De Auschwitz-overlevende die de kleinzoon van een SS-bewaker adopteerde

Terwijl ze met gevaarlijk hoge koorts in een ziekenhuisbed in het concentratiekamp Auschwitz lag, was de enige positieve gedachte voor Eva Mozes Kor het vooruitzicht om haar tweelingzus Miriam weer te zien. Nadat ze al een tijdje in de koude, afgezonderde kamer had gelegen, kwam dokter Josef Mengele – de 'Engel des Doods' van de SS – haar onderzoeken. Eva herinnert zich dat hij grijnsde, naar haar wees, en zei: "Zonde zeg, ze is zo jong en ze heeft nog maar twee weken te leven."

Op dat moment maakte het tienjarige meisje een stille belofte om Mengele het tegendeel te bewijzen en haar zusje terug te zien – een belofte die ze uiteindelijk waarmaakte met behulp van haar sterke vastberadenheid. "Ik weet niet waar die wilskracht vandaan kwam," vertelde ze. "Ik had het gevoel dat als ik ook maar één moment opgaf, ik meteen zou sterven."

Ze is nu tachtig jaar oud en een groot voorstander van vergiffenis. Ze heeft zelf vrede gesloten met iedereen die haar ooit pijn heeft gedaan, waaronder de nazi's. Het meest bijzondere is nog wel dat ze Rainer Höss heeft geadopteerd als haar eigen kleinzoon. Rainer Höss is de kleinzoon van Rudolf, de SS-commandant van Auschwitz op het moment dat zij daar gevangen zat.

Eva en haar zus werden in Roemenië geboren op oudejaarsavond 1934, in een familie van joodse boeren. Zes jaar later werd haar dorp bezet door Hongaarse nazi's en veranderde haar leven voorgoed. Haar vader, Alexander, werd lastiggevallen omdat hij joods was en haar moeder, Jaffa, werd ziek. Kinderen uit de buurt werden aangemoedigd om Eva en haar zus 'vuile joden' te noemen.

De familie werd in het begin van 1944 naar een joodse achterbuurt gebracht. In mei van dat jaar werden ze in een veewagen gegooid en naar Auschwitz gebracht. De omstandigheden waren vreselijk: iedereen zat bovenop elkaar gepropt en iedereen zat te huilen. Het was snikheet en het gebrek aan eten en drinken maakten de zeventig uur durende rit totaal ondraaglijk.

Eva herinnert zich het moment waarop de deuren opengingen: "Toen we bij Auschwitz arriveerden vroegen we om water, maar in plaats daarvan kregen we Duitsers die bevelen naar ons riepen. Ik keek om me heen en zag hoe mijn vader en twee oudere zussen [Edit en Aliz] plots in de menigte verdwenen. Ik hield mijn moeder krampachtig vast. Ik dacht dat zij ons kon beschermen." Een Duitse officier liep naar haar moeder toe en vroeg of haar dochters tweelingen waren. Ze zei dat dit zo was, waarop de meisjes werden weggesleept. "We moesten allebei huilen, en mijn moeder stond in pure wanhoop met haar armen uiteen gespreid te kijken," zei Eva. "We hebben nooit vaarwel kunnen zeggen. Ik had de beste moeder van de hele wereld."

In slechts een half uur verloren de tweelingzusjes hun familie voorgoed. Afgescheiden van de rest werden ze bij andere tweelingmeisjes gestopt, uitgekleed, geschoren, en weggevoerd om getatoeëerd te worden. "Het leek op een nachtmerrie. Ik dacht dat de nachtmerrie zou verdwijnen als ik mijn ogen dichtdeed en weer opende," zei Eva. "Ik probeerde het, maar het werkte niet."

Eva verzette zich zo hevig dat er vier mensen nodig waren om haar, een tienjarige, vast te houden zodat ze "A-7063" op haar arm konden zetten.

