard gestraft worden. Ik vind dat je als klant respect moet hebben voor elke vrouw die je tegenkomt en met je poten van slachtoffers afblijft. We richten ons op de klanten van slachtoffers, niet op de klanten van sekswerkers. Ik zie deze wet echt als een emancipatiemiddel voor de sekssector. Als je de branche schoonmaakt van alle excessen, dan kunnen we de sekswerkers met rust laten.

Zie jij sekswerk eigenlijk wel als normale baan? Zoals sekswerkers dat het liefst hebben?
Het is een sector waar vrij veel handel in plaatsvindt. Ik ben Kamerlid en jij journalist, ik vraag me af in hoeverre wij in onze beroepen kunnen spreken over mensenhandel. Het is niet vergelijkbaar met ieder ander beroep. Bij de initiatiefwet heb ik gezegd dat ik best wel snap dat veel sekswerkers zich vaak niet begrepen voelen. De regels die nu voor hen gelden bevatten hele rare constructies. Ze worden niet hetzelfde behandeld als iemand die een kantoorbaan heeft.

Bij welke signalen moet een klant een ernstig vermoeden hebben?
Een mooi voorbeeld is een lijst die Meld Misdaad Anoniem in 2014 heeft uitgebracht. Hierin staan een hoop signalementen opgesomd. Denk aan een prostituee die haar geld moet afstaan, een tweekamerappartement waar tien jonge Oost-Europese meisjes wonen, garage- of kelderboxen, een sekswerker die 24/7 door 'iemand' begeleid wordt.

Nogmaals, we willen echt niet een heksenjacht op sekswerkers openen, we willen de klant richting de vergunde sector jagen.

De 23-jarige Molly is al 6 jaar sekswerker en zegt "fucking in de problemen" te komen als de wet wordt doorgevoerd.

VICE: Hoe gaat de wet voor jou uitpakken als-ie wordt doorgevoerd?
Molly: Niet goed. Ik ben in mijn gemeente erg tegengewerkt, en werk daardoor zonder vergunning. Ik ga altijd naar klanten toe, of ik regel zelf een hotelkamer of een vakantiehuisje. Het is niet dat ik de gevangenis in moet als ik betrapt word, maar het zou me wel veel problemen opleveren. Omdat ik geen vergunning heb val ik, samen met veel collega's, precies in het grijze gebied van deze wet. Er wordt geen rekening gehouden met onze groep.

Ze hebben het constant over tekenen van mensenhandel, waarbij er op verschillende sites lijstjes staan met kenmerken. Volgens die lijstjes zouden mijn klanten geregeld moeten concluderen dat ik een slachtoffer van mensenhandel ben, want locatie en gemoedstoestand spelen een grote rol in de signalementen. Ik werk op afgelegen locaties en heb net als iedereen ook weleens dagen waarop ik minder zin heb om te werken. Ik ben geen happy hooker, weet je. Ik ga niet de hele dag vrolijk rond stuiteren, omdat ik moet bewijzen dat ik mijn werk zo fantastisch vind.

Begrijpelijk.
Het belangrijkste vind ik dat mijn klanten heel erg schrikken van alle wetsvoorstellen die de laatste tijd rondom de prostitutiesector worden opgesteld. Toen ik zes jaar geleden begon met werken, namen mijn klanten gewoon aan dat het goed zat bij mij. Inmiddels merk ik steeds meer dat klanten als de dood zijn dat ik een prostituee ben die wordt gedwongen. Klanten zijn enorm kwetsbaar: het idee dat je seks hebt met iemand die stiekem wordt gedwongen is natuurlijk afschuwelijk.

Nu maak je van een klant een slachtoffer. Hoe zit dat?
Nou ik bedoel, de goede, menselijke klanten krijgen hierdoor toch ook een slecht imago. Ik heb met nieuwe klanten hele rare gesprekken, waarbij ze constant subtiel naar mijn verleden vragen; hoe ik het vak ben ingerold en of ik het wel allemaal naar mijn zin heb als prostituee. Het komt erop neer dat ik het eerste kwartier alleen maar bezig ben om te bewijzen dat ik geen verkrachtingsslachtoffer ben. Hierdoor verlies ik veel klanten.

De klant is wel oplettender dus. Hoe zie je de toekomst?
Deze wet en het feit dat ik weet dat de politie in mijn regio weer een nieuw budget heeft om prostituees op te sporen, zorgen ervoor dat ik veel minder klanten kan aannemen. Ik heb echt geen idee hoe dit verder zal gaan.

Joamy Tounkara werkt bij Free a Girl, een organisatie die jonge meisjes uit de gedwongen prostitutie bevrijdt

VICE: Free a Girl heeft ijverig samengewerkt met Gert-Jan Segers om deze wet tot stand te laten komen. Waarom?
Joamy Tounkara: Omdat we veel situaties tegenkomen waarbij er geen wet is om hoerenlopers aan te pakken. Neem bijvoorbeeld het 16-jarige meisje in Valkenburg. Als ze twee jaar ouder was geweest hadden de mannen die haar verkrachtten er makkelijk mee weg kunnen komen onder het mom van 'ik wist het niet'.

De wet zou veel sterker staan als er concrete cijfers over gedwongen prostitutie zouden zijn, maar die zijn er haast niet. Hoe komt dat eigenlijk?
De cijfers lopen enorm uiteen, en de term 'gedwongen prostitutie' is zelf eigenlijk al heel vaag. Ben je gedwongen tot prostitutie als je uit Polen komt en uit armoede genoodzaakt bent dit werk te verrichten om je familie te financieren, of ben je gedwongen als je gechanteerd wordt door een loverboy of pooier?

Nou?
Het eerste loopt vaak over in het tweede. Het begint vaak met dat meisjes hun familie willen helpen. Vaak worden ze dan met valse beloftes naar Nederland gehaald, met het idee dat ze in een hotel gaan schoonmaken, en vervolgens worden ze de prostitutie ingelokt. Dit zal zeker niet voor alle meisjes gelden, maar er zitten er genoeg tussen.

Maar als de grens tussen bewust de prostitutie ingaan en erin gelokt worden zo vaag is, hoe moet de klant dit dan bepalen?
Nou, vanuit mijn optiek zijn beide situaties niet een kwestie van gewild de prostitutie in gaan. Een aantal van deze meisjes wordt gedwongen door een situatie, vaak armoede. De klant kan het dus niet weten, en moet zich daarom in ieder geval bij de vergunde sector houden.