FYI.

This story is over 5 years old.

nieuws

Er moeten Nederlandse cijfers komen over etnisch profileren door de politie

De rellen in Ferguson komen voort uit woede over discriminatie door politie. In Amerika bestaan er al jaren cijfers over dat soort etnische profilering – het wordt tijd dat we dat in Nederland ook krijgen.

De situatie in Ferguson, Missouri, is uitgegroeid tot een internationaal nieuwsverhaal over rellen en de politiereactie daarop, maar het begon met twee donkere jongens die werden aangehouden omdat ze niet op de stoep liepen. Eén van de twee werd vervolgens doodgeschoten.

De buurt – en een groot deel van de rest van Amerika – is woedend. Donkere jonge mannen hebben altijd het idee gehad dat er extra op ze gelet wordt door de politie, maar als ze kwaad worden over die onrechtvaardigheid komt dezelfde politie opdagen om dat protest de kop in te drukken. De situatie loopt nu al elf dagen flink uit de hand, inclusief plunderingen, politiegeweld en geweld richting de politie.

Advertentie

Daarom praten de betrokken partijen nu vooral over hoe het geweld van beide kanten gestopt kan worden – niet over hoe het komt dat de politie sneller iets verdachts vermoedt als er een niet-blank iemand voorbij wandelt, en hoe dat tegengegaan kan worden.

In Nederland wordt meegekeken naar de situatie in de Amerikaanse suburb en wordt geconcludeerd dat het een uniek Amerikaanse situatie is. Maar er zijn echt wel lessen voor Nederland te leren. Nee, niet over hoe schietgraag de politie is, niet over de draconisch zware bewapening van de ME daar, en ook niet over het ontbreken van een degelijk sociaal vangnet. Dat zijn namelijk wel Amerikaanse problemen die we hier gelukkig niet hebben – in elk geval niet in die mate.

Wel worden er bij ons ook willekeurig etnische minderheden aangehouden op straat, of bestaat althans de perceptie daarvan. Vorig jaar bracht Amnesty International Nederland een rapport uit over etnisch profileren door de politie en concludeerde dat er tal van aanwijzingen zijn dat het ook in Nederland voorkomt. Het probleem is alleen dat wij niet bijhouden wie er willekeurig staande wordt gehouden.

Vóór de rellen in Ferguson was de zogenaamde 'stop and frisk policy'al een heet hangijzer in de VS. Dat is de gangbare term voor het staande houden van iemand, hem ondervragen en hem fouilleren. Het probleem is dat in de praktijk steeds hetzelfde soort mensen wordt aangehouden: van alle mensen die in 2011 in New York gestop-and-friskt werden, was 92% man en 87% Afro-Amerikaan of Latino. Dat bleek uit cijfers die de NYPD in 2002 was begonnen bij te houden.

Advertentie

In Nederland worden die cijfers helemaal niet bijgehouden. Amnesty International vraagt daar sinds vorig jaar om, maar het lijkt er nog niet op dat dat advies ter harte wordt genomen.

Gerbrig Klos heeft meegeschreven aan het uiteindelijke rapport over etnisch profileren in Nederland. Zij wijst op het feit dat ook in Nederland mensen staande worden gehouden, bij verkeerscontroles, preventief fouilleren of als een agent iets verdacht vindt: "De politiecontroles die niet leiden tot aanhouding of boete worden niet geregistreerd. We weten daarmee niet wat het oplevert, al die controles."

Alle meldingen van etnisch profileren zijn nu dus gebaseerd op anekdotes, getuigenverklaringen, interne politieonderzoeken en zorgen van andere organisaties over het mogelijk voorkomen ervan. Cijfers als "80% van de mensen die in Den Bosch staande worden gehouden is Antilliaan" bestaan in Nederland niet. En dus blijft het idee dat er ook in Nederland etnisch geprofileerd wordt precies dat: een idee – een perceptie waar alleen mensen zich druk over lijken te maken die het zelf is overkomen. Zonder gedegen cijfers zijn deze mensen te makkelijk af te doen als paranoïde types die overal racisme in zien.

"Uit politiewetenschappelijk onderzoek weten we dat sommige groepen veel vaker worden gecontroleerd. Dat zien we als een aanwijzing," zegt Klos, "maar voor feitelijk bewijs van structurele discriminatie heb je cijfers nodig."

Advertentie

Een voorbeeld van een U250-formulier, dat de politie van New York gebruikt voor het bijhouden van de etniciteit van gearresteerden.

Het rapport van Amnesty kwam vorig jaar uit, maar er lijkt nog geen haast te worden gemaakt met het opzetten van een dergelijk systeem. "Het is één van de aanbevelingen waar we nog geen vooruitgang in zien," aldus Klos.

De politie kan op dit moment dus iedereen staande houden als ze daar een aanleiding voor heeft. Maar als die aanleiding er niet is en je gaat bijdehand doen, dan ontstaat er vanzelf wel een reden om je naar je identificatie te vragen.

"De enige manier om daar echt iets over te zeggen is als je die statistieken hebt," zegt Klos. "En dat is ook in het belang van de politie, want dan kun je onterechte beschuldigingen van discriminatie ook weerleggen."

In New York is vorig jaar een nieuwe burgemeester gekozen mede dankzij het beschikbaar zijn van die gegevens: Bill de Blasio uitte tijdens zijn campagne felle kritiek op de stop-en-friskmethode, en won de verkiezingen

Ja, in Amerika schiet de vlam bij raciale spanningen sneller in de pan, maar het zou fijn zijn als Nederland ook eens begint met het aanleggen van cijfers. Want er zijn volgens meerdere partijen te veel aanwijzingen dat ook de Nederlandse politie – net als iedereen, overigens – handelt uit vooroordelen.