Zoals bij veel door nazi's gevangen tweelingen gebeurde, werd er op Eva en Miriam zes dagen per week geëxperimenteerd. Iedere maandag, woensdag en vrijdag werden ze in een observatiekamer uitgekleed. Hier werden de meeste van hun lichaamsdelen vaak wel acht uur lang onderzocht. "Ze waren drie uur bezig met mijn oorlel – het was ontzettend mensonterend. Ze behandelden me alsof ik niks was – alsof ik een stuk vlees was," vertelde Eva me. Het allerergste gebeurde op dinsdagen, donderdagen en zaterdagen in het 'bloedlab', waar dokters Eva met vijf grote naalden in haar rechterarm injecteerden en uit haar andere arm bloed namen. Ze wist nooit waarmee ze geïnjecteerd werd, maar door die testen belandde ze een aantal weken in het ziekenhuis, waar ze besloot dat zij en haar zus deze lijdensweg hoe dan ook zouden overleven. In dat ziekenhuis herstelde ze, wonderbaarlijk genoeg.

Op dat moment wist Eva niet dat haar overleven ook het leven van haar zus zou redden: de nazidokters wachtten tot ze zou sterven en zouden daarna Miriam vermoorden, zodat Mengele de lijken kon vergelijken. Maar de zussen overleefden het, en op 18 januari 1945 bevielen de Duitsers alle gevangen om weg te lopen van het kamp. Wie dat niet kon werd doodgeschoten.

Tijdens de dodenmars liep Eva naar een deels bevroren rivier voor water. "Ik zag een meisje van mijn leeftijd aan de overkant van de rivier. Ze droeg een prachtige jurk en had een schooltas," herinnerde ze zich. "Ik besefte dat er buiten een echte wereld bestond. Ik dacht dat de hele wereld een concentratiekamp was."

Een paar dagen later hoorde Eva een vrouw roepen: "We zijn vrij!"

In totaal waren er bijna 1500 tweelingduo's geselecteerd om experimenten op uit te voeren. Eva en Miriam behoren tot de 200 die het hebben overleefd.

De zussen keerden terug naar Roemenië, waar ze bij hun tante konden wonen. Maar het leven was niet zoals vroeger; antisemitisme was overal, en de man waarmee hun tante was getrouwd werd zonder rechtszaak gevangengenomen. Hij werd ervan beschuldigd bourgeois te zijn. De meiden verhuisden in 1950 naar Israël, waar ze eindelijk vrij van vooroordelen konden leven. "Voor het eerst sliep ik zonder angst om vervolgd te worden omdat ik joods was," zei Eva.

De tweeling kon hier een nieuw leven beginnen. Eva volgde en goede opleiding aan een landbouwschool en behaalde de rank van sergeant-majoor bij de technische troepen van het Israëlische leger. In 1960 trouwde ze met Michael Kor, eveneens een Holocaust-overlever, met wie ze naar de Verenigde Staten verhuisde. Ze kregen hier twee kinderen: Alex en Rina.

In 1978 besloot Eva uit te zoeken wat er met de andere overlevende tweelingen was gebeurd – om hun ervaringen te horen en hoe de Holocaust hun levens beïnvloedde. In slechts één week vonden de zussen 80 tweelingduo's, en later nog 42. In 1984 startten Eva en Miriam CANDLES (Children of Auschwitz Nazi Deadly Lab Experiments Survivors), een organisatie die vooral de boodschap wil uitdragen dat er altijd hoop na wanhoop is.

In 1993 stierf Miriam aan kanker, maar Eva zette het werk voort. Tijdens haar zoektocht naar antwoorden ontmoette ze dokter Hans Munch, een voormalig nazi-dokter. Munch zei haar dat ook voor hem Auschwitz "de hel op aarde" was." Hij vertelde dat hij wel eens door een kijkgat in de deur van de gaskamers keek hoe de mensen stierven. Zodra het Zyklon B-gas de kamer vulde, zei hij, klommen de mensen uit paniek bovenop elkaar om naar zuurstof te happen.

"Hij kon zien hoe een berg lichamen z'n laatste adem uitblies," herinnerde Eva zich. "De sterkste lagen bovenop, en als zij niet meer bewogen wisten de bewakers dat ze allemaal dood waren."

Volgens Munch kon geen van de bewakers en dokters op een normale manier functioneren in het kamp en werd iedereen daarom elke avond dronken. "Ik had heel erg iemand nodig om mee te praten. Mengele rechtvaardigde de experimenten altijd," vertelde hij aan Eva. "Hij zei dat de gevangenen toch zouden sterven en dat we ze dus eigenlijk alleen maar een tijdje redden van de dood."

Vijftig jaar na de bevrijding van Auschwitz las Eva een door Munch ondertekende getuigenverklaring voor, en bedankte ze hem voor het bewijzen van het tegendeel van wat Holocaust-ontkenners beweerden. Tien maanden later schreef ze een brief waarin ze alle nazi's hun misdaden vergaf (ze sprak hierbij nadrukkelijk alleen voor haarzelf). Ze vroeg de hulp van haar leraar Engels, die haar adviseerde om naar huis te gaan en te doen alsof ze een gesprek voerde met Mengele, zodat ze ook hem kon vergeven.'

Het kostte haar vier maanden om al haar pijn achter zich te laten. "Toen ik klaar was besefte ik dat ik de macht had om de god van Auschwitz te vergeven," zei ze. "Niemand kon me die macht geven of afnemen. Ik weigerde om een slachtoffer te zijn, en nu ben ik vrij."

Later ontving Eva een email van Rainer Höss. Hij zei dat hij haar wilde ontmoeten en een knuffel wilde geven. In eerste instantie dacht ze dat hij loog, omdat een kleinzoon van een nazi nooit in staat zou zijn om zich uit te spreken tegen de acties van zijn grootvader.

Höss stuurde daarna een tweede email waarin hij Eva vroeg of ze zijn adoptieve grootmoeder wilde worden. Afgelopen juli ontmoetten ze elkaar voor het eerst in Auschwitz. Ze waren allebei erg nerveus, maar Eva was meteen gefascineerd door Rainers intelligentie, dapperheid, en vriendelijkheid. Ze was onder de indruk dat hij zo'n goed mens was, ondanks dat hij was opgegroeid tussen het absolute kwaad.

Na hun ontmoeting accepteerde ze zijn aanbod. "Ik ben trots dat ik nu zijn oma ben," vertelde ze me. "Ik bewonder hem en hou van hem. Hij had behoefte aan liefde die hij van zijn familie nooit heeft gekregen."

In 1985 verbrak Höss het contact met zijn familie. Hij zei dat als zijn grootvader een graf had, hij erop zou pissen. Eva wil nog steeds dat hij zijn vader en grootvader vergeeft. "Ik heb weleens discussies met hem, want ik ben het niet altijd eens met alles wat hij doet. Maar ik hou wel echt van hem," zei ze. "Er is tussen ons een vriendschap en wederzijds emotioneel begrip ontstaan. Mensen die zo'n andere afkomst hebben, maar elkaar toch oma en kleinzoon noemen, daar straalt veel hoop uit."

Momenteel werkt Eva nog steeds voor CANDLES en ze geeft lezingen over een aantal boodschappen die ze belangrijk vindt: verlies nooit de hoop, veroordeel mensen niet op hun afkomst en vergeef uiteindelijk altijd je ergste vijand, want dat is de enige manier om je ziel te bevrijden.

Ze is ook nog steeds aanwezig bij herdenkingen en bijeenkomsten in Auschwitz, waar ze dan altijd danst op het selectieplateau waar ze haar familie verloor. "Dat is waar ze het plezier en mijn familie uit mijn leven haalden," zei ze. "Op deze manier neem ik het terug."